پرونده ویژه "تحول علوم انسانی"

بحرانهاي جهاني، وقایع اجتماعي و سياسي ايران اسلامي و سخنان حکيمانه رهبر معظم انقلاب پيرامون خطرات علوم انساني و اجتماعي غربي، از سويي هشداري جدي نسبت به عواقب نفوذ علوم انساني و اجتماعي غربي در اذهان نخبگان و روشنفکران جامعه اسلامي هنوز به فراموشی سپرده نشده است.

از سويي ديگر، گفتمان حکیمانه و روشن رهبری عظیم الشان، نويد بخش دوره‌اي نو و چشم اندازي اميدآفرين در زمينه حرکت جمعي به سمت توليد علم بومي و اسلامي است، که فرمودند: "تمدن نوین اسلامی در راه است".

هم اکنون بعد از ایجاد این امید به آینده علوم انسانی در میان نخبگان و جرقه های تشکیل جبهه علمی انقلاب اسلامی، پایگاه 598 به منظور بررسی الزامات و راهکارهای و راهبردهای تحول در علوم انسانی اقدام به راه اندازی پرونده ویژه "تحول علوم انسانی" نموده است که در ادامه می آید:






علوم انسانی اسلامی(1) حجت‌الاسلام علیرضا پیروزمند؛
ملاحظات حاکم بر تحول علوم انسانی و فرایند اسلامی سازی

این انتظار که همه علوم یکباره دستخوش تحول شوند، واقع بینانه نیست. البته در این راستا اقدامات کوتاه مدت، بلند مدت و میان مدت باید توأمان انجام شوند. در این باب ملاحظاتی نیز مطرح است. پس از تغییر در مبنا و هدف، روش تحقیق را باید متحول کرد تا مبانی و اهداف اسلامی در بدنه علم جریان یابند. زیرا روش های علم ناتوان از تحلیل ها و نظریه پردازیهای وحیانی نمی توانند روش مناسبی برای تولید علوم انسانی اسلامی باشند. با طی فرآیند فوق در اسلام‌سازی به تدریج این مکان برای جامعه علمی فراهم می آید که مسئولیت تولید علوم‌انسانی- اسلامی را بر عهده گیرد.


علوم انسانی اسلامی(2) حجت‌الاسلام محمدجعفر حسینیان؛
جایگاه علوم انسانی در فرایند جامعه سازی و تمدن سازی

در جریان برخی از حوادث سالیان اخیر مشاهده گردید افرادی با اتکا به علوم انسانی غیراسلامی، ضرباتی را به اسلام و جامعه اسلامی وارد آورده اند. این افراد با طرح این مسئله که علم هویت واحدی دارد و تفاوتی بین علم اسلامی و غیراسلامی نیست، به دنبال شبهه پراکنی و تضعیف اعتقادات دینی جامعه هستند. این در حالی است که طرح این گونه مباحث باعث تضعیف نظام و ارزش های دینی و همچنین مشکلاتی در جامعه اسلامی شده است. از این رو، رهبر انقلاب در سالیان اخیر به کرات مسئله تولید علوم انسانی- اسلامی را مطرح کرده اند.


علوم انسانی اسلامی(3) حجت‌الاسلام مصطفی جمالی؛
اسلامی سازی علوم انسانی، از ایده تا واقعیت

از بیانات روشنگر امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری درمی یابیم که افق حرکت انقلاب اسلامی، رسیدن به تمدن اسلامی است. هم از روی باید گفت که تشکیل حکومت در مرزهای ملی، به نوعی مقدمه ای جهت برپایی تمدن اسلامی در عرصه بین المللی است. به تعبیری دیگر تشکیل حکومت اسلامی مقدمه رشد و تعالی تمدن اسلامی است. از این جهت ضرورت دارد به علوم انسانی، به عنوان مبنایی برای تمدن، توجه شود و علوم انسانی بر مبنای ارزش های اسلامی استوار گردد.


علوم انسانی اسلامی(4) عبدالحسین رضوی؛
مهندسی جامع علم دینی از منظر آیت الله جوادی آملی

آیت الله جوادی آملی معتقد به اسلامی سازی علوم، اعم از علوم تجربی و انسانی است؛ اما این نگرش مبتنی بر ترسیم صحیح و هندسی دو مسئله «رابطه عقل و دین» و «رابطه علم و دین» است. ایشان در این زمینه می نویسد: «سال هاست که نزاع علم که محصول عقل است و دین که رهاورد وحی است، اذهان بسیاری را به خود مشغول داشته است. این نزاع محصول تصوری ناصواب از نسبت علم و دین و بر اندیشه استوار است که علم در مقابل دین است». از این رو ایشان دو آسیب را عامل تعارض انگاری عقل و دین و علم و دین می دانند.



یادداشتی بر کتاب"گفتارهایی پیرامون تحول در علوم‌انسانی"
تحول علوم انسانی، لازمه‌ی پیشرفت فرهنگی و اقتصادی

شان در بخش دیگری از این فصل، آرمان ها و اهداف انقلاب اسلامی ایران را به منزله مقصد راهی می گیرند که ما در طول سالهای اخیر، نقشه این راه را از روی قطب نمای غرب که همان عقلانیت سکولار است، تنظیم کرده ایم. تا به حال فکر می کردیم که "خوب، قطب نما، قطب نما است دیگر! چه فرقی می کند؟!" و ما هم با آن جهت یابی می کنیم. اما زمانی که درگیری ما با جهت یابی های غلط قطب نما بارز شد، آن زمان معلوم شد که باید از نو فکری به حال قطب نماها کرد.



روند اسلامی سازی علوم‌انسانی از منظر علامه مصباح‌یزدی

به اعتقاد آیت الله مصباح، میان علوم انسانی و دین نسبت به عموم خصوص من وجه برقرار است به این معنا که برخی از مسائل علوم انسانی مثل آمار و حسابداری و یا مسائل زمان و مکان در فلسفه ربطی به دین ندارد و برخی از مسائل دینی نیز ربطی به علوم انسانی ندارند؛ اما اعظم مسائل علوم انسانی ارتباط با دین دارد. بنابراین فرهنگ و مکتب اسلامی نمی تواند از علوم انسانی جدا باشد و هیچ نظری درباره آنها نداشته باشد.




علوم انسانی اسلامی(6) مریم موسویان؛
منطق تولید علوم انسانی اسلامی در نگاه استاد میرباقری

از منظر استاد میرباقری، تجدد یک مجموعه به هم پیوسته است که از ریشه آب می خورد، نه می توان آن را تجزیه کرد و نه می توان آن را دینی نمود. اسلامی کردن مدرنیته، تخیلی بیش نیست. اگر الگوی صنعت و تعریفی که از رفاه انسانی می کند پذیرفته شود در همه حوزه ها باید پذیرفته شود. آزادی های مدنی درغرب که برای روشن فکران ایرانی جاذبه دارد چیزی جزء بردگی مدرن و بردگی نرم افزاری جدید که بسیار پیچیده تر از بردگی قدیم است، نیست. ایشان معتقد است، علوم از یک نظام واحد برخوردارند و هرگزنمی توان مسائل و مبانی یک علم را دو پایه ای کرد. لذا جدایی صد در صدی میان علوم غربی با علوم اسلامی وجود دارد.






تا علم اقتدار آفرین نیافریده باشیم بیداری اسلامی اتفاق نمی‌افتد. سیطره علوم متفاوت بر فضای فکری در جامعه ما طنین‌انداز است و ما در علوم‌انسانی مصرف‌کننده هستیم. تمدن غرب به جنگ خدا رفته است به همین دلیل این تمدن در حال فروریزی است جامعه امروز ما دچار تعارض فرهنگی است و در جامعه‌ای که مردم روز را روزه می‌گیرند شب در رسانه‌های آنها و در جمهوری اسلامی بانک و بورس تبلیغ می‌شود که مبنی بر اقتصاد ربوی است.