چه کسانی در تشکیل کابینه روحانی نقش دارند؟

شاید بتوان فاطمه هاشمی را بی حاشیه ترین فرزند آیت الله هاشمی دانست. او رئیس بنیاد امور بیماریهای خاص است و هموراه با منشی اعتدالی با قضایا برخورد کرده است. شاید به دلیل همین منش اعتدالی باشد که سر از شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه در آورده است.

او عضو دیگر خانواده هاشمی‌ است، که در حلقه اول مشاوران رئیس‌جمهور قرار دارد. وی فعالیت خود را در سال ۱۳۷۳ در بنیاد بیماری‌های خاص آغاز کرد. در سال ۱۳۷۷ فدراسیون ورزشی بیماران خاص تاسیس و تحت نظر فدراسیون ورزش‌های همگانی قرار گرفت، وی در سال ۱۳۸۴ ریاست این فدراسیون را برعهده گرفت. فاطمه هاشمی در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۸۸ از این سمت استعفا کرد و سمت دولتی دیگری ندارد. وی در بیان دلیل استعفایش بیانیه‌ای گلایه‌آمیز منتشر کرد.

در چهار سال گذشته او البته کمتر از خواهرش اما از منتقدان دولت بوده است.

در تیم اقتصادی مشاوران حسن روحانی شاخص‌ترین چهره محمد‌باقر نوبخت است. اقتصاددان سیاستمداری که از پیش از این نیز مورد اعتماد هاشمی‌رفسنجانی بوده و در چند مناظره تلویزیونی از سیاست‌های وی حمایت کرده است. نوبخت چهار دوره نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی بوده است. وی در هر چهار دوره، به‌عنوان نماینده منتخب نخست شهر، از طرف مردم با اختلاف آرای شدید و قابل توجه، برگزیده شد.

وی اکنون، به‌عنوان معاون پژوهش‌های اقتصادی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و دبیرکل حزب اعتدال و توسعه فعالیت می‌کند و از نزدیکان آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی محسوب می‌شود. نوبخت در انتخابات ریاست‌جمهوری از حامیان حسن روحانی بود و به‌عنوان سخنگوی ستاد انتخاباتی وی فعالیت می‌کرد و به استان‌های مختلف برای جذب آرای مردم برای روحانی سفر می‌کرد. گفته می‌شود او وزیر اقتصاد دولت یازدهم خواهد بود.

او در یک موضعگیری در خصوص هدفمندی یارانه‌ها گفته است: «عدالت حکم می‌کند با همان چشمی ‌که به افراد فاقد درآمد نگاه می‌کنیم، به افراد غنی نگاه نکنیم. 5/3 میلیونم نفر مذکور تنها نیم‌درصد یک دهک جامعه را تشکیل می‌دهند، بنابراین اگر به دو دهک ثروتمند یارانه نقدی ندهیم و این پرداخت به نوع دیگری باشد، یارانه نقدی 5/3 میلیون نفر بیکار چهار برابر خواهد شد؛ بنابراین با اجرای چنین برنامه‌ای عدالت بهتر برقرار می‌شود.»

چهره اقتصادی دیگر روحانی، محمد نهاوندیان، رئیس کنونی اتاق بازرگانی ایران و از فعالان اقتصادی شاخص کشور است. وی معاون وقت دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی ایران (معاون علی لاریجانی)، عضو ستاد ویژه اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی، رئیس مرکز بررسی برای الحاق به سازمان تجارت جهانی در جمهوری اسلامی، معاونت سابق وزارت بازرگانی و دارنده سابقه سمت‌های اقتصادی-سیاسی دیگر است. او فارغ‌التحصیل مدرسه علوی و دارای تحصیلات حوزوی و همچنین دکترای اقتصاد از آمریکاست. رفت و آمد به آمریکا در سال ۸۵ و داشتن اقامت آمریکای او بسیار خبرساز شد.

او در آمریکا موسسه‌ای به نام تحقیقات و اطلاعات اسلامی در واشنگتن تاسیس کرد و با چهل مرکز اسلامی آمریکا برای همکاری بین آنها ارتباط برقرار کرد. در نتیجه شورایی تشکیل شد به نام شورای همکاری اسلامی که هر ماه در یک ایالت جلسه تشکیل می‌داد. او ۸ سال با خانواده‌اش در آمریکا به سر برد و فوق‌لیسانس و دکترا گرفت.

محمد نهاوندیان البته بیشتر از اینکه به روحانی نزدیک باشد چهره‌ای نزدیک به علی لاریجانی محسوب می‌شود. طبق شنیده‌ها نهاوندیان میل چندانی برای ورود به کابینه ندارد و قصد دارد به‌عنوان مشاور روحانی فعالیت کند.

ترکان اقتصاددان دیگری است که با سابقه وزارت دفاع و معاونت وزارت نفت در لیست مشاوران رئیس‌جمهور به چشم می‌خورد. اکبر ترکان تنها فرد غیر‌نظامی است که در جمهوری اسلامی ایران به مقام وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح رسیده‌است.

وی در انتخابات ریاست‌جمهوری دوم خرداد ۱۳۷۶ از نامزدی علی‌اکبر ناطق‌نوری حمایت کرد و در کابینه اول محمود احمدی‌نژاد به مدت چهار سال معاونت وزارت نفت را بر‌عهده داشت که سرانجام در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ از کار برکنار شد.

ترکان در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲ به‌عنوان قائم‌مقام و معاون ستاد انتخاباتی حسن روحانی فعالیت کرد. او از گزینه‌های وزارت نفت است. او همچنین به‌عنوان نماینده رئیس‌جمهور منتخب برای تعامل با دولت فعلی در کنار حمید بقایی معرفی شده است.

در مورد او هم گفته می‌شود که تمایلی برای به‌عهده گرفتن یک وزارتخانه ندارد.

دیگر چهره مورد اعتماد روحانی برای عرصه اقتصاد است. محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنایع دولت هاشمی‌رفسنجانی بود. وی همچنین معاونت وزارت نفت در امور پتروشیمی ‌در کابینه‌های خاتمی و معاونت وزارت نفت در امور پخش و پالایش را در کابینه احمدی‌نژاد به‌عهده داشته‌است. نعمت‌زاده در دولت احمدی‌نژاد مشاور ویژه وزیر نفت بود که پس از مصاحبه با روزنامه اعتماد و انتقاد از عملکرد احمدی‌نژاد و متفاوت دانستن وی با رجایی، بلافاصله از این سمت برکنار شد.

وی درباره دولت آینده گفته است: «متملقان و چاپلوسان در دولت آینده جایی ندارند و منتقدان دلسوز جایگاه خواهند یافت؛ همچنین دروغ و تزویر جای خود را به یکدلی می‌دهد. کشور ما، ایران اسلامی در چند سال اخیر با مشکلات زیادی دست‌و‌پنجه نرم کرد و اگر هوشیاری ملت فهیم ایران اسلامی نبود، وضعیت اسفباری به وجود می‌آمد.»

آخرین اخبار در مورد او حکایت از تحویل گرفتن نهاد ریاست‌جمهوری از حمید بقایی دارد. ممکن است او معاون اجرایی و رئیس نهاد ریاست جمهوری شود.

در میان اقتصادی‌های حسن روحانی اختلاف‌نظر هم دیده می‌شود، از جمله گروهی از این طیف هستند که با افرادی که در بالا ذکر شدند، کمی متفاوت به نظر می‌رسند. گروهی که تیم موازی برای حوزه اقتصاد دولت را تشکیل می‌دهند. اسحاق جهانگیری، مسعود نیلی و محمد‌علی نجفی اعضای این تیم را تشکیل می‌دهند.

از وی به‌عنوان رئیس ستاد هاشمی‌‌رفسنجانی نام برده می‌شد، در حالی که خود او کاندیدای ریاست‌جمهوری بود که تایید صلاحیت نشد. او در مجالس دوم و سوم نماینده جیرفت بوده است و در سال ۱۳۷۱ در دولت هاشمی‌رفسنجانی به سمت استاندار استان اصفهان منصوب شد و به جای غلامحسین کرباسچی نشست. جهانگیری از موسسان حزب کارگزاران سازندگی بود و هم‌اکنون عضو شورای مرکزی آن است. با پیروزی محمد خاتمی در انتخابات، جهانگیری به‌عنوان وزیر معادن و فلزات به مجلس پنجم معرفی و موفق به کسب رای اعتماد شد. وی در هر دو دوره ریاست‌جمهوری خاتمی وزیر صنایع و معادن بود.

گرچه اختلافاتی با برخی اعضای تیم روحانی از جمله نعمت زاده دارد اما شانس فراوانی برای وزارت صنعت پیش روی خود می‌بیند.

نیلی از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۰ سرپرست دپارتمان اقتصاد دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف بوده است. از او تاکنون هفت جلد کتاب و تعداد زیادی مقاله در حوزه‌های مختلف اقتصاد کلان و اقتصاد سیاسی منتشر شده است. از کتاب‌های منتشر‌شده او می‌توان اقتصاد ایران، اقتصاد ایران و معمای توسعه‌نیافتگی و تجربه توسعه صنعتی در جهان را نام برد. زمینه علمی ‌مورد علاقه او اقتصاد سیاسی و اقتصاد کلان است.

نیلی در فروردین گذشته در یک برنامه تلویزیونی با نمایش نمودارهایی اعلام کرد که متوسط خالص اشتغال ایجاد‌شده (مابه‌التفاوت اشتغال ایجاد‌شده و بیکاری ایجاد‌شده) طی سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ (در دولت احمدی‌نژاد) به‌طور ‌بی‌سابقه‌ای کم بوده و حدودا فقط چهارده هزار عدد در سال بوده است. نمودارهای نیلی نشان می‌داد که متوسط خالص اشتغال ایجادشده در دوره‌های مشابه قبلی چند صد‌هزار نفر در سال بوده است. این سخنان او با انتقاد شدید دولت مواجه شد.

نیلی البته همراه نجفی حدود 3سالی در سازمان برنامه بود که در پی اختلاف با طیف مشارکت به همراه نجفی از دولت رفت.

یک اقتصاددان مشهور دیگر در میان یاران رئیس‌جمهور جدید، محمد‌علی نجفی است. او از بنیانگذاران حزب کارگزاران سازندگی است و هم‌اکنون یکی از اعضای شورای شهر تهران و عضو هیات علمی ‌دانشکده ریاضی و علوم کامپیوتر دانشگاه صنعتی‌شریف است. او از ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۴ در دولت‌های باهنر، مهدوی‌کنی و موسوی، وزیر فرهنگ و آموزش عالی و در دولت هاشمی‌رفسنجانی وزیر آموزش و پرورش ایران بود. وی در دولت اول خاتمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه بود. وزارت آموزش و پرورش در دولت هاشمی مسئولیت دیگر او بوده است.

در حوزه سیاست خارجی اما چهره‌های شاخص دیگری مورد مشورت رئیس‌جمهور هستند، افرادی مانند کمال خرازی، محمد‌‌جواد ظریف، محمود واعظی، حسین موسویان و علی‌اکبر صالحی.

وزیر خارجه دولت خاتمی در سیاست خارجی دولت آینده نیز اثر‌گذار خواهد بود. سید کمال خرازی که هشت سال سکان سیاست خارجی را از سال 76 تا 84 در دست داشت، حالا از یاران نزدیک حسن روحانی به‌حساب می‌آید. او دوره کارشناسی زبان عربی و کارشناسی‌ارشد علوم تربیتی را در دانشگاه تهران و دکترای رشته مدیریت آموزشی را در دانشگاه هیوستون آمریکا گذرانده است. او در دوران جنگ تحمیلی نیز مسئولیت ستاد تبلیغات جنگ را بر عهده داشته است.

گفته می‌شود دورانی که وی در آمریکا مشغول تحصیل بوده، مصادف با سفر روحانی به این کشور است و دوستی این دو در این برهه تقویت می‌شود.

ظریف دیگر چهره نزدیک به روحانی است که سابقه قابل توجهی در حوزه سیاست خارجی دارد. وی به مدت پنج سال سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد بوده است. مسئولیت ظریف در این پست بعد از ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد نیز ادامه یافت و بعدا خزائی جایگزین او شد. وی پس از این در مرکز تحقیقات استراتژیک که روحانی ریاست آن را بر عهده داشت، فعال بوده است.

محمود واعظی از کارگزاران سیاست خارجی دوره ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی است. او که اکنون در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام سمت معاونت سیاست خارجی را عهده‌دار است، در سال 1365 و در آستانه چهل سالگی وارد وزارت‌خارجه می‌شود. ابتدا به‌عنوان مشاور وزیر، بعد از یک‌سال ریاست ستاد روابط اقتصادی وزارت‌خارجه را عهده‌دار می‌شود و در سال 1368 معاون سیاسی اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه می‌شود. واعظی که در تمام این سال‌ها با علی‌اکبر ولایتی، وزیر خارجه وقت کار می‌کرده است، پس از ولایتی نیز به‌مدت دو سال (از سال 1376 تا 1378) در سمت معاون اقتصادی وزارت‌خارجه مشغول به‌کار می‌شود. واعظی از سال 1378 تاکنون در مرکز تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت نظام مشغول به‌کار است.

معاون جنجالی روحانی در دوران تصدی وی بر شورای‌عالی امنیت ملی نیز این روزها در حلقه مشاوران رئیس‌جمهور قرار دارد. امیر‌‌حسین موسویان سید‌زاده دیپلمات و مذاکره‌‌کننده ارشد هسته‌ای سابق ایران که در تاریخ ۱۰‌اردیبهشت سال ۱۳۸۶، به اتهام ارتباط با بیگانگان و جاسوسی بازداشت شد و پس از ۸ روز بازداشت، در تاریخ نوزدهم همان ماه با وثیقه ۲۰۰ میلیون تومانی آزاد شد.

رسانه‌های نزدیک به دولت اتهام وی را «ارتباط با بیگانگان و ارائه اطلاعات به آنها» ذکر کردند اما بعدها سخنگوی قوه قضائیه از بی‌گناهی وی در خصوص اتهامات جاسوسی و ارائه اسناد نظام به بیگانگان توسط قاضی خبر داد و اعلام کرد در کیفرخواستی که علیه حسین موسویان تنظیم شده، او تنها به تبلیغ علیه نظام جمهوری‌اسلامی متهم گردیده و مجازات تعلیق از خدمات دولتی برای وی درخواست شده‌است.

اما در پی اعتراضات محمود احمدی‌نژاد و غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، سعید مرتضوی، دادستان تهران رای معاون خود در مورد رفع اتهام جاسوسی از موسویان را نقض کرد. در ۲۰‌فروردین ۱۳۸۷ دادگاه انقلاب تهران موسویان را به اتهام «اخلال در امنیت ملی» مجرم شناخته و براساس ماده ۵۰۷ قانون مجازات اسلامی، به دو سال حبس تعلیقی و پنج سال محرومیت از مشاغل دولتی محکوم کرد.

البته موسویان مدت‌هاست که در آمریکا زندگی می‌کند و به‌صورت میهمان در دانشگاه پرینستون پذیرفته شده. او در این مدت در ژورنال‌های مختلف به اظهارنظر درباره مساله هسته‌ای ایران می‌پرداخت. با این حال بعید به‌نظر می‌رسد او در دولت روحانی سمت رسمی بگیرد.

یار دیگر رئیس‌جمهور جدید در سیاست خارجی، وزیر فعلی امور خارجه است. او دانشیار دانشگاه صنعتی شریف است و دو دوره رئیس این دانشگاه بوده‌است. او از سال ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵ نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ‌بود. وی بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹، معاونت دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی را بر عهده داشت. سپس رئیس سازمان انرژی اتمی ایران از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۸۹ شد. با برکناری جنجالی منوچهر متکی از وزارت‌خارجه، او به‌عنوان سرپرست و سپس وزیر این وزارتخانه معرفی شد.

یاران رئیس‌جمهور منتخب در حوزه فرهنگی نیز تا حد زیادی شناخته شده‌اند. چهره‌هایی که در ستاد او فعالیت داشتند و باتوجه به تبلیغات موثر وی، نقش مهمی نیز در پیروزی‌اش ایفا کرده‌اند. حسام‌الدین آشنا، محمد‌علی زم، حسین دهباشی و احمد مسجد جامعی از جمله این یاران هستند.

حجت‌الاسلام دکتر حسام‌الدین آشنا، استاد دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) و دانش‌آموخته ایام ماضی این دانشگاه است که توانست در جریان انتخابات 92 در مقام مشاوری کاردان به هدایت رسانه‌ای رئیس‌جمهور منتخب بپردازد. آشنا به‌عنوان داماد آیت‌الله دری‌نجف‌آّبادی و فردی که در کارنامه خود سابقه فعالیت‌های اطلاعاتی و امنیتی دارد، توانست بار دیگر ضریب نفوذ امام صادقی‌ها را در عرصه مدیریت کلان کشور معین ساخته و جایگاه خاص امام صادقی‌ها را به نکته بینان و خواص جامعه گوشزد نماید.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت دوم محمد خاتمی پس از استعفای سید‌عطاءالله مهاجرانی بوده است. او همچنین پیش از این، معاون مهاجرانی در وزارت ارشاد بود. وی در دوره سوم و چهارم انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا با حمایت ائتلاف اصلاح‌طلبان به شورای اسلامی شهر تهران راه یافت.

دهباشی مستند‌ساز و سازنده فیلم انتخاباتی حسن روحانی بود؛ فیلمی ‌که مورد توجه مردم قرار گرفت. گفته می‌شود او حالا از معتمدین رئیس‌جمهور در عرصه فرهنگی است و احتمال حضورش در سازمان سینمایی کشور وجود دارد. از او تاکنون کتاب‌های شکستن امواج و افغانستان… روزهای سقوط منتشر شده است. علاوه بر آن در زمینه مستندهای تلویزیونی قریب یکصد برنامه تولید و پخش کرده است. برنامه‌های مستند عطر سیب، شکوفه زیتون، سفر به شهر فرنگ، قصه‌های چین و ماچین، عراق نگاهی از درون و… از جمله آثار تصویری اوست.

محمد‌علی زم، روحانی، تهیه‌کننده، سینماگر و پژوهشگر ایرانی ا‌ست. او رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی ویدئو رسانه و صاحب یک موسسه سینمایی است. او مدتی نیز ریاست حوزه هنری را بر عهده داشت. موسسه سینمایی او در فروردین‌ماه ۱۳۹۰ توسط افراد ناشناس به آتش کشیده شد. او با رئیس‌جمهور منتخب سابقه آشنایی طولانی دارد.

حسن روحانی در مبارزات انتخاباتی خود به‌طور محسوسی بر نظراتش در حوزه دانشگاه تاکید کرد؛ نظراتی که مورد توجه جامعه دانشگاهی کشور قرار گرفت و امروز از جمله مطالبات این بخش از جامعه از دولت به حساب می‌آید. روحانی در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص رابطه خوبی با حوزه دانشگاهی کشور داشته و دوستان مورد اعتمادی از میان فعالان آموزش عالی دارد. محمود سریع‌القلم و احمد نقیب‌زاده از جمله این افرادند.

سریع‌‌القلم پژوهشگر حوزه توسعه، علوم سیاسی و تاریخ معاصر ایران است. او استاد تمام گروه علوم‌سیاسی دانشگاه شهید‌‌بهشتی است. سریع‌القلم در کلاس‌های آزاد مؤسسه پرسش نیز تدریس می‌کند. آثار مختلفی از وی در حوزه توسعه و علوم سیاسی منتشر شده که منابع دانشگاهی کشور در این حوزه به حساب می‌آیند.