چرا باید به سوی خدا گریخت؟ / پاسخ قرآنی به پرسش افلاطون

به گزارش پایگاه خبری 598، انسانِ محدود در برابر هزاران مسئله مادی و معنوی و در میان تمایلات حق و باطل که از خود یا دیگران بر او عرضه می‌شود، به پناهگاهی محکم نیازمند است و بهترین پناهگاه، خداست. انسان چاره‌ای جز حرکت و گریز به سوی خدا ندارد. (۱)

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:

«فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ» (۲)

«پس به سوی خدا بگریزید.»

شرح:

در متون و کتب مختلف (۳)، مطلبی را به افلاطون نسبت داده اند که در فهم این آیه قرآن می تواند ما را یاری کند.

از وی اینچنین نقل شده است که:

«العالم کرة،

دنیا، کُروی شکل است،

والأفلاک قِسیٌّ،

افلاک به منزله کمان است (در این عالم)،

والحوادث سِهامٌ،

حوادثِ (این عالم)، تیرها(یی هستند برای آن کمان)،

و الانسانُ هدفٌ،

هدف (نیز) انسان است.

و الرّامی هو الله تعالی.

تیرانداز (آن کسی که تیر حوادث را به سوی انسان رها می کند) خداوند متعال است.

افلاطون در نهایت اینطور می گوید:

فأینَ المَفَر؟

راه فرار کجاست؟ (به کجا و به چه کسی می خواهی پناه ببری؟)»

در پاسخِ این پرسش افلاطون همان کلام قرآن را باید بیان نمود:

«فِرُّوا إِلَی اللَّهِ؛ به سوی خدا بگریزید.»

اما نکته بسیار ظریفی در اینجا موجود است که بسیار شایسته توجه است.

در کجای این عالم دیده ایم که شکار به سوی شکارچی فرار کند؟ آنچه که بر طبق عقل، عادت یا غریزه است آن است که شکار باید از دست شکارچی بگریزد؛ اما باید گفت که داستانِ خدا، داستان متفاوتی است؛ لذاست که امام سجاد علیه السلام، خداوند متعال را اینگونه مورد خطاب قرار می دهد:

«یَا مَنْ لامَفَرَّ إِلا إِلَیْهِ، یَا مَنْ لا مَفْزَعَ إِلا إِلَیْهِ، یَا مَنْ لا مَقْصَدَ إِلا إِلَیْهِ، یَا مَنْ لا مَنْجَی مِنْهُ إِلا إِلَیْهِ، یَا مَنْ لا یُرْغَبُ إِلا إِلَیْهِ، یَا مَنْ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِهِ، یَا مَنْ لا یُسْتَعَانُ إِلا بِهِ، یَا مَنْ لا یُتَوَکَّلُ إِلا عَلَیْهِ، یَا مَنْ لا یُرْجَی إِلا هُوَ، یَا مَنْ لا یُعْبَدُ إِلا هُوَ.» (۴)

«ای آن که گریزگاهی جز به سوی او نیست، ای آن که پناهی جز به سوی او نیست، ای آن که مقصدی جز به جانب او نیست، ای آن که از خشمش رهایی نیست جز با پناه به سویش، ای آن که جز به سوی او شوقی نیست، ای آن که جنبش و نیرویی نیست جز به او، ای آن که جز از او مدد نجویند، ای آن که جز بر او توکّل نشود، ای آن که جز به او امیدی نیست، ای آن که جز او پرستیده نشود.»

اما به راستی که چرا باید «فرار کرد» به سمت خدا؟

امام صادق علیه السلام در روایتی مطلب را برای ما روشن می سازند. ایشان می فرمایند:

«کُلُّ ذِکْرٍ سِوَی اَللَّهِ ظُلْمَةٌ.» (۵)

«هر ذکری به غیر از ذکر و یاد خدا، ظلمت و تاریکی است.»

بنابراین معقول آن است که انسان از ظلمت و تاریکی و از هر آنچه که عطر و بوی غیر الهی دارد بگریزد و پناه حقیقی نیز خداوند متعال است.

البته اگر کسی در این دنیا اینگونه نبود و از غیر خدا گریزان نشد، به ناچار در روز قیامت از غیر خدا گریزان خواهد شد. آنچنان که قرآن می فرماید:

«یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ، وَ أُمِّهِ وَأَبِیهِ، وَ صَاحِبَتِهِ وَبَنِیهِ.» (۶)

«در آن روز که انسان از برادر خود و از مادر و پدرش، و از زن و فرزندانش می‌گریزد.»

پی نوشت ها:

۱. تفسیر نور.

۲. سوره ذاریات، آیه ۴۹.

۳. گنجینه اخلاق «جامع الدرر»، جلد دوم / توبه: شرحی از دعای سی و یکم صحیفه سجادیه / و... .

۴. دعای جوشن کبیر.

۵. مصباح الشریعه، ج ۵، ص ۱۹۲.

۶. سوره عبس، آیات ۳۶ – ۳۴.