۱۰ درمان ساده، اما مؤثر أمیرالمؤمنین (ع) برای آرامش روح و روان

به گزارش پایگاه خبری 598، حجت الاسلام ایمان شکیبایی در نشستی با جمعی از پژوهشگران عرصه نهج البلاغه به تبیین مهمترین راهکارهای کسب آرامش روحی و روانی بر محور نهج البلاغه پرداخت که متن آن بدین شرح است:

از آن جا که عوامل روحی و روانی مستقیماً بر فعالیت سیستم ایمنی و فنریولوژی بدن تأثیر می گذارند، می توان با روانی سالم به جسمی سالم دست یافت.

آرامش کلید طلایی سلامت جسم است و در این جلسه به بیان مهمترین راهکارهای رسیدن به آرامش از منظر نهج البلاغه خواهیم پرداخت:

۱) داشتن هدف واقعی در زندگی

افرادی که نمی دانند برای چه زندگی می کنند و به دنبال هدف خاصی نبوده و زندگی پوچ و بی مفهومی دارند دچار تزلزل روحی می شوند.

امیرالمؤمنین (علیه السلام) بر معنادار بودن زندگی تاکید کرده و در خطبه ۶۳ می فرمایند: «چون مردمی باشید که بر آنها بانگ زدند و بیدار شدند و دانستند دنیا خانه جاویدان نیست و آن را با آخرت مبادله کردند. خدای سبحان شما را بیهوده نیافرید».

خداوند در قرآن کریم، انسان را خلیفه و جانشین خود معرفی می‌نماید؛ یعنی انسان کامل را انسانی می‌داند که بتواند تا آنجا پیش برود که بین او و خدایش، کسی واسطه نباشد؛ بنابراین انسانی دارای روان سالم است که مؤمن باشد و مؤمن کسی است که اگر روانش گهگاهی دچار اختلال شود با یاد خدا و درک حضور او در زندگی اش و انجام فرامین الهی به ترمیم روان خویش اقدام نماید.

۲) راز و نیاز با خدای متعال

بر کسی پوشیده نیست که دل با یاد خدا آرام می گیرد.حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) در حکمت ۱۳۸ نهج البلاغه می فرمایند: «و ادفعوا امواج البلاء بالدعاء» امواج بلا و مشکلات و سختی ها را با دعا از خود دور می کنید.

راز و نیاز علاوه بر این که غم و اندوه را زایل می کند،باعث اطمینان قلب و قدرت روحی می شود. کسی که خدا را بهتر بشناسد و تعهد او نسبت به دستورات خدا بیشتر باشد از سلامت روحی و روانی بیشتری برخوردار است؛ پس هر وقت انسان خدا را فراموش کرد، جهت خود را در نظام هستی گم کرده و وقتی بندگی و عبادت خدا را فراموش کرد، حتماً به بندگی و عبادت غیر خدا افتاده و از اینجاست که اضطراب و تشویش‌ها به سراغش می‌آید.

۳) توکل

توکل به معنی واگذار کردن امور به خداوند در کنار کار و تلاش وسیله ای جهت کسب آرامش روحی و سلامت روانی است.

توجه به این مطلب لازم است که اگر آموزه های دینی به درستی شناخته و اجرا نشوند نه تنها تاثیر مثبت نداشته بلکه تاثیر منفی خواهد داشت.

به عنوان مثال اگر توکل را به معنی واگذار کردن مطلق امور به خداوند بدانیم و معتقد باشیم خود انسان هیچ وظیفه ای ندارد؛ این حالت توکل نیست؛ بلکه تن پروری و تن آسایی است، بنابراین همانطور که اشاره شد توکل باید همراه با کار و تلاش باشد؛ یعنی آن که انسان تلاش و کوشش خود را انجام دهد و به وظیفه خود عمل کند و پس از آن حصول نتیجه را به خدا واگذار نماید.

مسلماً اگر این صفت در انسان باشد، آرامش روحی و روانی نیز در کنار آن ایجاد می شود؛ زیرا او می داند که باید سعی و تلاش خود را انجام دهد و در حصول نتیجه بر خدا توکل کند.

اکثر نارسایی های روحی و روانی که بشر به آن مبتلا است در اثر اضطراب ها و نگرانی هایی است که او برای کسب نتیجه از اقدامات خود دارد.اما انسانی که بر خدا توکل کرده است می داند که نتیجه با اراده خداوند ایجاد می گردد و بنابراین از این جهت روح و روان او دارای آرامش است. چنانکه امام خمینی (ره) نیز در جمله معروف خود می فرمایند: ما مأمور به وظیفه ایم نه مأمور به نتیجه.

این چنین است که حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نامه ۲۸ می فرمایند: من اراده اصلاح به مقداری که در توان دارم نمودم و توفیق من تنها از ناحیه خداست و به او اعتماد می کنم و بسوی او روی انابت می آورم.

۴) صله رحم و اظهار محبت به مؤمنان

اظهار محبت مسلمانان به یکدیگر و گردهمایی و اتحاد صفوف از یک سو، موجب رشد عاطفهٔ نوع‌دوستی در نفس و ترغیب انسان‌ها به ایثار و رعایت منافع مردم و به‌طور کلی، جامعه می‌شود و از سوی دیگر، موجبات تضعیف حالت‌های انفعالی نفرت و کینه‌توزی و انگیزه‌های ظلم و تجاوز و حب ذات و خودخواهی را فراهم می‌آورد؛ علت اصلی برخی از آسیب‌های روانی، سوءظن و بدگمانی، حسد و کینه‌توزی و یأس و ناامیدی‌هاست و همهٔ این علل با برقراری روابط متقابل و محبت‌آمیز از بین رفته و روح و جان آدمی از ملال و اندوه و آسیب روانی نجات می‌یابد.

امام علی(علیه‌السلام) در نامهٔ ۴۷ می‌فرماید: «با همسایگان خود خوش‌رفتاری کنید؛ چرا که آنان مورد توصیه و سفارش پیامبر شما هستند. پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) همواره نسبت به همسایگان سفارش می‌فرمود، تا آنجا که ما گمان بردیم به زودی سهمیه‌ای از ارث برای آنان مقرّر خواهد شد.»

مجالست با خویشاوندان، امنیت روانی و مادی فرد را تأمین می‌کند و احساس نیاز به محبت‌ورزیدن و مورد محبت واقع شدن را تأمین می‌نماید. امام پرهیزگاران فرمودند: «ایّها الناسُ، اِنّه لایستغنی الرجل و ان کان ذا مال عن عترته (عشیرته)،...»؛ ای مردم! انسان هر قدر هم ثروتمند باشد، از خویشاوندان خود بی‌نیاز نیست که از او با زبان و دست دفاع کنند. خویشاوندان انسان، بزرگ‌ترین گروهی هستند که از او حمایت می‌کنند و اضطراب و ناراحتی او را می‌زدایند؛ و در هنگام مصیبت‌ها نسبت به او، پرعاطفه‌ترین مردم می‌باشند (نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، ص ۶۹).

و نیز در جای دیگر می‌فرمایند: نیکی کردن به همسایگان، روزی فرد را افزایش می‌دهد. و ساکنان تا چهل خانه از هر طرف، همسایه یکدیگر محسوب می‌شوند. اگر کسی با شکم سیر بخوابد و همسایه‌اش گرسنه باشد، مؤمن نیست. از سوی دیگر صله رحم موجب سلامت جسمانی و در نتیجه، طول عمر می‌شود.

حضرت امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در خطبهٔ ۱۱۰ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «ارتباط با خویشاوندان مرگ را به تأخیر می‌اندازد و عمر را طولانی می‌کند.»

۵) دل نبستن به دنیا و پرهیز از تکلف در زندگی

یکی از راه‌های کسب آرامش و رسیدن به سلامت جسمی و روحی دل نسپردن به این دنیای فانی است. امیرمؤمنان علی(علیه‌السّلام) در حکمت ۳۶۷ فرمود: «ای مردم زندگی دنیا گیاه خشک شده و درهم کوبیده است که تولید وبا می‌کند. بنابراین از چراگاه آن دوری جویید، زیرا دل کندن از آن راحت‌تر است از اینکه در آن اقامت کنید و در آن آرامش یابید.

روزی اندک آن پاکیزه‌تر از ثروت زیاد و جمع شدهٔ آن است. کسی که ثروت دنیا را جمع می‌کند گرفتار فقر و نداری می‌شود و کسی که از دنیا احساس بی‌نیازی می‌کند به آسایش می‌رسد؛ و هر که مقهور زینت و زیبایی دنیا شود از دیدن واقعیت‌ها کور و نابینا می‌گردد؛ و آن که حرص شدید به دنیا را شعار خویش قرار دهد، دنیا دلش را از غم و غصّه پُر کند؛ و آن غم و غصّه‌ها همواره در مرکز اصلی قلبش در انقلاب و اضطراب است، گرفتار فکری که او را سرگرم می‌کند و فکری که او را اندوهناک می‌سازد و این ادامه دارد تا آنجایی که راه نفس کشیدن او گرفته شود و در خانهٔ قبر جای گیرد. این در حالی است که رگ‌هایش بریده شده و فانی شدنش برای پروردگار آسان و وارد کردن او در قبر برای برادران و دوستانش نیز آسان است. آری مرد مؤمن به دنیا با دیدهٔ عبرت نگاه می‌کند...»

انسان دارای معنویت با تکیه بر قدرت پروردگار و حکمت او، به آسانی دشواری‌ها، عوامل اندوه، نگرانی و اضطراب را کنترل می‌کند و در نتیجه از روان و جسمی سالم‌تر برخوردار است.

۶) انس با قرآن کریم

یکی از بحران‌های روحی، روانی و معنوی در جامعهٔ امروز، کمبود انس با قرآن کریم است. یکی از مهم‌ترین راهکارهای کسب آرامش روحی و روانی، تقویت انس با قرآن کریم است. امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در خطبهٔ ۱۷۶ فرمودند: «استشفوه من أدوائکم، و استعینوا به علی لأوائکم فان فیه شفاء من أکبر الداء و هو الکفر و النفاق و الغی و الضلال.»

برای دردهایتان از قرآن شفا طلب کنید و برای مشکلاتتان از آن کمک بگیرید؛ زیرا در قرآن شفای بزرگ‌ترین دردهاست، درد کفر، نفاق و گمراهی.

۷) عطر زدن

گاهی علاوه بر رجوع به اسباب معنوی، باید سراغ اسباب مادی هم برویم؛ یک مورد از اسباب آرام‌بخش روح و روان، استعمال عطر هست. امیرالمؤمنین(ع) در حکمت ۴۰۰ فرمودند: «الطیب نشره....» عطر بهبودآفرین است، شادی‌آور است.

۸) عسل میل کردن

در ادامهٔ اسباب مادی حضرت در همان حکمت ۴۰۰ به میل کردن عسل اشاره نموده‌اند و فرموده‌اند: «والعسل نشره»؛ عسل آرام‌بخش است.

۹) سواری کردن

یکی دیگر از اسباب مادی آرامش‌آفرین سواری کردن و دور زدن است که حضرت در حکمت ۴۰۰ فرمودند: «الرکوب نشره»؛ اینکه سوار ماشین یا موتور شویم، به حرمی برویم، پارکی برویم، منزل رفیقی برویم... اینها نشاط‌آفرین است.

۱۰) نگاه به طبیعت

یکی دیگر از راهکارهای کسب آرامش روحی و روانی، نگاه کردن به سبزه و گل و طبیعت است که حضرت در حکمت ۴۰۰ فرمودند: «والنظر الی الخضره نشره»؛ در همین راستا یکی از دوستان ما که در طب فعال هستند توصیه می‌کردند در منزل گل مصنوعی نگهداری نکنید چرا که افسردگی می‌آورد ولی گل طبیعی نشاط‌آفرین است چرا؟ چون رشد گل‌ها را می‌بینیم، به آنها آب می‌دهیم، رسیدگی می‌کنیم، قلمه می‌زنیم، تکثیر می‌کنیم، به دیگران هدیه می‌دهیم و... چقدر برکت دارد!

مشکلات اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی و همچنین خبرهای غم‌انگیز در داخل و خارج، تماشای فیلم‌ها و سریال‌های غمگین و وحشتناک، شکست تحصیلی و شغلی و عاطفی و سایر عوامل محیطی در صدمه زدن به آرامش روحی و روانی دخالت مستقیم دارند، موارد فوق‌الذکر از مهم‌ترین راهکارهای کسب آرامش روحی و روانی در نهج‌البلاغه بود که تقدیم عزیزان شد.

امیدواریم جامعه‌ای پویا و پرنشاطی را شاهد باشیم که این نشاط و آرامش در پیشرفت فرد و جامعه نقش به سزایی خواهد داشت.