عبور گام به گام صدا و سیما از خط قرمزها

سرویس فرهنگی نقد رسانه 598 - "... ترویج موسیقی یک کاریست بر خلاف مذاق اسلام. درسته که هر نوع موسیقی حرام نیست اما ترویج موسیقی معناش اين نیست که میروند یک نوع موسیقی که حرام نیست را می گردند با دقت پیدا می کنند اون را تعلیم می دهند و ترویج می کنند. این نیست، بلکه درست عکس این است. در موارد بسیاری عکس اینه. "

متن فوق، بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با رئیس و اعضای شورای انقلاب فرهنگی در تاریخ  1382/10/23 بود و محتوای آن نیز روشن است. متأسفانه در سالهای اخیر شاهد هستیم که صدا و سیمای مثلاً اسلامی ما نه تنها گام به گام و ذره ذره در حال عبور از خطوط قرمز موسیقی و حذف ممنوعیت معصیت کبیره ای به نام «غنا» می باشد، بلکه با نوعی ارج نهادن و تقدیر از خوانندگانی که آثاری صریحاً طربناک و حرام در آلبوم های مجوز گرفته خود دارند، قبح این معصیت  کبیره را در جامعه اسلامی فرو می ریزد. (  برای آگاهی از روایاتی که در قبح غنا نقل شده اند، به کتاب ارزشمند «گناهان کبیره» مراجعه فرمایید.)

اگرچه پیشداوری راجع به نیات افراد شاید اخلاقاً درست نباشد، اما مدتی تماشای برنامه های سیمای ملی این مطلب را به ذهن متبادر می سازد که نه اینگونه است که صدا و سیما از سر ناچار و برای آنکه مردم مثلاً نروند ماهواره ببینند، خطوط قرمز شرعی را کنار می گذارد. چراکه در اینصورت، حداقل در انتخاب موسیقی ها و محتوای آنان می بایست دقت هایی ورت می گرفت. گویا بالعکس، مسئولین و کارمندان صدا و سیما اتفاقا خود به شدت طرفدار موسیقی و اهل آن هستند و این قوانین جمهوری اسلامی است که مانع آنان برای تبدیل تلویزیون به کاباره شده است که گام به گام به سویش و در آرزویش پیش می روند.

اوج این مسأله را در اعیاد، خصوصاً عید نوروز می توان مشاهده نمود. (گویی صدا و سیما در این ایام، خود را مشمول حدیث جعلی «رُفِع القلم» می داند!) بعنوان نمونه، در تمامی برنامه های ساعات تحویل سال امسال، شاهد جُنگ هایی با دعوت از خوانندگانی بودیم که در طول سال هیچ خبری از آنان در صدا و سیما نیست. خوانندگانی که صدا و سیما گویا ساعت ها وقت صرف کرده تا در بین آلبوم هایشان موسیقی هایی قابل پخش پیدا کند.

همچنین به اسم «موسیقی محلی و سنتی ایرانی»، همواره از صدا و سیما شاهد پخش ترانه های بندری هستیم که حتی خوانندگان و نوازندگان آنها نیز از شدت طربناکی آن به حرکات موزون می پردازند. رهبر فرزانه انقلاب در این رابطه می فرمایند: « گاهى براى تبرئه‏ى يك موسيقى، مى‏گويند كه اين موسيقى سنتى است! موسيقى سنتى، يعنى فلان دستگاه آواز ايرانى است كه يك خواننده‏ى ايرانى، با فلان ساز ايرانى مى‏خواند. اين‏كه تمام قضيه نيست. بايد ديد كه اين، چه چيزى را ارايه مى‏كند و چه چيزى را به ذهن و دل و جان مستمع خودش مى‏ريزد.» ۱۳۶۹/۱۲/۱۴- بيانات در ديدار با اعضاى شوراى سياستگذارى صدا و سيما

 در برنامه «کسی خوابه» که از شبکه اول سیما پخش می شد، به کرات شاهد چنین موسیقی هایی و نیز سبک های آمریکایی و بعضاً رپ بودیم که در بسیاری موارد، با اشعار هجو و بی محتوا نیز همراه بود.

اما امسال شبکه تهران در اقدامی بی سابقه، پا را یک گام جلوتر از دعوت و مصاحبه با خوانندگان گذاشت و دوربین خود را به خانه های خوانندگانی برد که برخی از کارهای آنان را تنها در اینترنت  می توان یافت. در این برنامه، هر روز به سراغ یکی از این خوانندگان رفته و با تهیه گزارشی از او و سابقه اش و نیز پخش کلیپ هایش، یک الگوسازی کامل برای نسل جدید انجام می داده است. سوال این است که چرا می بایست از بین این همه اقشار جوانان موفق و جذاب، این قشر ترویج گردد؟ آیا زندگی یک دانشمند جوان نظیر شهید احمدی روشن نمی تواند موضوع یک گزارش جذاب باشد؟ آیا مداحان جوان ما نباید یک بار در صدا و سیما حتی دعوت شوند؟

براستی چرا صدا و سیما با هیئت های چند هزار نفری که توسط چند جوان حزب اللهی اداره می گردد بیگانه است؟ آیا گزارشی هم از این هیئآت و گردانندگان آنها تهیه می شود؟ آیا ده ها سایت خبری که توسط نیروهای جوان با موفقیت اداره می گردد، برای صدا و سیما جذاب نیست؟ مسئولین بیست و سه چهار ساله ای که بدون هیچ زمینه قبلی، تأثیرگذارترین رسانه های مجازی کشور را اداره می کنند، نمی توانند موضوع تهیه گزارش باشند؟ جوانان ارتش سایبری چطور؟ البته ما نامی از شهدای جنگ نبردیم که بگویند اینها دمده شده. اگرچه که خود آنها خوب می دانند چطور می توان از قدیمی ترین سوژه ها، جذاب ترین گزارش ها را تهیه کرد، اگر خواست.

پای رقص نیز که سابقاً با آثاری چون «درباره الی...» از لیست ممیزی وزارت ارشاد حذف شده بود، کم کم به صدا و سیما نیز باز شده است. البته به همان ترتیب سینما؛ یعنی ابتدا توسط کودکان. در قسمت آخر مجموعه تلویزیونی «سیر و سرکه» که در ایام نوروز از شبکه دوم سیما پخش می شد، شاهد پخش بدون سانسور صحنه کامل رقص چند دختر و پسر خردسال بودیم که البته با آهنگی متناسب با آن همراه بود.

البته گویا اگر بخواهیم به نشان دادن آلات و ابزار کامل برگزاری یک ایکس پارتی در «دست بالای دست» هم اشاره کنیم، اتهام تحجر و دگماتیسم مان تکمیل گردد.

در پایان بیاناتی از حضرت امام(ره) نقل می کنیم تا ...:

«و از جمله چیزهایی که باز مغزهای جوانها را مخدّر است و تخدیر می‏کند موسیقی است. موسیقی اسباب این می‏شود که مغز انسان وقتی چند وقت به موسیقی گوش کرد، تبدیل می‏شود به یک مغزی غیر آن[مغز]کسی که جدّی باشد. از جدّیت، انسان را بیرون می‏کند، و متوجه می‏کند به جهاتی دیگر.»

«موسیقی از اموری است که البته هر کسی از موسیقی به حسب طبع خوشش می‏آید؛ لکن از اموری است که انسان را از جدّ بیرون می‏برد به یک مطلب هزل. دیگر این جوانی که عادت کرد که روزی چند ساعتش را با موسیقی سر و کار داشته باشد ـ که اینها شاید اکثر رادیوشان و تلویزیون‏شان از همین قسمها بود ـ یک جوانی که اکثر اوقاتش را صرف بکند در اینکه پای موسیقی بنشیند و اینها، این از مسائل زندگی و از مسائل جدّی بکلی غافل می‏شود، عادت می‏کند، مثل همان که به مواد مخدّره عادت می‏کند. کسانی که به مواد مخدره عادت می‏کنند، دیگر نمی‏توانند یک انسان جدّی باشند که بتوانند در مسائل سیاسی فکر بکنند. فکر انسان را موسیقی جوری می‏کند که دیگر نتواند در غیر همان محیط موسیقی و مربوط به شهوات و مربوط به موسیقی نتواند اصلاً فکر بکند. از این جهت اینکه پافشاری داشتند به اینکه رادیو آن طور باشد و تلویزیون آن طور باشد و مجلات آن طور باشند و روزنامه‏ها آن طور باشند و سینماها آن طور باشند؛ و همه روی هم رفته دست به دست هم بدهند و این ملت را سرگرم کنند به این امور، و همۀ مخازن ما را ببرند؛ که الآن که رفتند و گم شدند برای مملکت ما یک چیزِ سالم نمانده؛ هر جایش دست بگذارند ناسالم است.»

«اینکه می‏گویند که اگر چنانچه موسیقی در رادیو نباشد آنها می‏روند از جای دیگر می‏گیرند موسیقی را، بگذار بگیرند از جای دیگر، شما عجالتاً آلوده نباشید؛ آنها هم کم‏کم برمی‏گردند به اینجا. این عذر نیست که اگر موسیقی در رادیو نباشد، آنها می‏روند از جای دیگر موسیقی می‏گیرند. حالا اگر از جای دیگر موسیقی بگیرند، ما باید به آنها موسیقی بدهیم؟! ما باید خیانت بکنیم؟! این خیانت است به یک مملکتی، خیانت است به جوانهای ما. این موسیقی را حذفش کنید بکلی، عوض این یک چیزی بگذارید آموزنده باشد. کم‏کم مردم را و جوانهای ما را عادت به آموزندگی بدهید؛ از آن عادت خبیثی که داشتند برگردانید. اینکه می‏بینید که جوانها اگر این نبود می‏روند سراغ موسیقی دیگر، برای این که اینها عادت کردند!» 20/4/1358

«اگر شما (خطاب به مسئولین صدا و سیما) علاقه دارید به اسلام، علاقه دارید به کشور، علاقه دارید به ملت خودتان، این دستگاهی که دست شما هست ـ همۀ دستگاهها که نمی‏تواند همه دخالت بکنند ـ هر کسی آنجایی که دارد، این دستگاهی که دست شماهاست این دستگاه را اصلاحش کنید؛ یعنی غربی نباشید، غرب‏زده نباشید، که حتماً باید بین این خبر و این خبر، موسیقی باشد، این غربزدگی است، یک طرح دیگری درست کنید، یک چیز دیگری. اخبار را زیادترش کنید، یک کارهایی بکنید که موسیقی را ترکش کنید. شما خیال نکنید که موسیقی یک چیزی است برای یک مملکت مترقی. موسیقی خراب می‏کند دِماغ بچه‏های ما را؛ مغز بچه‏های ما را فاسد می‏کند. دائماً تو گوش یک جوان موسیقی باشد، این دیگر به کار نمی‏رسد؛ این دیگر نمی‏تواند فکر جدی بکند. اینکه ما می‏گوییم که اینها را از بین ببرید و مکرر من گفته‏ام، شاید تا حالا ده مرتبه بیشتر من به آقای قطب‏زاده[2]گفته‏ام که آقا این را بردارید از آن، می‏گوید نمی‏شود. من نمی‏دانم این «نمی‏شود» یعنی چه؟ چرا نمی‏شود؟ شما به عرض من گوش بکنید. من عرض می‏کنم که اگر ما یک کاری که صلاح ملتمان است بکنیم، غربیها یا غرب‏زده‏ها بیایند به ما اشکال بکنند و بگویند که اینها کهنه‏پرستند، ما باید دست برداریم برویم سراغ آنها؟ یا نه، ما باید مصلحت خودمان را ملاحظه کنیم. ما باید ملاحظه کنیم به اینکه این دستگاهی که باید معلّم جمعیت باشد، باید مربی جمعیت باشد، باید سازنده باشد، انسان جوری بار بیاورد که در فکر مقدّرات خودشان نباشند، دنبال این باشند که بنشینند اینجا، و عرض بکنم که این مسائل را از سمع و بصر تحویل بگیرند، و باطنشان اصلاً بعد از چند روز خراب بشود، تهی بشود. اینجا باید مسائل آقا، مسائل تلویزیون و رادیو مسائل جدی باید باشد نه مسائل هزل![3]مسائل موسیقی، مسائل هزل است، نه مسائل جدی. شما باید مسائلتان مسائل جدی[باشد]. شما می‏خواهید یک مملکت درست بکنید. کسی که می‏خواهد مملکت درست کند، باید مسائلش جدی باشد، نه مسائل شوخی و هزل باشد. اگر ـ چنانچه ـ فیلم می‏گذارید، فیلم جدّی سازنده؛ نه یک فیلم خراب کن که جوانهای ما را به خرابی بکشد ـ مثل زمان سابق ـ و آنهایی که می‏خواستند اصلاً جوانهای ما را[منحرف سازند]. اگر ـ چنانچه ـ مقاله می‏گویید مقاله‏ای باشد که سازنده باشد. اگر ـ چنانچه ـ فرض کنید که یک چیزی باید باشد مارْش باشد، که ضایع نکند؛ تقویت بکند؛ نه موسیقی باشد که خراب می‏کند جوانهای ما را، خدا می‏داند که خراب می‏کند!» دیدار کارکنان بخش مالی و تولید سازمان صدا و سیما-28/4/58