براساس مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات
ارتباطات، خدمات پيامك انبوه شامل پیامکهای اطلاع رساني، خبري، تبليغات، بازي و
سرگرمي و موارد مشابه میشود که اپراتور باید قبل از شروع ارایه خدمات، پس از
تاييد كميسيون، مجوزهاي لازم را از مراجع ذيصلاح قانوني دريافت کند و با تاييد
سازمان ارایه خدمات آغاز شود.
همچنین
مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی متولی
حوزه محتوا است و برسی محتوای پیامک های انبوه پیش از ارسال بر عهده این مرکز است.
بنابراعلام
رئیس وقت این مرکز نیز، تعریف پیامک های انبوه، ارسال بیش از هزار پیامک از طریق
سامانه های پیامکی است.
سرانجام
سالها پس از ورود سیمکارت به کشور، نیاز ضابطهمند
شدن ارسال پیامک انبوه تلفن همراه احساس و مقررات این اقدام تصویب شد.
ارسال پیامک انبوه منوط به کسب اجازه
در
بهمن ماه 1390 بود که کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات با تصویب ضوابط و مقررات
ارسال پیامک انبوه تلفن همراه، دارندگان
پروانه را موظف کرد که با اطلاع رساني مناسب در خصوص نوع خدمات پيامک انبوه، قبل
از ارسال پيامک، موافقت مشترک را دريافت کنند.
همچنین
اپراتورها موظف شدهاند که برای ارائه هرگونه خدمات جديد در حوزه پیام کوتاه انبوه
و تجاری، قبل از شروع ارائه خدمات، موضوع را به اطلاع سازمان تنظیم مقررات و
ارتباطات رادیویی برسانند و درصورتي كه با تشخيص این سازمان، اثرات سوء اجتماعي و
فرهنگي نداشته باشد میتوانند نسبت به ارائه خدمات مذكور اقدام كنند.
با
این مصوبه با فرض اینکه مصوبه اجرا میشود، میتوان نتیجه گرفت که هماکنون هر نوع
پیامک انبوه که برای مشترکان ارسال میشود یکبار از فیلتر رگولاتوری و وزارت ارشاد
عبور کرده و تاییدیه این دو نهاد را داراست.
پیامکهای ناخواسته تبلیغاتی قطع شد
پس
از این مصوبه بود که در یک مقطع زمانی اپراتورها در یک اقدام سراسری، کسب نظر از
مشترکان درباره پیامکهای انبوه را آغاز کردند.
در
این بین، برخی مشترکان کلافه از پیامکهای تبلیغی با استقبال از این امکان،
درخواست عدم تمایل برای دریافت پیامکهای تبلیغی را ارسال کردند.
در
این دوره آزمون و خطا برخی مشترکان علیرغم اعلام عدم تمایل برای دریافت این پیامکها،
باز هم پیامکها را دریافت میکردند.
یک
مقام مسئول در شرکت مخابرات ایران دراین باره توضیح داد: بسیاری از مشترکان خواسته
بودند که پیامکهای تبلیغاتی برای آنها ارسال نشود اما با این وجود گاه این اتفاق
رخ میداد و موجب نارضایتی برخی از مشترکان شده بود.
داود
زارعیان توضیح داد: در گذشته پیامکهای انبوه از طریق شرکت ارتباطات سیار و یا
برخی شرکتهای CP که
طرف قرارداد مخابرات هستند ارسال میشد اما از این پس قرار بر آن است که شرکتهای CP مطابق
گذشته کار خود را انجام داده و پس از جذب و آمادهسازی پیامکها برای ارسال آنها
را به شرکت ارتباطات سیار بفرستند تا دیگر شاهد ارسال پیامکهای تبلیغاتی برای
شمارههایی که اعلام کردهاند علاقهای به دریافت این پیامکها ندارند، نباشیم. از
این پس مشترکان به جای آن که از چند مرجع پیامک تبلیغی دریافت کنند تنها از یک
منبع پیامک میگیرند.
13 درصد
مشترکان علاقهای ندارند
اما
اعلام درخواست مبنی بر عدم تمایل به دریافت پیامکهای تبلیغی به این سادگی نبود،
زیرا به زودی مشترکان متوجه شدند که غیرفعالسازی دریافت پیامکهای انبوه، مسیر
دریافت سایر پیامکهای درخواستی که از مسیر پیامکهای انبوه ارسال میشوند را نیز
مسدود خواهد کرد و این رویه نیز در نوع خود
مشکل ساز است. از این رو تعجیل مشترکان در اظهار عدم تمایل به دریافت پیامکهای
تبلیغی از بین رفت.
در
نهایت مدیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران با ارائه گزارشی در ابن باره اعلام
کرد: اکنون حدود 13 درصد مشترکان اعلام کردهاند که علاقهای به دریافت پیامکهای
تبلیغاتی ندارند.
مروری بر روشهای خلاصی از پیامکهای تبلیغاتی
مشترکان
اپراتور اول که خواهان دریافت این پیامک ها نیستند برای عدم دریافت پیامکهای
تبلیغاتی، میتوانند از 3 روش اقدام کنند:
ارسال عدد «۱» به «۸۹۹۹»،
شماره گیری کد دستوری *۸۹۹۹# و تماس با مرکز اطلاع رسانی ۹۹۹۰
مشترکان
اپراتور دوم تلفنهمراه نیز 2 راه پیشرو دارند: ارسال
عدد "2″ به شماره "5005″
و تماس
با مرکز اطلاع رسانی 700.
مشترکان
اپراتور سوم نیز برای این منظور میتوانند با شماره 200 تماس بگیرند.
در
نهایت نیز تمام دارندگان سیمکارت میتوانند به انتخاب خود شمارههایی که مایل به
دریافت پیامک از آنها نیستند (از جمله پیامک های انبوه و تبلیغاتی) را بلاک کنند.
اوضاع پیامکهای انبوه مساعد نیست
با
تمام این شرایط، در حال حاضر نیز انواع پیامکها برای مشترکان تلفن همراه ارسال میشود.
آن هم در زمانهای مختلف از صبح زود گرفته تا شامگاه که هر
پیامک با توجه به زمان نامناسب ارسال، بسیاری از مخاطبان را دچار استرس میکند.
علاوه بر این، تعداد زیاد این پیامکها، حتی وقت و ذهن مشترک را به خود درگیر میکند.
اگرچه مدیرعامل اپراتور اول معتقد است: ارسال
پیامک های اطلاع رسانی و تبلیغاتی انبوه فقط از ساعت ۸ صبح تا ۹ شب امکانپذیر است
و امکان دریافت آن در ساعات نیمه شب بعید به نظر می رسد، مگر آنکه
موبایل مشترک مقصد خاموش بوده و یا خارج از محدوده سرویسدهی باشد که پیامک در
سیستم ذخیره شده و بعد از این زمان به مشترک میرسد.
در
مجموع هر روز پیامکهای متعددی با موضوعات متنوع به دست مشترکان میرسد.
از
کلاسهای
تقویت کنکور گرفته تا تورهای مسافرتی ارزانقیمت، از شرایط جدید خرید و واگذاری
خودرو گرفته تا فروش لوازم بهداشتی و دیگر موضوعاتی از این دست.
موضوع
وقتی بدتر می شود که گاهی پیامکهایی با مطالب عجیب یا مطالبی نامناسب برای برخی
گروههای سنی روی صفحه گوشی ظاهر میشود.
دردسرهای تبلیغی
علاوه
بر پیامکهای تبلیغی که تعداد زیاد آنها مزاحمت محسوب میشود، پیامکهای بازی و
سرگرمی که نام خدمات ارزش افزوده تلفنهمراه را یدک میکشند، مزید بر علت شده است.
اشکال
کار در اینجاست که اگر مشترک از قشر آگاهتر باشد و با پاسخ رد به پیشنهادهای
عضویت، خود را در دام پیامکهای سلسهوار
هزینه دار اسیر نکند، اما پیشنهادهای اولیه رایگان این سرگرمیها باز هم دست بردار
نیستند.
خانوادههای
چندقلوها و دوستداران
آنها هر پیام 100 تومان، آموزش اصول و توصیههای حرفهای گویندگی هر پیام 100 تومان،
از جدیدترین محصولات صوتی و تصویری در بازار و قابلیت هر یک چه میدانید هر پیام
100 تومان، دریافت آخرین اخبار، اطلاعیهها و مطالب آموزشی حوزه دارویی و داروخانههای
کشور هر پیام 50 تومان، چه طور میشود کار فرهنگی کرد هر پیام 50 تومان، موج
مهربانی هر پیام 50 تومان و بیشمار پیامهایی از این دست روزانه برای مشترک پیشکش
میشود.
علاوه
بر این، برخی از پیامکهای بازی و سرگرمی اپراتورها نیز با بیانی اغوا کننده و
ارائه نهچندان واقعی مشترک را به بازی تشویق میکنند که بیشک این پیامک ها در
جلب نظیر قشر عظیمی از مشترکان مثمرثمر واقع
خواهد شد. برای مثال پیامکهایی با این مضمون که «تبریک، تا یک ساعت آینده، عدد 2
را ارسال کنید. شما اکنون پیشنهادی مفید با جوایز 60 میلیون تومان پول نقد برای
خرید یک دستگاه آپارتمان، یک دستگاه خودروی samand SE Uuro 4، یک دستگاه تلویزیون SONY 3D 46" و یک سال تماس رایگان را
دریافت کردید. اگر اشتراک بسته جامع زبانهای خارجی را کسب کنید. هر روز 6000 ریال»
یا پیامکی
با این مضمون که «مشتری عزیز شما اکنون برای
عضویت در سرویس پیامک روزانه بسته جامع زبانهای خارجی و ورود به قرعهکشی 100
میلیون پول نقد، چراغ سبز را دریافت کردهاید.
عدد 4 را ارسال کنید. هر محتوا 1500 ریال.»
کلاهبرداری در سیل پیامکهای انبوه و تبلیغاتی
اما
مزاحمت و درگیری ذهن تمام دردسرهای پیامکهای انبوه، بازی و تبلیغی نیست در
سیل شتابان پیامکهای متعددی که به سوی کاربر روانه میشود، جرایمی از قبیل کلاهبرداری و سوء استفاده نیز وجود دارد.
برای
مثال یک مشترک تلفنهمراه با اشاره به یکی از این پیامکهای کلاهبردارانه توضیح میدهد: «در یکی از پیامکها
اعلام شد که شما برنده یک دستگاه ال.سی.دی
شدهاید
و باید با یک شماره خاص تماس بگیرید. وسوسه شدم که تماس بگیرم، پس از تماس خانمی
گفت: شما در جشنواره برند سیمکارتی که از آن استفاده میکنید، برنده یک
دستگاه ال.سی.دی شدهاید
و با واریز مبلغ معینی به شماره حساب مشخص، جایزه برای شما ارسال میشود.
وی
ادامه داد: اعلام ارسال مبلغ برای دریافت جایزه، مرا دچار شک و تردید کرد و با
توجه به این موضوع به سایت اپراتور مراجعه کردم و دیدم که این سایت هشدار داده که
چنین پیامهایی
جعلی است.»
این
مورد شاید یکی از شیوههای کلاهبرداری افرادی باشد که با پیامک به دنبال سرقت
محترمانه هستند. مشاهده شده که برخی از این پیامکها
هدفمند و با وعدههایی جذاب به دنبال اخاذی و گرفتن اطلاعات
خصوصی افراد هستند.
اینکه
در پیامکی که کاربر را برنده یک جایزه بزرگ معرفی میکنند و از او مشخصات شماره کارت بانکی و دیگر
مشخصات شخصی را میخواهند از دیگر نمونههای بارز این نوع کلاهبرداری است.
دریافت ۱۳ هزار شکایت در یکسال
بنابراین
روی دیگر ماجرای پیامکهای تبلیغی، مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به عنوان متولی محتوا را ناگزیر به ایجاد سامانه
سامانه پیامکی ۱۰۰۰۱۳۱۴برای رسیدگی به شکایات مشترکان تلفن همراه در حوزه پیامکهای
تبلیغاتی و انبوه کرد.
مدیر
سامانه های همراه مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال از دریافت ۱۳ هزار شکایت
روی سامانه شکایت مردمی پیامکهای تبلیغی در سال 92 خبر داد و گفت: بیشترین میزان
شکایات دریافتی مربوط به پیامکهای جعلی مسابقهای با هدف ترغیب به فرستادن پول،
شارژ تلفن همراه و شماره حساب بانکی است، در رتبه دوم، تبلیغات محصولات بهداشتی
اغلب بدون تاییدیه وزارت بهداشت هستند و در رتبه سوم، ترویج عقاید و ادیان دروغین
در ردیف بیشترین شکایت مشترکان موبایل از پیامکهای انبوه قرار دارند.
این
مسئول با اشاره به روش ارسال شکایات مردم به این سامانه گفت: مشترکان تلفن همراه
باید متن پیامک و شماره ارسال کننده پیامک مورد شکایت را به شماره سامانه شکایات
ارسال کنند که از این طریق شکایت مدنظر پیگیری میشود.
ممنوعیتهای مقطعی پیامکهای
تبلیغاتی
بستر پیامکهای انبوه برای وقوع جرایم
دیگری نیز بسیار مستعد است. این عامل بخشنامههای مقطعی را نیز میطلبد. همچنان
که در اوایل سال 93، معاون قضایی دادستان کل کشور در امور فضای مجازی در نامهای
به رئیس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد
اسلامی، اعلام کرد به موجب قوانین جاری هرگونه فعالیت در حوزه ارزی و صرافی بدون
مجوز بانک مرکزی جرم است، به تمامی شرکتهای خدمات ارتباطی (پیامک انبوه) اعلام
شود از ارسال پیامکهای پیامکهای تبلیغاتی انبوه اشخاصی که بدون مجوز کانون صرافان تقاضای انتشار و توزیع پیامکهای مربوط به
حوزه ارزی و صرافی را دارند، خودداری کنند.
در
نامه عبدالصمد خرم آبادی به حسن نجفی تاکید شده که همکاری پیامکی کسانی که بدون
مجوز اقدام به فعالیت ارزی میکنند، معاونت در ارتکاب جرم است.
شایعه کسر
هزینه
موضوع پیامکهای انبوه، تبلیغی و سرگرمی تنها به مزاحمت
ختم نمیشود، بلکه همواره شاعبه سوءاستفاده مالی اپراتور از مشترکان را تداعی میکند.
همواره در نظرات و واکنش های کاربران و مشترکان تلفن همراه دیده میشود که برخی از آنها از کسر هزینه در ازای پیامکهای تبلیغی گلایه دارند.
این دسته از مشترکان اعلام میکنند که در حالیکه در هیچ سرویس عضویت ندارند اما هزینهای بابت خدمات ارزش افزوده در قبوض شان منظور میشود یا از شارژ مشترکان اعتباری کسر شده است. آنها تصور میکنند که کسر این مبالغ بابت پیامکهای تبلیغی یا پیشنهادهای سرگرمی و بازی بوده است.
انعکاس این گلایه از طریق رسانهها همواره با پاسخ یکسانی از سوی اپراتورها و مسئولان روبهور بوده است که این شاعبه را رد میکند. همچنان که اخیرا نیز وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به این سوال که گاهی اپراتورها در قبال پیامکهایی که ناخواسته برای مشترکان میفرستند، هزینهای منظور میکنند، اظهار داشت: هیچ شرکتی حق ندارد بدون رضایت مشترک پیامکی را برای او فرستاده و از کاربر هزینه دریافت کند، به طور معمول اپراتورها به مشترک اطلاع می دهند که اگر مایل به استفاده از خدمات خاص در قالب پیامک است به ازای دریافت هر پیامک چه رقمی از حساب کاربر کسر می شود. تاکنون نیز موردی نداشتهایم که اپراتور بدون اجازه مشترک نسبت به ارسال پیامکهای دارای هزینه اقدام کند و به طور کلی کاربران برای پیامک های تبلیغاتی پولی نمی پردازند.
اما تجربه نشان داده آنچه که مشترکان از
آن به عنوان کسر هزینه بابت پیامکهای تبلیغی یا پیشنهادهای سرگرمی و بازی یاد میکنند
در واقع ضرر ناشی از فعالسازی مقطعی برخی سرویسها است. به این معنی که مشترک در
گذشته و زمانی دور، به درخواست عضویت در سرویسی پاسخ مثبت داده و با گذشت زمان به
علت عدم آگاهی یا فراموشی، درخواست غیرفعالسازی سرویس را ارائه نکرده است. به این
ترتیب روند کسر هزینه عضویت با تمدید بازی یا مسابقه جدیدی روی شماره قبلی حتی در
صورت بیپاسخ گذاشتن مراحل مسابقه از سوی مشترک ادامه مییابد.
وزیر ارتباطات هم ناراضی از پیامکهای
تبلیغاتی
اخیرا
نیز وزیر ارتباطات با اعلام نارضایتی از وضعیت فعلی پیامکهای انبوه شامل
تبلیغاتی و سرگرمی، گفت: این پیامکها وقت و ذهن مردم را درگیر میکند و بر همین
اساس با آنها موافق نیستیم، زیرا این روند جالبی نیست که یک مشترک زمانی که منتظر
دریافت یک پیامک شخصی و مرتبط با خودش است، مدام برای او پیامک بیاد و او را مشغول
کند یا اینکه در لیست پیامکهایش مجبور باشد تعداد زیاد پیامکهای تبلیغی را رد
کند تا به پیامک مورد نظر خود برسد که در
مجموع این کار وقت و ذهن مشترک را درگیر میکند.
ارائه بسته جدید رایگان به مشترکان
اکنون
که مسئله مزاحمتهای پیامکهای انبوه برای مسئولان و مشترکان مسجل شده، راهحلهایی
برای افزایش رضایتمندی مشترکان در این باره ارائه میشود، در حالی که نهادهای
نظارتی و مقرراتگذار به دنبال بهبود اوضاع با وضع مقررات هستند، اپراتورهای تلفنهمراه
نیز پیشنهاداتی دارند.
اخیرا
برای نخستین بار مدیرعامل اپراتور اول تلفنهمراه
اعلام کرده است: بهدنبال طرحی هستیم که به ازای دریافت پیامک تبلیغاتی، پیامک
رایگان به مشترکان هدیه دهیم.
این
پیشنهاد و این چنین راهکارهای جایگزینی انتخابی، در صورت عملی شدن شاید بتواند
حداقل از میزان نارضایتی مشترکان بکاهد.
ورود شورای عالی فضای مجازی به ماجرا
آییننامه ساماندهی پیامکهای انبوه تبلیغاتی که بیش از یک سال در دستور کار مرکز ملی فضای مجازی قرار داشت، به تازگی در شهریور ماه 93 به تصویب رسیده است.
به گفته دبیر کمیسیون عالی ارتقاء تولید
محتوای شورایعالی فضای مجازی، در این آیین نامه چگونگی نظارت بر ارسال پیامکهای
انبوه تبلیغاتی و پیامکهای خدمات ارزش افزوده و ضوابط فعالیت اپراتورها و زیر
مجموعههای آن اعم از فراهم کننده و تجمیع کننده محتوا تعیین شده است. همچنین
کمیسیون عالی ارتقای محتوای مرکز ملی فضای مجازی شرایط ارایه دهندگان خدمات پیامک
ارزش افزوده و پیامکهای انبوه تبلیغاتی را در این آیین نامه تشریح کرده که به
نهادها و سازمان های مرتبط ابلاغ خواهد شد.
محمدرضا
کشاورزی میگوید: این آییننامه براساس مشکلات مطرح شده در ارسال و دریافت این
پیامکها اعم از محتوای آنها، نامشخص بودن مرجع ارسال و نقش اپراتورها در ارسال و
دریافت پیامک ها، به تصویب رسیده است. بر اساس آن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف
شده تا کارگروهی برای نظارت بر ارسال و تبادل پیامک های انبوه تبلیغاتی و پیامکهای
ارزش افزوده با حضور نمایندگانی از مرکز ملی فضای مجازی، وزارت فرهنگ و ارشاد
اسلامی، نیروی انتظامی، وزارت اطلاعات، سازمان تبلیغات اسلامی، دادستان کل کشور،
ستاد کل نیروهای مسلح، شورای عالی انقلاب فرهنگی و کمیسیون فرهنگی مجلس شورای
اسلامی تشکیل دهد.
دبیر
کمیسیون عالی ارتقای تولید محتوای شورایعالی فضای مجازی خاطرنشان کرد: بهزودی و
پس از ارائه این پیشنهاد از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بررسی، اصلاح و تکمیل
این آیین نامه در دستور کار کمیسیون قرار خواهد گرفت و پس از آن جهت اجرا به مراجع
مربوطه ابلاغ می شود.
اما
اولویت این موضوع تا آنجا بود که در جلسه اخیر شورای عالی فضای مجازی کشور در آبانماه
93 نیز، موضوع ساماندهی پیامکهای انبوه و خدمات ارزش افزوده پیامکی مطرح و پیگیری
شد.
در انتظار اجرای آییننامه...
اگرچه
هنوز جزئیاتی از آییننامه جدید آیین نامه چگونگی نظارت بر ارسال پیامک های انبوه
تبلیغاتی و پیامک های خدمات ارزش افزوده به صورت رسمی اعلام نشده، اما اظهارنظرهای
سابق مسئولان وقت در این باره، گوشههایی از اهداف این آییننامه را نشان میدهد.
همچنان
که رئیس وقت مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت ارشاد در مراحل ابتدایی
تدوین این آییننامه گفته بود: پیامکهای پزشکی، پیامکهای تبلیغاتی در زمینه وام،
تشویق به خروج سرمایههاو پیامک های برنده شدن در مسابقه و قرعه کشی را از جمله خط
قرمزهای آییننامه جدید عنوان کرده است.
حسن
علیزاده توضیح داد: برای مثال ارسال کنندگان پیامک با محتوای پزشکی از این پس باید
از مراجع ذیربط مجوز دریافت کنند و تکنولوژی هایی که در این زمینه تبلیغ می شود
باید مورد تایید دستگاههای حاکمیتی نظام سلامت و بهداشت باشد. علاوه بر این،
مواردی از تبلیغات پیامکی مربوط به اخذ وام های مالی است که بسیاری از آنها منجر
به کلاهبرداری و تضییع حقوق کاربران می شود که ارسال هرگونه پیامک تبلیغاتی از این
نوع ممنوع خواهد بود، همچنین محتوای پیامکهای انبوه و تبلیغاتی نباید حاوی تشویق
به خروج سرمایهها باشد.
وی
با برشمردن دیگر موارد ممنوع در ارسال پیامکهای انبوه، تبلیغی و سرگرمی، اضافه
کرد: ارائه آثار خارجی شامل بازیها، تمها و آهنگها که منافی ارزشهای فرهنگی
باشد ممنوع است، پیامکهایی که با تعابیر و ادبیات اغوا کننده و غیرواقعی، مشترکان
را برای برنده شدن در مسابقات و قرعه کشیها فریب میدهد ممنوع خواهد بود و همچنین
ارسال پیامک با محتوای طالع بینی ممنوع است و باید از ویترین اپراتورهای تلفن
همراه نیز حذف شود.
با
این تفاسیر به نظر میرسد مسئولان امر نیز به ایرادات فعلی پیامکهای انبوه آگاهی
دارند و در صورت اجرایی شدن آییننامه پیامکهای انبوه و خدمات ارزش افزوده،
سرانجام امکان استفاده صحیح و با حداقل مشکلات از این بستر فراهم میشود و مشترکان
برای همیشه از دردسرهای متنوع این خدمت رها خواهند شد.