598 به نقل از ایراس، رزمایش پاسخ
منطقهای ۲۰۱۱ میلادی که قرار است در آینده نزدیک با همکاری آذربایجان و
ایالات متحده انجام پذیرد، تاکنون دوبار توسط جمهوری آذربایجان به تعویق
افتاده بود.
این تمرینات نظامی با عنوان پاسخ منطقهای نخستین بار
در سال ۲۰۰۹ میلادی بهطور مشترک بین آذربایجان و ایالات متحده آمریکا
برگزار شد که در این رزمایش ۷۵۹ سرباز شرکت داشتند.
از این تعداد
۵۶۵ نفر متعلق به آذریها و ۱۹۴ نفر نیز از سربازان آمریکایی بودند. این
رزمایش به مدت ۵ روز طول کشید مواردی همچون تفتیش و بازرسی، هماهنگی و
ارتباط سازمانی و دستگیری تروریستها در آن مورد تمرین قرار گرفت که نقاط
اصلی برگزاری این رزمایش شبه جزیره آبشوران و فرودگاه بین المللی باکو بود.
در این رزمایش سربازان آذری با پیوستن به سربازان ترکیه، گرجستان، اوکراین، قزاقستان، لهستان و لیتوانی به تمرین نظامی پرداختند.
برگزاری این رزمایش از آنجایی که میتواند شروع دوبارهای در روابط نظامی دو کشور باشد ازاهمیت بسزایی برخوردار است.
فراز و نشیبها در روابط دوجانبه نظامی
روابط
این دو کشور در طول دو سال گذشته از شرایط مطلوبی برخوردار نبوده است و
تحت تأثیر برخی حوادث داخلی و منطقهای قرار گرفته است که مهمترین آنها
ناآرامیهای داخلی آذربایجان و اقدام به عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان
است.
از آنجایی که آمریکا در اتفاقات مذکور مواضعی برخلاف میل
مقامات باکو اتخاذ کرد دولتمردان آذربایجان اراده خود را بر کاهش سطح روابط
در برخی سطوح قرار دادند. یکی از دلایل به تعویق انداختن رزمایش از سوی
آذربایجان، واکنش به موضع گیری آمریکا در سرکوبی اعتراضات مخالفان در
پایتخت آذربایجان است که در ماه آوریل اتفاق افتاد.
حمایت و
برقراری تماس برخی از دیپلماتهای آمریکایی با مخالفان دولت باکو را
میتوان دلیل عصبانیت مقامات آذربایجان و در نتیجه معلق کردن همکاریهای
نظامی آذربایجان و امریکا دانست.
حمایت آمریکا از روند عادی سازی روابط ارمنستان و ترکیه نیز یکی دیگر از دلایل لغو رزمایش آذربایجان و آمریکا بود.
هر
چند فرایند عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان به دلایل مختلف و از جمله
فشار آذربایجان به ترکیه در موضوع قره باغ ناموفق و بدون نتیجه ماند ولی
پوشیده نیست که این موضوع از حمایت آمریکا برخوردار بود.
حال
پرسشی که در اینجا پیش میآید این است که آیا میتوان تمرینات مشترک نظامی
ایالات متحده و آمریکا را تنها یک همکاری نظامی عادی جهت بالابردن توان
نظامی دوطرف فرض کرد یا برگزاری اینگونه رزمایشها تنها بخش کوچکی از
استراتژی نظامی- امنیتی ایالات متحده جهت رسیدن به اهداف خاصی در قفقاز
جنوبی میباشد؟
آذربایجان در تلاش است تا با گسترش روابط نظامی
خود با ایالات متحده، تسلیحات نظامی مورد نیاز خود را از این کشور خریداری
کند و تاکنون موفق به خرید تسلیحات از آمریکا نشده است. مانع اصلی
آذربایجان در خرید تسلیحات از آمریکا حمایت از تبصره ۹۰۷ قانون حمایت از
آزادی است.
تصویب این قانون در سال ۱۹۹۲ میلادی در کنگره آمریکا،
دولت این کشور را ملزم ساخت تا از هرگونه کمک مستقیم به آذربایجان خودداری
کند.
این قانون در واکنش به تلاشهای آذربایجان در جهت منزوی و فلج کردن ارمنستان و قره باغ در کنگره آمریکا تصویب شد.
با
وجود این، بعد از حوادث یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ و پیوستن آذربایجان به متحدان
آمریکا در جنگ با تروریسم اجرای این قانون با دستور رییس جمهور آمریکا
معلق گردید.
با وجود چنین محدودیتی برای دولت آمریکا، بهترین
گزینه برای ادامه و توسعه همکاری نظامی با آذربایجان، پیشبرد این اهداف در
قالب ناتو است. عضویت در ناتو یکی از اهداف آذربایجان به شمار میرود.
بازتاب رزمایش در منطقه
توسعه
هرچه بیشتر روابط نظامی آمریکا با آذربایجان در منطقه قفقاز بیش از همه به
روابط ارمنستان و آمریکا ضربه خواهد زد چرا که هرگونه انجام رزمایش نظامی و
در کل هر اقدامی که موجب افزایش توان نظامی آذربایجان گردد موجبات نگرانی
ارمنستان را فراهم خواهد ساخت و در نهایت حل مناقشه قره باغ را خصوصاً در
شرایطی که آمریکا یکی از رؤسای گروه مینسک به شمار میرود به انجماد
بیشتر خواهد کشاند. به نظر میرسد یکی از اهداف ایالات متحده بالابردن سطح
استانداردهای ارتش آذربایجان جهت پیوستن این کشور به سازمان پیمان آتلانتیک
شمالی (ناتو) است.
در شرایطی که آذربایجان نیز همچون دیگر
کشورهای قفقاز جنوبی (گرجستان و ارمنستان) تمایل به عضویت در ناتو را دارد
همکاری نظامی این کشور با ایالات متحده در جهت بروزرسانی و مدرنیزه کردن
ارتش آذربایجان در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
تری دیویدسون
سخنگوی سفارت آمریکا نیز در مورد اهداف برگزاری رزمایش پاسخ منطقه ای۲۰۱۱
میلادی اظهار داشته است واشنگتن در راستای هماهنگ سازی ارتش جمهوری
آذربایجان با استانداردهای ناتو به این کشور کمک میکند.
اعزام
تعدادی از نظامیان آذری به ایالتهای بوستون و ماساچوست آمریکا از ۲۸شهریور
سال جاری نیزبخشی از همکاری نظامی دو کشور در راستای بالابردن سطح توان
نظامی نیروهای آذربایجان میباشد.
در عین حال نشان دهنده شروع
مجدد همکاریهای نظامی دو کشور میباشد. با این حال آیا گام برداشتن به سوی
عضویت درناتو میتواند کمکی به حل مهمترین دغدغه سیاسی – امنیتی
آذربایجان یعنی آزاد سازی قره باغ نماید یا تنها منجر به حضور نظامی بیشتر
از سوی کشورهای عضو ناتو و پیچیدهتر شدن موضوع قره باغ خواهد شد. در صورت
عضویت آذربایجان در ناتو از یکسو و پیوستن ارمنستان به ناتو از سوی دیگر
آیا آذربایجان مسیر سهلتری در جهت حل مناقشه خود با ارمنستان خواهد داشت.
به
نظر میرسد برگزاری تمرینات مشترک بین آذربایجان و آمریکا بیشتر در جهت
نیل به اهداف درازمدت ایالات متحده و ناتو برای حضور نظامی مستمر در منطقه
میباشد و کمک چندانی به حل مشکل قره باغ که از دغدغههای اصلی آذربایجان
به شمار میرود نخواهد کرد.
وارد نکردن قدرتهای فرامنطقهای در
معادلات منطقهای و مشارکت دادن کشورهای منطقه راه مطمئن تری برای افزایش
ضریب امنیتی آذربایجان خواهد بود چرا که باز شدن پای قدرتهای فرامنطقهای
در قفقاز دارای تبعات بسیاری میباشد که کثرت این تبعات ناشی از پیچیدگی
موضوعات مورد مناقشه در قفقاز است.
بدبینی و بیاعتمادی ارمنستان
به آمریکا و حتی فراهم شدن موجبات رقابت نظامی بین ارمنستان و آذربایجان،
واکنش غیر قابل پیش بینی روسیه به دست درازی ناتو به حیات خلوت این کشور،
حساسیت جمهوری اسلامی ایران به دلیل برگزاری رزمایشهای نظامی در پشت
مرزهایش و امنیتی کردن منطقه حداقل تبعات انجام رزمایشهای نظامی آذربایجان
با ایالات متحده میباشد و کمتر نتیجه کارآمدی میتوان از آن انتظار داشت.