رسانه متعهدبرچه معیارهایی استوار است؟

علی رضائی-شایعه، تهمت، توهین، افترا و نشر اکاذیب علیه افراد و شخصیت ها از جمله آسیب های رسانه در دنیای مدرن امروز است. نقش رسانه حالتی بالقوه دارد که هم می تواند بسیار مخرب باشد و هم بسیار سازنده. این خاصیت رسانه است که با توجه به سلایق گردانندگان آن و جریان های سیاسی در شرایطی خاص به شکل روزنامه یا سایت اینترنتی ظهور می کند و در مسیری مشخص پیش می رود. در کشور ما نیز مطبوعات بسیار فعالند و خاصیت بالقوه خود را گاهی اوقات با تباهی افکار عمومی به فعلیت می رسانند و گاهی نیز با روشنگری و جلوگیری از کجروی ها. درست به همین خاطر است که نظام سلطه می کوشد تا در دنیای امروز از ظرفیت رسانه استفاده کند و با هزینه های هنگفت در این حیطه، استعمار سالهای دور را دوباره بازیابد و سلطه خود را در این جنگ نرم به کشورهای مستقل تحمیل کند.

الگوبرداری رسانه ها از توصیه های رهبری
هوشیاری و بصیرت از راهکارهای بسیار مهمی است که اهالی رسانه اگر با دقت و توجه در این مساله بنگرند، در میدان فریب بیگانگان، شان و منزلت قلم را نگه می دارند و آن را به یک شایعه خبرساز یا تهمت و توهینی جذاب برای مخاطب نمی فروشند. مطبوعات کشور ما برای آنکه بتوانند در امر خطیر اطلاع رسانی، توفیق بیشتری کسب کنند، الگوبرداری از توصیه های رهبر معظم انقلاب را نیز پیش روی دارند که بی شک اگر بتوانند قالب مدیریت خبری خود را از نصایح رهبری بسازند، رسانه ای متعهد را در اختیار خواهند داشت. یکی از نزدیکترین توصیه های ایشان برای ناکام گذاشتن دستگاه های تبلیغاتی بیگانه، در دیدار فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مسئولین حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه، در روزهای اخیر ابراز شد که حوزه فعالیت رسانه ها را نیز شامل می شود: «زمانی موضوع، اختلاف نظر و سلیقه است و نه ایستادن مقابل انقلاب، در چنین شرایطی، وظیفه همه، ندمیدن در اختلاف‌ نظرها و در پیش گرفتن شیوه تبیین و روشنگری مقابل برخی افکار غلط، با در نظر گرفتن همه جوانب آن است. من با حرکت روشنگرانه، تبیین منطقی و مستدل مقابل تفکر غلط مخالفتی ندارم اما نباید این تفکر غلط را نیز تابلو کرد تا همه از آن مطلع شوند.» سفارش دیگر ایشان مربوط به هفته گذشته می شود که در دیدار با رئیس و مسئولان قوه قضائیه فرمودند: «صرف متهم شدن که جرم نیست. به هر کسى ممکن است یک اتهامى وارد شود. تا وقتى که از طریق قانونى جرم ثابت نشده است، نه در خود قوه، نه در بیرون قوه، نه در تریبون ها و منبرهاى رسمى، نه در وسائل ارتباط جمعى، کسى حق ندارد آبروى یک مسلمانى را ببرد؛ این بسیار مسئله‌ مهمى است.» اواخر سال گذشته نیز رهبر انقلاب در جلسه درس خارج فقه درباره مساله غیبت در رسانه ها فتوایی صادر فرمودند که اکثر مطبوعات آن را به چاپ رساندند: «اینى که اصلا این کار (غیبت) جایز است یا جایز نیست ولو به قصد اصلاح باشد، این را نمی شود به طور مطلق یک چنین چیزى را پابند شد؛ که ما بگوئیم ما چون میخواهیم در امر جامعه اصلاح کنیم، پس زیدى را، عمروى را یا یک جریانى را به طور مطلق مورد تهاجم قرار بدهیم، غیبت کنیم؛ حالا آن کسانى که این کارها را میکنند، خیلى اوقات به غیبت هم اکتفاء نمیکنند؛ خب، ملاحظه میکنید دیگر. ... چرا به هم حسن‌ظن ندارید. تا فوراً کسى آمد، شما بگوئید بله، احتمال درستى‌اش هم اگر بود، آدم به صورت یقین آن را بداند و نقل بکند. این درست نیست، این ممنوع است. این چیزى که امروز مورد ابتلاست در جامعه‌ ما، از همان چیزهایى است که بایست از همین ادله‌ غیبت بفهمیم که درست نیست؛ این وضعى که وجود دارد درست نیست. البته انتقاد منطقى، گفتن حرف صحیح اینقدر حرفهاى آشکار وجود دارد که انسان اگر ذکر آنها را بکند، اصلاً هم غیبت نیست، و میتواند انسان نقد بکند.»

فاصله ناهموار میان انتقاد و انتقام
همانگونه که رهبر انقلاب در توصیه های خود در برهه های متفاوت زمانی فرموده اند، نقد و انتقاد سازنده بسیار مهم است و حتی از تاکیدات فراوان ایشان در خصوص اهمیت انتقاد می توان اینگونه تعبیر کرد که انتقاد از واجبات یک رسانه است و اگر روزنامه ای یا یک سایت خبری – تحلیلی در فضای مجازی انتقاد سازنده را کنار بگذارد، جوهره و فلسفه وجودی خود را از بین برده است. البته انتقاد شروطی هم دارد که اگر بدان توجه نشود، منتقد به منتقم تبدیل می شود و انتقاد جای خود را به انتقام می سپارد. رهبر معظم انقلاب در اواخر سال گذشته طی دیداری با اعضای مجلس خبرگان، انتقاد، مخالفت و بیان صریح و شجاعانه عقاید را بدون اشکال دانستند و در عین حال تاکید کردند که باید به‎ دور از هتک حرمت و اهانت و فحاشی بیان شود تا اعصاب جامعه و آرامش مردم را بر هم نزند و همه در این زمینه مسئول هستند. ایشان در سخنرانی دیگری درباره این موضوع می فرمایند: «انتقاد به معنای تضعیف نیست. انتقاد اگر دلسوزانه و منصفانه باشد، کمک هم می‏کند. بنابراین من نمی‏خواهم انتقاد را منع کنم؛ اما تخریب را چرا. تخریب به ‏هیچ ‏وجه مصلحت نیست.»

همه در یک مسیر و برای تحقق اهداف مشترک
آزادی بیان و ابراز عقاید در کشور ما امری پسندیده و پذیرفته شده است که بر این اساس جریان های سیاسی مختلف صاحب رسانه از قبیل روزنامه یا سایت خبری و ... هستند. اما نکته ای که در کنار آزادی بیان بسیار حائز اهمیت است، پیشروی رسانه ها در یک مسیر و برای تحقق اهداف مشترک است که می تواند با اختلاف سلایق پیگیری شود. این موردی است که در تمامی کشورها به عنوان یک اصل برای رسانه ها تلقی می شود. به عنوان مثال یکی از اهدافی که برای اکثر رسانه های غربی پذیرفته شده است و همگی در یک مسیر با سلایق متفاوت آن را دنبال می کنند، ضربه زدن به استقلال ایران برای نابودی نظام جمهوری اسلامی است. با این شرایط اگر قرار باشد یک مسیر برای تمامی رسانه های کشورمان اعم از چپ و راست، در نظر گیریم، حفظ استقلال کشور برای استحکام روزافزون نظام جمهوری اسلامی است. پیشروی در این مسیر نیز با پیگیری اهداف مشترکی می تواند تداوم یابد که بنابراین همه جریان های سیاسی با سلایق مختلف باید تلاش خود را در راستای تحقق آن اهداف به کار گیرند؛ در غیر اینصورت یا مغرض و دلداده به بیگانه هستند و یا بسیار ناآگاه و جاهل.