«تغییر قبله» برگ زرین حقانیت رسول خاتم

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی طائب، کارشناس تاریخ اسلام در گفت‌وگو با خبرنگار آیین و اندیشه فارس به مناسبت سالروز تغییر قبله از بیت‌المقدس به مسجد الحرام اظهار داشت: در آغاز بعثت، بیت‌المقدس قبله مسلمانان هم بود. شاید تلقی برخی افراد بر این باشد که آیه خاصی درباره قبله بودن بیت‌المقدس وجود داشته باشد، اما چنین نیست. اصولا با ظهور اسلام، همان احکام دین الهی که از قبل بود در جامعه جریان داشت تا هنگامی که آن حکم فسخ شود و خداوند متعال حکم جدیدی را نازل کند.

* یهودیان از  13 سال تاخیر در نزول آیه تغییر قبله به نفع خویش بهره‌برداری کردند

این کارشناس تاریخ اسلام تصریح کرد: مسلمانان تا زمانی که همه افکار سابق تبیین شده و نزول قرآن خاتمه یابد نباید به هیچ کتابی مراجعه می‌کردند، چرا که «تِبْیَانًا لِّکُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِینَ»؛ این کتاب روشنگر هر چیزى بوده و براى مسلمانان راهنما و رحمت و بشارتگر است، بنابراین به قبله بر اساس همان دستور موجود در دین جاری تا زمان ظهور اسلام عمل می‌شود که همان بیت‌المقدس است.

وی گفت: در مدت 13 سال که پیامبر (ص) در مکه بود نماز به سوی بیت‌المقدس خوانده می‌شد اما وقتی که ایشان به مدینه هجرت کرد دستگاه یهود معاند و کسانی که با حضرت رسول (ص) سر ستیز داشتند با اینکه می‌دانستند یکی از ویژگی‌های اسلام در زمان پیامبر خاتم، تغییر قبله به سوی کعبه است چرا که حضرت موسی (ع) به آنها خبر داده بود که وقتی پیامبر آخر الزمان ظهور کند قبله از بیت‌المقدس به سمت کعبه تغییر خواهد کرد اما آنها از این تأخیر در نزول آیه سوء استفاده کردند.

طائب با بیان اینکه مصلحت در نزول را فقط خداوند متعال می‌داند، اظهار داشت: یهودیان از  13 سال تاخیر در نزول آیه تغییر قبله به نفع خویش بهره‌برداری و شبهه‌ای را مطرح کردند که این پیامبر، پیامبر جدید نیست بلکه او خودساخته است زیرا او به همان قبله‌ای که ما نماز می‌خوانیم، نماز می‌خواند و از اینجا مشخص می‌شود مطالب جدیدی ندارد! لذا این موضوع را به یک بحران تبدیل کردند.

این کار شناس مسائل مذهبی یادآور شد: در مدینه، هیمنه فرهنگی از زمان جاهلیت با یهودیان بود به طوری که کسی جز آنها حرفی برای گفتن نداشت، بنابراین تبلیغات یهودیان موجب اذیت مسلمانان شده و آنها را به شبهه می‌انداخت؛ از طرفی هم یهود استدلالی برای این کار خود نداشت و با وجود اینکه امری بسیار پیش پا افتاده بود اما این بحران در جامعه آن روز بسیار مؤثر افتاد.

وی گفت: از آنجایی که برخی از افراد، تازه مسلمان شده بودند و هنوز شاکله منطقی آنها مستحکم نشده بود، مسلمانان از این شبهه‌افکنی یهود رنج می‌بردند تا جایی که حضرت رسول (ص) به انتظار تغییر این وضعیت از جانب خدای متعال بود چرا که یهودیان عملیات روانی خویش را انجام داده بودند و پیامبر (ص) احساس می‌کرد که این بحران برای مدینه و اسلام شکننده خواهد بود از این رو خدای متعال دستور تغییر قبله را صادر کرد.

* قرآن کریم کسانی را که به شبهه‌افکنی در جامعه مسلمانان می‌پردازند را «سفیه» معرفی می‌کند

طائب در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان از وضعیت بحرانی آن روز اطلاع پیدا کرد، اظهار داشت: با توجه به آیه تغییر قبله می‌توان آن را دریافت آنجا که خداوند متعال به پیامبرش فرمود «قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاء» ما می‌بینیم که چگونه به آسمان نگاه می‌کنی تا قبله تغییر کرده و این بحران از بین رود لذا مشخص بود که یهود معاند به دنبال این است که اگر قبله تغییر کرد شبهه‌ دیگری را رواج دهد و آن اینکه اگر قبله قبلی درست بوده از حالا به بعد نمازهای شما باطل است و اگر هم‌اکنون قبله صحیح است پس نمازهای قبلی شما باطل است؟ در واقع آنها به دنبال این بودند که باز بگویند حضرت رسول (ص) پیامبر خدا نبوده است.

وی تصریح کرد: خداوند متعال در جریان تغییر قبله، ابتدا به این پرسش پاسخ داد و به گونه‌ای پاسخ داد که طرف مقابل دیگر نتواند حرفی بزند و آن اینکه نام شبهه افکنان را «سفیه» گذاشت: «سَیَقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِی کَانُواْ عَلَیْهَا»؛ به زودى مردم کم خرد خواهند گفت چه چیز آنان را از قبله‏اى که بر آن بودند رویگردان کرد و خداوند متعال این گونه یهود عنود را شکست داد.

طائب درباره اینکه جریان تغییر قبله چه جایگاهی در جامعه امروز دارد و آیا جریان تغییر قبله فقط یک بحث تاریخی بوده است، خاطرنشان کرد: این ماجرا درس‌های بسیاری برای ما دارد، در بسیاری از مواقع عادت می‌کنیم به اجرای یک حکم بر اساس این موضوع اما موضوع آرام آرام تغییر پیدا می‌کند پس حکم نیز مجبور است که عوض شود اما توده‌های مردم متوجه این تغییر موضوع نمی‌شوند بلکه حاکم و کسی که در رأس و قله اسلام ایستاده است می‌تواند آن را دریابد.

وی ادامه داد: بنابراین باید حکم عوض شود اما به دلیل عادتی که عامه مردم در خصوص آن حکم داشته‌اند در برابر این تغییر، موضع می‌گیرند لذا تغییر حکم به دلیل خو و عادات ما زمینه را برای شبهه‌افکنی دشمن ایجاد می‌کند، همچنین افرادی که ثبات عقیده نداشته و به دنبال تأمین منافع خود هستند، رفتارهای تخریبی را نسبت به امام جامعه و نسبت به یک مکتب انجام می‌دهند!

این کارشناس تاریخ اسلام گفت: داستان تغییر قبله یک محکی بود برای اینکه اگر پایداری بر یک حکمی دشوار شد نباید بر امام جامعه فشار آورد که حکم را عوض کند اما اگر زمان تغییر حکم به دلیل تغییر موضوع فرا رسید ما نباید در برابر آن تغییر، مقاومت نشان دهیم بلکه باید ایمان به امام جامعه و امام مسلمین و ایمان به عالم در راس داشته باشیم چرا که او موضوع‌شناس است و اگر ما آن ولایت‌مداری به معنای اعتماد بر علم و موضوع‌شناسی امام عالم عادل را داشته باشیم دیگر این وضعیت برای ما پیش نخواهد آمد، به طوری که رسول‌الله (ص) به وضعیتی بیفتد که در آن وضعیت بحرانی دائم به آسمان نگاه کند لذا این مسائل قابل تکرار است و اگر ما از اینها درس بگیریم این ناهنجاری‌هایی که در جامعه آن روز به وجود آمد دیگر به وجود نخواهد آمد.