مسجد کوفه گواه رشادت های علی (ع)

از همان آغاز که رسول اکرم در مدینه مسجدی بنیان نهاد، این مکان پایگاه اساسی تمامی فعالیت های عبادی و سیاسی بود بنابراین مسجد علاوه بر اینکه مرکز بندگی خدا و تربیت معنوی است کانونی برای مقاومت در برابر استبداد و سلطه گری است و در طول تاریخ تمامی فریادها و خروش ها و نهضت های اسلامی به طور مستقیم و غیرمستقیم از مسجد منشاء گرفته است.

مسجد کوفه مرکزی برای ساماندهی و رزمندگان اسلام بود و حضرت علی (ع) در این مکان زمینه مبارزه با قاسطین، مارقین و ناکثین را فراهم آورد، قیام مختار و انقلاب زید بن علی در مسجد مزبور شکل گرفت.

امویان خواستند سیمای نفرت انگیز خود را در پرده هایی از ریا و تزویر پنهان کنند و از این روی از مسجد دمشق برای دوام قدرت پوشالی خود بهره بردند ولی امام سجاد (ع) در جامع دمشق نقشه های آنان را افشا کرد، قیام شهدای فسخ در مسجدالنبی مدینه تکوین یافت سربداران خراسان و سمرقند از مساجد این نواحی علیه مغولان وحشی بسیج شدند.

مردم تهران با هدایت میرزا مسیح مجتهد تهرانی از مسجد جامع این شهر برای آزاد کردن بانوانی که در اسارت روس بودند، حرکت کردند و قیام علما و مردم مشهد بر علیه کشف حجاب در مسجد گوهرشاد به وقوع پیوست.

مردم تهران، قم و برخی شهرهای دیگر در سال 42 و طی قیام 15 خرداد برای مبارزه با استبداد رژیم پهلوی و افشای کارنامه ننگین آن، تظاهرات گسترده ای را از مساجد سامان دادند و به ندای امام خمینی برای جلوگیری از فجایع و اعمال ضدشرعی نظام پهلوی لبیک گفتند.
 

انقلاب اسلامی در مساجد به رشد و شکوفایی و بالندگی شکوهمند رسید و امام خمینی و یارانش مساجد را پایگاه مبارزات و تلاش های تبلیغی و فرهنگی خود قرار دادند، در لحظات پیروزی این نهضت نیز مساجد، مراکز نظم و انسجام و سازماندهی نیروهای مبارز و مومن بود و برخی از نهادهای انقلابی دراین کانون های عبادی شکل گرفتند. 

پایگاه عبادی سیاسی

تجسم خارجی یا مهم ترین پدیده جغرافیایی در اسلام به شکل مسجد تجلی می کند. خداوند آن مسجدی را که از روز نخست بر پایه تقوا بنا نهاده شده، شایسته تر می داند.

(المسجدٌ اسّس علی التقوی من اوّل یوم؛)
مرحوم طبرسی در تفسیر معروف خود می گوید مراد از این آیه هر مسجدی است که بر پایه طاعت الهی و نیّت خالصانه برپا شود.
البته وی قول های دیگری را هم یادآوری می کند و می افزاید امکان دارد مسجد قبا و یا مسجدالنّبی باشد، علامه طباطبایی تأکید می کند این آیه به مسجد قبا نظر دارد و بین این مسجد و مسجد ضرار مقایسه ای دارد.

قرآن کسانی را که مردم را باز می دارند که در مساجد نام خدا یادآوری شود و در خرابی این اماکن می کوشند مصداقی از ستم کارترین افراد دانسته است. امام صادق (ع) خطاب به یکی از یاران خویش به نام یونس بن یعقوب می فرماید: ستمگران را حتی در ساختن مسجد نیز یاری مکن. زیرا هرگاه آنان بخواهند از این مکان پوششی برای ستم خویش بسازند یاری رسانیدن به آنان در راستای تقویت بیدادگری است نه احیای مسجد، پس مسجد می تواند در گسترش عدالت اجتماعی نقش سازنده و مثبتی داشته باشد.

رسول اکرم (ص) در ربیع الاول سال سیزدهم بعثت مکه را به قصد یثرب (مدینه) ترک نمود، آن حضرت بعد از پیمودن حدود 400 کیلومتر در دوشنبه 12 ربیع الاول به دهکده قبا رسید که در دو فرسخی مدینه قرار داشت، پیامبر در این آبادی شالوده مسجدی را ریخت که قبا نام گرفت.

خاتم رسولان این مساجد را برای بنی عمروبن عوف بنا نهاد، آن حضرت به این مسجد توجه ویژه ای داشت و هر شنبه با پای پیاده یا سواره از مدینه به قبا می آمد تا در آن نماز بگزارد، این همان مسجدی است که قرآن به عنوان اولین مکان عبادی مسلمانان بدان اشاره دارد و فضیلت نمازگزاری در آن طی روایاتی مورد توجه پیامبر و ائمه هدی قرار گرفته است.

در اسلام ایمان از مسایل اجتماعی و سیاسی جدا نیست و صرفاً یک آیین مذهبی معنوی نیست بلکه با زندگی فردی و جمعی سر و کار دارد و ضمن آن که همه را به تقوا و پارسایی فرا می خواند از تدابیر در امور سیاسی و اصلاح اوضاع اجتماعی غفلت ندارد.

امام خمینی(ره) در این باره گفته است: «در صدر اسلام از همین مسجدها، جیش ها، ارتش ها، راه می افتاده، مرکز تبلیغ احکام سیاسی اسلام بوده، هر وقت یک گرفتاری پیدا می شد صدا می کردند که «الصلوة بالجماعة» اجتماع می کردند، آن گرفتاری را طرح می کردند.»

مسجد خار چشم دشمنان
بنابراین مسجد در ضمن این که مرکز عبادت و تربیت معنوی است، کانونی برای مقاومت در برابر استبداد و سلطه گران و قوای استکبار است و بر همین مبنا تمامی فریادها، خروش ها و نهضت اسلامی بطور مستقیم و غیر مستقیم از مساجد سرچشمه می گرفت و روی همین جهت مسجد در تاریخ پرفراز و نشیب اسلام و خصوص تشیع بزرگ ترین پایگاه تجمع مردم و از سویی مهم ترین خار چشم حکومت های ظالم و جفا پیشه بوده است و همواره آنان در صدد بوده اند با شیوه های گوناگون اماکن را به تعطیلی بکشانند امّا چون مستقیماً در برابر شور و احساسات، اراده قوی وایمان استوار مردم قرار می گرفتند.

در طول تاریخ، همه قیام ها از سرچشمه مسجد جرعه نوش بودند و فریاد بیدار باش و حرکت عمومی از بالای منابر سر داده می شد و مردم بعد از سخنرانی های آتشین، روشنگر و کوبنده که توسط گویندگان متعهد و مسؤول ایراد می شد به کوچه ها و معابر می ریختند و در برابر حکومت های ظلم پیشه به نبرد می پرداختند و یا مرگی با عزت را پذیرا می شدند یا بر تباهی ها غلبه می یافتند با این وصف می توان گفت مسلمانان عظمت و اُبُهت معنوی و سیاسی خود را باید مرهون مساجد بدانند و این سنگرهای تسخیرناپذیر بودند که بزرگ ترین نقش را در این راستا ایفا کردند و بزرگ ترین سد در برابر هر جریان ضد ارزشی بوده و هستند.

مسجد کوفه
کوفه که در آغاز برای استقرار رزمندگان اسلام بوجود آمد بر کانون مرکزی مسجد شکل گرفت و نخستین محل آن که جزو مساجد چهارگانه به شمار می رود مسجد بود، این مکان مدتی محل تفسیر آیات قرآن، بیان سنت رسول خدا(ص) و عرضه معارف اسلام و پایگاه ارشادها و هدایت ها و خروش های حضرت علی(ع) بوده است، در همین مسجد آن حضرت از دو چهرگان و مؤمنان سست ایمان گلایه می کند و زمینه حرکت و مبارزه با پیمان شکنان (ناکثین) و ستم پیشگان(قاسطین) و آشوب طلبان(مارقین) را فراهم آورد و سرانجام در محراب همین مسجد در سپیده دم نوزدهم رمضان سال چهلم هجری به شهادت رسید.

در مسجد کوفه امام حسن مجتبی(ع) ضمن خطابه ای تاریخی از اهل بیت و حق مسلم آنان در خلافت سخن گفت و چون احساس کرد معاویه دست به عصیان زده و افرادی را برای اخلال گری تقویت می کند در پاسخ به این ستیزه جویی مؤمنان را بسیج کرد تا با معاویه به نبرد برخیزند اما به دلیل شرایطی که در سپاه خود می دید و تبلیغات منفی امویان و نفوذ خوارج و وابستگان دشمنان در میان نیروهای مردمی، امام جنگ را ترک کرد و به صلح روی آورد، طرفین در مسجد کوفه اجتماع کردند و امام با بزرگواری و متانت خاصی بر منبر مسجد قرار گرفت در بخشی از بیانات خویش فرمود: معاویه چنین وانمود کرده که او را شایسته خلافت دیده ام ولی او دروغ می گوید، بر اساس قرآن و قضاوت رسول اکرم(ص) ما از همه کس به حکومت اولی تریم.

مختاربن ابو عبیده ثقفی برای مجازات جنایتکاران اموی که در کربلا شرارت کرده و کارنامه ای ننگین از خود به جای نهاده بودند، در کوفه قیام کرد، مرکز خیزش وی مسجد جامع این شهر است، او پس از مسلط شدن بر اوضاع شهر، در مسجد مذکور برای مردم خطبه ای حماسی خواند. سپس مراسم بیعت با وی با شور و هیجان وصف ناپذیری آغاز شد.