دلیل انتخاب زنان برای مذاکره با ایران چیست؟

فارس، اندیشکده «شورای آتلانتیک» در مقاله‌ای به این نکته اشاره کرد که اروپا برای مذاکره با ایران در زمینه هسته‌ای 3 زن را به عنوان نماینده فرستاده است تا شاید بتوانند کاری را انجام دهند که نماینده‌های مرد پیشین اروپا از پس آن برنیامدند. «لورا روزن» و «باربارا اسلاوین» نویسندگان این مقاله همچنین با اشاره به پیشینه خانوادگی و فعالیت‌های سیاسی «کاترین اشتون»، وی را گزینه مناسبی برای مذاکرات با ایران دانستند.

* تصاویر «جلیلی» و «کاترین اشتون» در مذاکرات استانبول

تصاویر گرفته شده از مذاکرات هسته‌ای بین ایران و غرب در استانبول هر کدام داستانی را روایت می‌کنند. در یکی از این تصاویر، «کاترین اشتون» رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، و «سعید جلیلی» مذاکره‌کننده ارشد ایران، در کنار هم ایستاده‌اند و لبخند می‌زنند؛ تصویر پشت سر این دو، یکی از پل‌های استانبول را روی تنگه «بسفر» نشان می‌دهد. «اشتون» و «جلیلی» دقیقاً عکس هم لباس پوشیده‌اند.

* عکس‌های امسال کاملاً بر خلاف عکس‌های مذاکرات سال قبل است

«جلیلی» همان لباس‌های رسمی ایرانیان را پوشیده است: کت سیاه و پیراهن سفید بدون یقه. به عکس، «اشتون» شلوار سیاه، کتی شیری و پیراهنی سفید پوشیده و یک شال سفید هم دور گردن و شانه‌اش پیچیده است. در یکی از این تصاویر، «جلیلی» چهره‌ای کاملاً مفرح و لبخندی به لب دارد و «اشتون» با دست‌های باز به نشانه استقبال، برای گرفتن عکس به سمت او می‌رود. این تصاویر کاملاً خلاف تصاویر سال گذشته است که در آن‌ها «جلیلی» با قیافه‌ای مصنوعی ایستاده، سرش پایین و ابروهایش در هم کشیده بود.

* حضور 3 زن غربی به عنوان نماینده‌های اروپا در مذاکرات

آن‌چه در این نوع مذاکرات مرسوم نیست (و به ویژه برای ایرانیان تازگی دارد) این که «اشتون» تنها یکی از سه زن پرنفوذی است که مذاکره‌کننده‌های اصلی از جانب گروه «1+5» هستند؛ گروهی شامل پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان. معاون «اشتون»، «هلگا اشمیت» مدیر سیاسی آلمان است؛ «اشمیت» قرار است با «علی باقری» معاون «جلیلی» دیدار کند و مذاکرات اولیه را پیرامون دور بعدی گفتگوها در 23 مه در بغداد انجام دهد. رئیس هیئت آمریکایی نیز «وندی شرمن» معاون وزیر خارجه در امور سیاسی است.

* وضعیت زنان پس از انقلاب اسلامی در ایران

انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 به زنان بیش‌تری اجازه داد تا تحصیلات کسب کنند و وارد مشاغلی شوند که در کشورهای عربی مانند عربستان سعودی برای زنان ممنوع هستند. «شیرین عبادی» اولین زن مسلمان بود که موفق به دریافت جایزه صلح نوبل شد؛ وی به همراه برخی دیگر از زنان ایرانی نقش مهمی در فعالیت‌های جوامع مدنی و اعتراضات سیاسی بازی کرده‌اند. حال این سؤال پیش می‌آید: آیا حضور زنان در آن سوی میز مذاکرات و در مقابل نماینده‌های ایران باعث تغییر وضعیت در مذاکرات هسته‌ای خواهد شد؟

* تلاش «اشتون» برای برقراری جو همکاری در مذاکرات دو طرف

دولت‌های غربی برای اجبار ایران به اتخاذ موضعی سازنده‌تر، در طول سال گذشته به تحریم‌های شدید متوسل شده‌اند؛ اما «اشتون» تلاش زیادی کرد تا فضا را برای آغاز دوباره مذاکرات آماده کند. اقدامات وی از این قرار بود: ارسال پیامی به ایران از طریق چندین مذاکره‌کننده و تأکید بر این که ایران باید برای شروع مذاکره جدیت نشان دهد؛ و همچنین دیداری سه ساعته با «جلیلی» با هدف گسترش روابط، و برگزاری مراسم شامی غیر رسمی در ساختمان کنسول‌گری ایران در استانبول یک شب پیش از آغاز مذاکرات. یکی از دیپلمات‌های اروپایی (که اصرار کرد نامش فاش نشود) اعلام کرد که «اشتون» پیش از دیدار با «جلیلی»، همچنین با سیاست‌مداران آمریکای لاتین و آسیای میانه نیز صحبت کرده است؛ زیرا مقامات ایران «روابط نزدیکی با این کشورها دارند و نظر مثبت این کشورها برای جمهوری اسلامی مهم است.» موضوع این گفتگوها «ایجاد فرصتی ویژه بود که استفاده از آن [برای ایران] از رد آن سودمندتر باشد.»

* تصمیم نمایندگان اروپا به پوشیدن لباس‌های ساده

جو جلسه هم در این میان نقش مهمی داشت. یکی دیگر از دیپلمات‌های دیگر غربی که در مذاکرات شرکت داشت به خبرگزاری «المانیتور» گفت که زنان شرکت‌کننده در این جلسه هوشیارانه تصمیم گرفتند تا «لباس‌های ساده‌ای بپوشند» تا نماینده‌های ایرانی احساس ناراحتی نداشته باشند. معاون اول «اشتون» اعلام کرد «ما می‌خواهیم فضا و جوی ایجاد کنیم که» به توافق طرفین کمک کند.

* «هاله اسفندیاری» : «جلیلی» و «اشتون» رابطه کاری بسیار نزدیکی با هم پیدا کرده‌اند

«هاله اسفندیاری» مدیر بخش مطالعات خاوررمیانه در «مؤسسه بین‌المللی محققین وودرو ویلسون»، می‌گوید که مذاکره‌کننده‌های ایرانی بنا دارند به نماینده‌های اروپایی احترام بگذارند. وی معتقد است: «مقامات ایرانی اکنون فهمیده‌اند که» اشتون بسیار سرسخت است و نمی‌توان او را وادار به انجام کاری کرد. احتمالاً آن‌ها هم خود را برای برخورد با «اشتون» آماده کرده‌اند. سه ساعت بودن سر میز شام با وی برای «جلیلی» گام بسیار بزرگی بوده است. این دو همتای هم در مذاکرات هستند و رابطه‌ای کاری و نزدیک با هم پیدا کرده‌اند.

* مقامات ایرانی نماینده آمریکا در مذاکرات را از پیش می‌شناختند

«اسفندیاری» می‌گوید نماینده‌های ایران از قبل «وندی شرمن» را «می‌شناختند و می‌دانند که وی فردی متخصص است» که ریاست مذاکرات آمریکا با کره شمالی را در دوره ریاست‌جمهوری «کلینتون» به عهده داشت. وی تصریح کرد: «آن‌چه موجب حیرت مقامات ایران شده است حرفه‌ای بودن و اخلاق کاری این زنان است.»

* «اشتون» در آشتی دادن افراد مهارت دارد

یکی از دیپلمات‌های اروپایی به خبرگزاری «المانیتور» گفت که اشتون «می‌خواهد بندبازی کند؛ وی تلاش می‌کند تا در کلام و عمل به ایرانیان نشان دهد که این مذاکرات فرصتی طلایی است برای برداشتن گامی به جلو. اما وی در عین حال تلاش می‌کند تا از مذاکره‌کننده‌های ایرانی فریب نخورد؛ زیرا آنان در گذشته مذاکره‌کننده‌های دیگر را مسحور و وارد بازی‌های سیاسی کرده‌اند.» این دیپلمات تصریح کرد: «نقطه قوت» اشتون این است که با مردم خوب رابطه برقرار می‌کند. می‌تواند مذاکره‌کننده‌های مخالف با هم را وارد جوی کند که در آن احساس راحتی می‌کنند و می‌توانند با هم به تفاهم برسند.

* خانواده و گذشته «کاترین اشتون»

هرچند «اشتون» 56 ساله، لقب اشرافی «بارونس» را هم پیش از اسم خود دارد؛ اما در خانواده‌ای اشرافی متولد نشده است. وی قبلاً در فعالیت‌های ضد انرژی هسته‌ای شرکت داشته و از کارگران سابق «حزب کارگری انگلیس» است. وی لقب «بارونس» را زمانی اخذ کرد که توسط «تونی بلر» در سال 1999 به عضویت «مجلس اعیان» درآمد. «اشتون» در خانواده‌ای از قشر کارگر و معدن‌چیان زغال‌سنگ در شمال انگلیس متولد شد و اولین عضو خانواده‌اش بود که به دانشگاه رفت. وی در اواخر دهه 1970 و اوایل دهه 1980 ابتدا رئیس و بعدها خزانه‌دار و نایب‌رئیس یکی از گروه‌های ضد انرژی هسته‌ای در کمپین انگلیس با هدف خلع سلاح هسته‌ای بود.

این دیپلمات اروپایی در ادامه گفت که از دیدگاه ایرانی‌ها فعالیت‌های دوران جوانی «اشتون» «مسلماً به سود او هستند؛ زیرا عقیده وی را درباره سلاح‌های هسته‌ای از همان دوران جوانی‌اش نشان می‌دهند. هرچند در غرب گاهی این عقاید» اشتون به انتقاد از او منجر شده؛ اما در نظر ایرانی‌ها «دیدگاه‌های» اشتون در حقیقت بخشی از نقاط قوتش هستند. مقامات ایرانی همواره از «دو رویی» غرب انتقاد کرده‌اند که به برخی از کشورها اجازه تصاحب سلاح هسته‌ای را می‌دهد و از طرف دیگر ایران را به خاطر برنامه فعلاً صلح‌آمیز هسته‌ایش تحریم می‌کند.

* موفقیت «اشتون» در اتحادیه اروپا

یکی از دیپلمات‌های آمریکایی که درباره اروپا تحقیق می‌کند (و درخواست کرد نامش افشا نشود) در گفتگو با «المانیتور» تصریح کرد «اشتون» که یکی از مقامات تجاری تقریباً دست چندم در «کمیسیون اروپا» بود، جای پای خود را در سمت کنونی‌اش به عنوان نماینده مورد توافق همه طرف‌ها محکم کرد و تا کنون هم «بسیار خوب عمل کرده است»؛ آن هم در مدیریت ائتلافی 27 عضوی که فقط در صورت توافق کل اعضا عملی را انجام می‌دهد. این دیپلمات آمریکایی افزود: «نمی‌توان» اشتون را در محل‌هایی به خدمت گرفت که توافق عموم وجود ندارد؛ در مورد ایران نیز که این اتفاق آرا برقرار است، وی دارد کار خود را به خوبی انجام می‌دهد. هرچند عدم دورویی و سبک ساده لباس پوشیدن «اشتون» موجب شده تا مطبوعات پر افاده انگلیسی گاه‌گاهی وی را تمسخر کنند؛ اما تواضع او یکی از نقاط قوتش در برخورد با مقامات ایران است.

* انتقاد مطبوعات انگلیسی از «اشتون»

یکی از دیپلمات‌های اروپایی می‌گوید: «همه چیز» اشتون مربوط به طبقه کارگری است. مطبوعات انگلیسی هم اگر از او انتقاد می‌کنند، صرفاً به این ایراد می‌گیرند که «اشتون» اهل شمال انگلیس است و به لهجه مردم آن منطقه صحبت می‌کند... وی مثل یک وزیر خارجه متعصب رفتار نمی‌کند؛ بلکه روش کاری خودش را دارد. روش او دیپلماسی ارتباطی است؛ در حالی که آمریکا می‌خواهد از دیپلماسی قدرت استفاده کند.

* هنوز زود است که نتیجه مذاکرات را پیش‌بینی کنیم

البته هنوز خیلی زود است که بگوییم مذاکرات به نتیجه خواهد رسید. بنا به یافته‌های «المانیتور» «جلیلی» مذاکره مستقیم با «شرمن» [نماینده آمریکا] را نپذیرفته و در دیدار آخرش با «اشتون» نیز به وی اصرار کرده تا تحریم نفتی ایران توسط اتحادیه اروپا را به تعویق بیندازد؛ این تحریم قرار است در ماه ژوئیه اعمال گردد.

* «جلیلی» «اشتون» را امتحان کرد

این دیپلمات اروپایی تصریح کرد: جلیلی «اشتون» را امتحان کرد؛ این انتظار هم می‌رفت. مقامات ایرانی امتحان می‌کنند، اصرار می‌کنند و سپس اجبار می‌کنند. نماینده‌های این کشور به شدت به دنبال لغو تحریم‌ها هستند و می‌خواهند این را بی هیچ هزینه‌ای به دست بیاورند.