دستگیری ۸۰۰ متقلب در کنکور ۱۴۰۱/ برگزاری کنکور ۱۴۰۲ در تیر و دی

به گزارش پایگاه 598، به نقل از مهر: وزارت علوم و آموزش عالی وقت به منظور حل مساله گزینش دانشجو، مرکز آزمون شناسی را در بهمن ماه ۱۳۴۷ تأسیس کرد تا با همکاری دانشگاه‌ها، آزمون ورود به آموزش عالی را تدوین و اجرا کند.

با افزایش تعداد متقاضیان ورود به آموزش عالی و گسترش دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، وجود تشکیلات وسیع‌تری با شرح وظایف مشخص برای گزینش دانشجو ضروری به نظر می‌رسید و از این روز در بهمن ماه سال ۱۳۵۴ تشکیلات سازمان سنجش آموزش کشور با سه حوزه معاونت فنی و پژوهشی، اجرایی و نظارت بر امور دانشگاه‌ها به تصویب رسید و با همین تشکیلات تا سال ۱۳۶۰ به کار خود ادامه داد.

با توجه به حجم فعالیت‌های تحقیقاتی و اجرایی به ویژه در زمینه پذیرش و گزینش دانشجو، افزایش تعداد داوطلبان ورود به نظام آموزش عالی و حساسیت بیش از پیش مراحل مختلف امر گزینش دانشجو، در فروردین ماه سال ۱۳۶۸، تشکیلات سازمان سنجش آموزش کشور با سه معاونت اجرایی، فنی و پژوهشی و گزینش به تصویب سازمان امور اداری و استخدامی رسید و در نهایت در ۲۸ شهریور ۱۳۶۸ شرح وظایف و پست‌های مصوب سازمان ابلاغ شد و مجدداً" ساختار تشکیلاتی این سازمان در بهمن ماه ۱۳۹۰ به تأیید سازمان امور اداری و استخدامی کشور رسید.

استقرار نظام کارآمد در امر سنجش آموزش، فراهم آوردن امکانات شناسایی و شناساندن استعدادهای درخشان کشور در زمینه‌های مختلف و مشارکت در تشویق و حمایت آنها و سنجش و اندازه‌گیری و ارزیابی دانش داوطلبان ورود به آموزش عالی کشور و سطوح مختلف آموزشی و انتخاب و معرفی شایسته‌ترین افراد برای ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور و برگزاری کلیه آزمون‌های ورود به دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی به صورت مستقیم و یا با نظارت سازمان سنجش از جمله اهداف و وظایف سازمان سنجش آموزش کشور است.

در راستای اهمیت عملکرد سازمان سنجش آموزش کشور در زمینه برگزاری کنکورهای سراسری و تغییراتی که داوطلبان کنکور بی صبرانه منتظر تعیین نحوه اجرای آن هستند، گفتگویی با رئیس سازمان سنجش آموزش کشور، دکتر عبدالرسول پورعباس داشتیم.

محور این گفتگو درباره برنامه‌ها و مأموریت‌های جدید سازمان سنجش آموزش کشور، نحوه مقابله سازمان سنجش با تخلفات در کنکور ۱۴۰۱ و تغییرات کنکور ۱۴۰۲ و هوشمندسازی کنکورهای آینده است.

متن مصاحبه با دکتر عبدالرسول پورعباس رئیس سازمان سنجش آموزش کشور را در زیر می‌خوانیم:

* سازمان سنجش در کنکور سال جاری با مسائل متعددی روبرو شد، از سویی دوره جدید در سال ۱۴۰۰ آغاز شده بود و نهادهای نظارتی صحبت‌هایی از تحقیق و تفحص داشتند و از سوی دیگر کنکور ۱۴۰۱ با نوآوری‌های جدیدی مواجه بود و تغییرات شکلی در کنکور ایجاد شده بود، این روند تازه و نوآوری در کنکور را چگونه ارزیابی می‌فرمایید.

من در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ رئیس سازمان سنجش آموزش کشور بودم از آن زمان هم مراکز و نهادهای نظارتی در سازمان سنجش مستقر بودند و دوباره وقتی در سال ۱۴۰۰ به سازمان سنجش آمدم، مراکز و نهادهای نظارتی از جمله هیأت تحقیق و تفحص مجلس و سازمان بازرسی کل کشور در سازمان سنجش بودند، در واقع این احساس ضرورت برای ناظرین ایجاد شده بود که ببینند چه اتفاقی افتاده است.

اتفاق این بود که نسبت به دوره قبل تحولات اساسی در جامعه و جهان ایجاد شده بود، تکنولوژی‌ها و فناوری‌های زیادی به میدان آمده بود و نسبت به سال‌های پیش تغییرات زیادی رخ داده بود. ما در سال‌های ۸۴ تا ۸۸ اولین گام‌های دولت الکترونیک را در سازمان سنجش برداشتیم، در آن زمان هم همه این شک و تردید را داشتند که مگر می‌شود و الحمدلله دیدیم که شد و تمام فرآیند آزمون‌ها از صفر تا صد به جز بخش برگزاری آزمون، الکترونیکی شد.

سال به سال تحول و نوآوری جدیدی در آزمون‌ها داشتیم و آخرین نوآوری آن زمان شخصی سازی دفترچه‌های کنکور بود. کارت‌های کنکور دیگر به صورت الکترونیک توزیع می‌شد و کارهای فیزیکی کنار گذاشته شد، هدف و برنامه ریزی که در آن دوره در سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ صورت گرفت این بود که آزمون سراسری از شکل کاغذی خارج شود اما این هدف به دلیل تغییر و تحولاتی که رخ داد، محقق نشد و کار با همان سبک و سیاق گذشته ادامه یافت.

البته در این مدت مدیران انصافاً سازمان سنجش را حفظ کرده بودند اما دیگر نوآوری در آن رخ نداده بود، وقتی نوآوری نباشد فرسودگی ایجاد خواهد شد زیرا نوآوری جلوی فرسودگی را می‌گیرد. در سال ۱۴۰۰ با چند مسئله که باید در سازمان سنجش اجرا کنیم مواجه شدیم اول اینکه نوآوری و تحول داشته باشیم، دیگر اینکه با تکنولوژی‌های روز خودمان را تطبیق دهیم و همچنین در برابر تقلب‌ها به روز شویم.

* مسئله تقلب در کنکور چقدر جدی است و سازمان سنجش به عنوان سازمانی که با چندین نوع آزمون روبرو است، چه برنامه‌هایی برای مقابله با این مسئله دارد؟

وقتی از کنکور و امتحان صحبت می‌کنیم تقلب یک موضوع اجتناب ناپذیر است، نمی‌شود تقلب را به شکل صددرصد از امتحان جدا کرد زیرا در ذات آن نهفته است. اینکه با چه روشی عمل کنیم که تقلب، متقلبین و گروه‌هایی که به دنبال خدشه دار کردن آزمون هستند، نتوانند موفق شوند، مهم است. در واقع مهم این است که آنها نتوانند موفق شوند. وقتی این اتفاق می‌افتد که شما جلوتر از آنها حرکت کنید ما در نگاه اول ورود به سازمان متوجه شدیم که عقب تر از آنها هستیم. به جای یک گام چندین گام از گروه‌های متقلب در آزمون‌ها عقب هستیم. آنها از تکنولوژی‌های جدید استفاده می‌کنند و ما ابزار تقابلی با آنها را نداشتیم.

در گذشته تقلب فقط یک مدل نگاه به سمت چپ و راست و از روی دست همدیگر نگاه کردن بود، نقطه مقابله ما برای این مدل این بود که دفترچه‌ها را شخصی سازی کنیم و آنها را در چیدمان‌های مختلف ارائه کنیم، مراقبین را آموزش دهیم. اما اکنون دیگر سطح تقلب در حدی است که دفترچه متفاوت و مراقبت هوشمند تأثیر شاخصی نسبت به گذشته ندارد و تنها به این روش اکتفا کردن کافی نیست. باید مدل‌ها و روش‌های جدید را طراحی کرد.

همزمان با رسیدگی به موضوع تقلب در آزمون ۱۴۰۰ با مشکلات و مسائل آزمون ۱۴۰۱ نیز مواجه بودیم و مشاهده کردیم که در این زمینه نسبت به گذشته عقب گرد داشته ایم. در گذشته دو پاسخنامه به داوطلب داده می‌شد اما از یک دوره‌ای به بعد یک پاسخنامه به داوطلب داده شد که داوطلب باید بیش از ۳۰۰ گزینه را در یک برگه وارد می‌کرد که به طور طبیعی یک برگه با ۳۰۰ گزینه بسیار ریز و چسبنده، خستگی چشمی، مغزی و روحی روانی ایجاد می‌کند، احتمال اشتباه را بالا می‌برد و وقتی داوطلب یک گزینه را سفید بگذارد ناخودآگاه گزینه بعدی را جای آن می‌گذارد و تا انتها اشتباه پیش می‌رود.

* حال که بحث تقلب مطرح شد، بفرمائید چرا در سال ۱۴۰۰ وقتی موضوع تقلب در آزمون سراسری مطرح شد، برای بیش از ۵۰۰ نفر آزمون مجدد در نظر گرفته شد؟ چه اتفاقی افتاد که سازمان سنجش به این نتیجه رسید که این افراد باید دوباره کنکور بدهند، شرایط برگزاری آزمون شبهه دار چه بود و شما به عنوان مسئول جدید سازمان سنجش چگونه به این موضوع رسیدگی کردید؟ در نهایت چه تعدادی از داوطلبان کنکور ۱۴۰۰ متخلف شناخته شدند؟

جمعیتی حدود ۲ هزار نفر را در آزمون سراسری سال ۱۴۰۰ به تقلب متهم کرده بودند که برای رسیدگی به آن، پرونده‌های این افراد بازنگری و دسته بندی شد. روند به این گونه بود که در این زمینه یک اتفاق قبل از حضور من و یک اتفاق بعد از حضور من در سازمان سنجش افتاده بود. اتفاقی که قبل از حضور من در سازمان سنجش رخ داده بود، این بود که آزمون حدود ۲ هزار نفر را برمبنای بررسی‌های فنی، شکایات مردمی، گزارش‌های حوزه امتحانی، گزارش‌های پلیس فتا و گزارش‌های ناظرین، «شبهه ناک» تلقی کرده بودند. این افراد به دو نوبت آزمون مجدد در آذرماه و اسفندماه دعوت شدند.

این امر بحران کشوری ایجاد کرده بود و همان روزی که من مسئولیت سازمان سنجش را برعهده گرفتم، همزمان تجمعی از سوی این افراد در برابر سازمان سنجش برگزار شده بود. همزمان با این اعتراضات من در کمیسیون‌های مختلف مجلس حاضر شده بودم و نسبت به این موضوع پاسخ دادم. ما با این مسئله مسئولانه برخورد کردیم و در مجلس شورای اسلامی اعلام کردم که نسبت به این موضوع هیچ شناختی ندارم اما معتقدم که این مسئله را باید به شکل دیگری حل کرد و روش حل آن هم بدین ترتیب است که من پرونده‌ها از ابتدا بررسی می‌کنم و فرض می‌کنم که تاکنون هیچ پرونده‌ای بررسی نشده است.

ابتدا شاخص‌هایی برای بررسی تعریف کردیم و بر اساس آن شاخص‌ها به پرونده‌ها رسیدگی کردیم. چون به قانون رسیدگی به تخلفات آزمون‌ها را که در دوره قبلی که در سازمان سنجش بودم و پیشنهاد داده بودیم و در همان دوره تصویب شده بود، به این قانون آشنایی کامل داشتم. این قانون دو ماده اصلی ۱۰ و ۱۱ دارد و در بقیه احکام به مجازات‌ها می‌پردازد. در بررسی‌ها متوجه شدیم که خیل عظیمی از این افراد بر مبنای گزارش‌های مردمی به تقلب متهم شده بودند.

گزارش‌های مردمی مورد احترام ما در سازمان سنجش هستند اما این گزارش‌ها باید در میدان راستی آزمایی شوند، میزان حب و بغض گزارش بررسی شود، سندیت گزارش احراز شود و اینکه چقدر با واقعیت تطبیق دارد. از گذشته همیشه یک رقابت دختر خاله پسر خاله ای میان داوطلبان کنکور وجود داشته و بسیاری از بچه‌های یک فامیل ممکن است همسن و سال باشند و با هم درس بخوانند و یکی قبول شود و دیگری قبول نشود و آن موقع فکر می‌کنند آنکه قبول شده حتماً تقلب کرده است. همسایه‌ها، هم محله‌ای ها، افرادی که در شهرهای کوچک هستند ممکن است گزارش‌هایی برای یکدیگر نوشته باشند و اگر این گزارش‌ها راستی آزمایی نشود به درد قضاوت نمی‌خورد.

ما در بررسی‌ها به دبیرخانه هیأت تخلفات اعلام کردیم که منبع این گزارش‌ها چیست؟ گفته شد گزارش‌هایی است که حراست اعلام کرده اما در مقابل حراست گفت این گزارش‌ها از سوی مردم داده شده، اما هیچ کس آنها را راستی آزمایی نکرده بود، از همین رو بخش عمده‌ای از این گزارش‌ها پس از بررسی کنار گذاشته شد و این دسته از افراد تبرئه شدند. با توجه به اینکه این دسته از گزارش‌ها هیچ شاهد دیگری مبنی بر صحت گزارش، صورت جلسه آزمون و گزارش‌های متقن دستگاه‌های نظارتی هم نداشت به دلیل این افراد تبرئه و به تحصیل خود بازگشتند.

*پس شما به عنوان رئیس سازمان سنجش، سلامت کنکور ۱۴۰۰ را تأیید می‌کنید؟ موضوع لیست سیاه در آزمون چه بود؟

سلامت کنکور ۱۴۰۰ تأیید شده است و مشکلی وجود ندارد.

برای یک عده‌ای در کنکور ۱۴۰۰ تخلفاتی در حوزه رفتارهای اجتماعی گزارش شده بود. این افراد گروهی هستند که اصلاً در کنکور قبول نمی‌شدند، رتبه کنکور آنها بالای ۳۰۰ هزار و ۴۰۰ هزار بودند. تخلف این گروه برهم زدن نظم عمومی در جلسه کنکور بود. این افراد بچه‌هایی هستند که در جلسه کنکور بیشتر شلوغی و بی نظمی ایجاد می‌کردند و سر به سر سایرین می‌گذاشتند. کارنامه بخشی از این افراد کامل سفید بود و هیچ تستی را نزده بودند.

وقت گذاشتن برای این گروه از متخلفان هم کاملاً بیهوده بود. در گذشته ما این افراد را در لیست سیاه می‌گذاشتیم و تحت نظارت سازمان سنجش بودند. در این لیست سیاه افرادی که ایجاد بی نظمی می‌کنند را یک جای خاصی قرار می‌دهیم که بهتر کنترل کنیم. کنترل این افراد در همین حد کفایت می‌کند.

* عده‌ای بودند که در کانال‌های فضای مجازی عضو بودند و عده‌ای هم بودند که از آنها وسایل غیرمجاز کشف شد، تکلیف آنها چه شد؟

دو دسته از داوطلبان در گروه‌های مجازی حضور داشتند. برخی فقط در این کانال‌های مجازی عضو بودند و بعد از آن خارج شده بودند. اما برخی بودند که با عضویت در آن کانال‌ها اقدامات مجرمانه انجام داده بودند. این گروه از متهمان از هم تفکیک شدند. گروهی که فقط در کانال‌های مجازی شرکت کرده بودند و ردی از تقلب از آنها نبود با گرفتن یک تعهد تبرئه شدند.

در مجموع ۲۷۰ نفر در کنکور ۱۴۰۰ متخلف شناخته شده و محکوم شدند. این ۲۷۰ نفر یا دستگاهی همراه خود داشتند، یا گزارش‌های متقن برای تقلب آنها وجود داشت، یا کلید تقلبی آزمون را دریافت کرده بودند. این افراد بین یک تا پنج سال از شرکت در کنکور سراسری محروم شدند و در مجموع پرونده تخلف در کنکور ۱۴۰۰ بسته شد.

نمایندگان مجلس شورای اسلامی نمایندگان مردم هستند و هر اتفاقی در جامعه رخ می‌دهد باید پیگیر حقوق مردم باشند. نمایندگان از این منظر به مسئله تقلب در کنکور ۱۴۰۰ ورود نکردند بلکه کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی به موضوع ورود کرد و مبنای این ورود هم پیگیری شکایات مردمی بود. تمام بررسی‌هایی که ما انجام دادیم بدون دخالت نمایندگان بود و ما تنها به آنها قول دادیم که تمام پرونده‌ها را مجدداً بررسی می‌کنیم.

بعد از اینکه پرونده رسیدگی به تخلفات کنکور ۱۴۰۰ بسته شد، دو حالت ایجاد شد و دو مدل پیگیری از سوی مجلس صورت می‌گرفت. یکی برای اینکه این افراد چرا تبرئه شدند و دلایل به نمایندگان اعلام شود. برای همین مسئله چندین جلسه در مجلس برگزار شد و برخی از نمایندگان هم به سازمان سنجش آمدند و پرونده را مشاهده کردند تا موضوع تبرئه را کنترل کنند و یکی هم اینکه با توجه به شکایات برخی داوطلبان مبنی بر تضییع حق آنان، به بررسی دقیق‌تر تاکید شده بود اما اعمال فشاری صورت نگرف و روند بررسی طبق روال معمول پیش رفت.

اینکه شب قبل از کنکور تجربی ۱۴۰۱ گزارشی منتشر شود که متقلبان به دانشگاه رفته اند، یک حرکت سیاسی بود. اگر می‌خواستند این مقاله را بنویسند چندین ماه فرصت داشتند اما چرا شب کنکور تجربی این منتشر شد؟ می‌خواستند فضا را ملتهب کنند و با جریانی که در روز جمعه در کنکور تجربی اتفاق افتاد، گره خورد. سادگی است که بگوییم این دو موضوع باهم بی ارتباط هستند.

* اتفاقات کنکور ۱۴۰۱ و مجموعه تخلفاتی که از انتشار عکس دفترچه سوالات در فضای مجازی و شایعاتی از قبیل انتشار کلید در ساعات اولیه صبح کنکور رخ داد، از کجا آغاز شد؟ سازمان سنجش چه تدابیری برای این موضوع اندیشیده بود و چطور رسیدگی شد؟

ما از روز اولی که وارد سازمان سنجش شدیم بنا را بر این گذاشتیم که در کنکور تقلب هست و برای اینکه بگوییم تقلب نیست خودمان را گول نزنیم. اما تقلب باید آشکار شود و اگر آشکار نشود معنی اش این نیست که تقلب نیست. اما برای آشکار شدن آن باید یک فرآیندی طراحی شود و برنامه‌ای وجود داشته باشد. در یک کلاس درس هم وقتی استاد چشمش را ببندد ممکن است اتفاقات زیادی رخ دهد اما اگر با دقت و هوشیاری نگاه کند ممکن است اتفاق خاصی نیفتد.

ما این هوشیاری و هوشمندی را به سازمان سنجش برگرداندیم. در ابتدای امر شورای حفاظت آزمون‌ها را که متأسفانه تعطیل شده بود را دوباره احیا کردیم. در این شورا عوامل مختلفی از حوزه‌های آموزشی تا حوزه‌های نظارتی و حفاظتی حضور دارند و انصافاً کارشناسان خبره‌ای هم در جمع حضور دارند که پیش بینی‌های لازم را انجام دادند.

اولین پیش بینی شورای حفاظت این بود که وقتی یک پاسخنامه بیش از ۴ ساعت در اختیار داوطلب باشد شانس تقلب بالا می‌رود. پس قدم اول این بود که پاسخنامه را به سه پاسخنامه تفکیک کنیم و تعداد دفترچه‌ها را هم بیشتر کنیم. این کار بسیار سخت بود چون زیرساخت‌های آن وجود نداشت و مصرف کاغذ بالا می‌رفت، چاپخانه که همان چاپخانه بود، نیروی انسانی که همان نیروی انسانی بود، بودجه هم که تغییر نکرده بود؛ پس کار بسیار سخت شد.

از سوی دیگر کیفیت پاسخنامه را بهتر می‌کردند و با شفافیت بیشتری چاپ می‌شد و به این ترتیب یک و نیم میلیون دفترچه و پاسخنامه به ۴ و نیم میلیون دفترچه و پاسخنامه رسید. خدا کمک کرد و کار به خوبی انجام شد. البته یک بار در آزمون دکتری تست کردیم و تجربه‌ای برای آزمون سراسری شد.

در مجموع بیش از ۲۷ جلسه متفاوت با شورای حفاظت از آزمون برگزار شد و تمام جوانب امر را بررسی کردیم. در واقع گفتیم در سال ۲۰۲۲ با چه فناوری‌هایی مواجه هستیم که در تقلب به کار گرفته می‌شود. در بررسی‌های اولیه با اکتشافاتی که خیلی محدود در سال گذشته صورت گرفته بود ابزارآلات خیلی دقیق و فنی را کشف کرده بودند. این ابزار آلات به کمک شرکت‌های دانش بنیان داخلی مهندسی معکوس شدند.

بررسی این دستگاه‌ها و سیگنال یابی آنها نشان داد که این ابزارآلات با هیچ دستگاهی شناسایی نمی‌شود، با مسدود کننده‌های موبایل خاموش نمی‌شود، اختلال در آن ایجاد نمی‌شود. به برخی از این ابزارآلاتی که کشف شده بودند، «موبایل واره» می‌گفتند. این موبایل واره ها در حد یک بند انگشت یا در حد یک کارت بانکی، یا در انگشتر، در دکمه لباسی و در ساعت قابل جاسازی بودند.

هم تکنولوژی‌ها پیشرفت کرده است هم قدرت مانور زیادی داشتند. کارت‌های هوشمندی برای این منظور طراحی شده بود که حتی نیازی به شماره گیری هم نداشت و به طور خودکار عمل می‌کند. این دستگاه طوری برنامه ریزی شده که اتوماتیک وصل می‌شود و ارتباط برقرار می‌کند، پس از گرفتن عکس به صورت خودکار آن را منتشر می‌کند.

* این تکنولوژی‌های پیشرفته از چه زمانی وارد حوزه تقلب‌های آزمون‌های سراسری شده اند؟

این تکنولوژی‌ها از سال‌های گذشته وارد تقلب‌های آزمونی شده اند. حداقل از ۲ سال پیش کشف شده اند و در دوره کرونا اوج استفاده از این تکنولوژی‌ها بود. البته کاهش بازرسی بدنی هم مؤثر بود اما این تکنولوژی‌های جدید تقلب با بازرسی بدنی هم قابل کشف نیستند. اینکه تا قبل از این دیده نشده است معنی اش این نیست که نبوده است.

* استفاده از تکنولوژی‌های تقلب در روند سلامت کنکورهای سراسری هم مؤثر بوده اند و یا اختلالی در روند آزمون‌ها داشت؟

خیر اختلالی ایجاد نکرد و بر سلامت کنکور تأثیر نداشته اند زیرا با بررسی‌های فنی و آماری این متقلبان شناسایی شدند. وقتی توانستیم بیش از ۲۷۰ نفر را در سال ۱۴۰۰ به عنوان متقلب شناسایی کنیم نشان می‌دهد که بررسی‌های فنی آماری به درستی انجام شده است.

امسال به این نتیجه رسیدیم که بررسی‌های فنی و آماری در سازمان سنجش برای کشف تقلب به تنهایی محکمه پسند نیست. از جمله به ما می‌گویند از این فرد چه چیزی گرفته اید؟ یا چه دلایل دیگری دارید؟ برای کنکور ۱۴۰۱ بر روی این مسئله تمرکز کردیم که دلایل ما محکمه پسند باشد و ابزار را از فرد بگیریم و متقن، روشن و دقیق دلیل بیاوریم که این ابزار تقلب است.

* شناسایی شبکه تقلب در زمان کنکور سراسری ۱۴۰۱ بازتاب وسیعی داشت، این کار به چه ترتیبی و با چه ابزاری انجام شد؟

برای حفاظت از آزمون و مقابله با تکنولوژی‌های تقلب، چند لایه تعریف کردیم. شرکت‌های دانش بنیان را به کار گرفتیم و دستگاه‌های نظارتی به ما کمک کردند که آزمون را برگزار کنیم. اتفاقی که افتاد این بود که قبل از آزمون ۱۲ شبکه را گرفتیم. این ۱۲ شبکه با تعداد بسیار زیادی نیرو و تجهیزات همراه بودند. این ساختار شبکه ای دارای سه بخش بود، بخش اول گرفتن عکس از سوالات کنکور، بخش دوم ارسال عکس و حل کردن آن و ساخت کلید و بخش سوم ارسال پاسخ به جلسه آزمون بود.

ما در سازمان سنجش هر سه مرحله را پیش بینی کردیم و با ارزیابی موضوع فهمیدیم تعداد زیادی از افراد در بخش کلید سازی با این شبکه در حال همکاری هستند. این افراد را با یک فرآیندهایی از دور رقابت خارج کردیم. در بخش سوم که ارسال پاسخ به جلسه بود هم اقداماتی انجام دادیم. اما در بخش اول که ارسال عکس از سر جلسه بود ضمن اینکه اقدامات خوبی انجام شد اما به دلایل مختلف می‌دانستیم که توفیقات زیادی نخواهیم داشت.

مهمترین دلیل این امر این بود که دوربین‌هایی که سر جلسه امتحان می‌برند، دوربین‌های بسیار بسیار پیشرفته‌ای بودند. این دوربین‌ها در حد و اندازه بند انگشت، جاسازی داخل خودکار، کنار عینک، داخل پاک کن و … است و سیگنال آن هم در حد چند ثانیه بیشتر فعال نیست، عکس را که گرفت بلافاصله عکس را ارسال می‌کند و کشف این موضوع سخت بود. از همین رو وقتی بخش دوم را مهار کردیم و عمده انرژی را بر روی دریافت پاسخ در سر جلسه امتحان گذاشتیم.

وقتی در مهار بخش دوم که کلید سازی بود موفق شدیم، ساختار فکری این شبکه‌ها با دستگیری از سوی پلیس فتا و سایر دستگاه‌های امنیتی و نظارتی برهم خورد. وقتی این ساختار بهم خورد این شبکه‌ها تصمیم گرفتند که به کنکور ضربه بزنند.

در نهایت وقتی سازمان شبکه تقلب ساختارش بهم ریخت انتظار ما این بود که صبح روز جمعه (کنکور گروه تجربی) بخواهند به ما ضربه بزنند. من اعلام کرده بودم که این شبکه احتمالاً عکس از سوالات را می‌گیرد ولی اجازه توزیع عکس را ندهید، به همین منظور گفتیم راه حل آن این است که اینترنت محدود شود یعنی آنقدر ضعیف شود که قدرت ارسال عکس گرفته را نداشته باشد.

اما محدودیت اینترنت در سراسر کشور به یک شکل عمل نشد و عکس ساعت ۹:۳۲ دقیقه از جلسه آزمون گرفته شد و ۹:۴۹ دقیقه منتشر شد. برعکس سال گذشته که فقط عکس در شبکه‌های مجازی وابسته به این شبکه‌های تقلب پخش می‌شد، این بار چون شبکه‌ها دستگیر شده بودند آمدند ضربه‌ای عمل کردند و به صورت کور، آن را به شکل عمومی منتشر کردند. ضمن اینکه در آن ساعت داوطلبان سر جلسه امتحان بودند. به این ترتیب بخش سوم کار که ارسال پاسخ به سر جلسه امتحان بود شروع شد.

از همان زمانی که عکس منتشر شد فعالیت ما چندین برابر شد و اجازه ندادیم حتی یک مراقب بنشیند و استراحت کند. یک دستگاهی به کمک جوانان در یک شرکت دانش بنیان ساخته شده که سیگنال یاب است. این دستگاه اولین دستگاهی است که در این زمینه ساخته شده و می‌تواند سیگنال‌ها را شناسایی کند. برای ساخت آن از روش مهندسی معکوس استفاده شده و کارکرد آن به این صورت است که هر نوع سیگنالی را شناسایی می‌کند.

به کمک این دستگاه و تمامی عوامل حفاظت آزمون در طول دو سه ساعت آخر یعنی ۱۰ تا ۱۳ بیش از ۸۰۰ نفر از داوطلبان را با ابزارآلات شناسایی کردند. این داوطلبان سر جلسه شناسایی شدند و ابزارشان ضبط شد. پراکندگی این داوطلبان هم به گونه‌ای بود که عمدتاً مراکزی که تصور می‌کردند ممکن است از مرکز دورتر باشد و به تصور آنها فضایی برای تقلب وجود داشته باشد را انتخاب کرده بودند. همه استان‌ها به نوعی در این مسئله درگیر بودند.

* شایعاتی مطرح شده بود که برخی از دانش آموزان می‌گفتند شنیده اند ساعت ۴ صبح آزمون مشاور آنها گفته سوالات و کلید را در اختیار دارند و می‌توانند آن را بخرند، سازمان سنجش چه پاسخی برای این موضوع دارد؟

از روز چهارشنبه و پنجشنبه ۹ و ۱۰ تیرماه (آزمون گروه هنر و آزمون گروه‌های انسانی و ریاضی)، سوال و کلیدهای زیادی در فضای مجازی رد و بدل شده که همه آنها را ما رصد کردیم و جعلی بودند. این کلید و سوال‌های جعلی تنها برای گرفتن پول از داوطلبان بود.

برخی‌ها حتی وقتی عکس سوال کنکور تجربی حدود ۱۰ صبح در فضای مجازی منتشر شد گفتند ما این سوال را صبح زود داشتیم، من همین جا می پرسم اگر واقعاً کسی سوال در اختیار داشته چرا آن را ۶ صبح منتشر نکرده و منتظر مانده ۱۰ صبح منتشر کرده است؟ شبکه باید پشت این قضیه باشد و با توجه به اینکه شبکه‌ها دستگیر شده بودند این شایعه تنها یک تشویش بود. اصلاً امکان نداشته است که سوال ساعت ۶ صبح بیرون بیاید. یک مورد پیدا کنید که ۶ صبح عکس سوال توزیع شده باشد. هرچه ادعا می‌شود برای حدود ۱۰ صبح به بعد روز جمعه است.

این مشخص است که تمامی این شایعه‌های ۶ صبح برای تخریب وجهه کنکور است.

روند سیستم‌های نظارتی ما نشان می‌دهد که ساعت ۹:۳۲ دقیقه عکس گرفته شده و ۹:۴۹ دقیقه منتشر شده است، ۱۱ دقیقه بعد از انتشار عکس در اینترنت منتشر شده است و این در حالی است که تا قبل از ۸ صبح هیچ پلمبی باز نشده است. پلمب تمام دفترچه‌ها و پاسخنامه از ۸ صبح به بعد باز می‌شوند اگر یک مورد بخواهد قبل از ۸ صبح باز شود می‌توان به راحتی کشف کرد.

تمام پلمب ها با صورتجلسه باز می‌شود. در تمامی حوزه‌های کنکور صورتجلسه شده است که هر کدام از پلمب ها صحیح و سلامت باز شده اند. در صورتجلسه حتی اینکه پلمب در حضور چه کسانی باز می‌شود هم ذکر می‌شود. تازه وقتی پلمب اول باز می‌شود به دفترچه سوال نمی‌رسد و باید چندین پلمب باز شود تا به سوال رسید. اگر قرار باشد سوالی بیرون بیاید چون همه دفترچه‌ها شخصی سازی شده باید دفترچه سوال یک داوطلب باشد حالا اگر داوطلب دفترچه سوال خود را نبیند نمی پرسد دفترچه سوال من چه شد؟

تمام این حرف‌ها و شایعه‌ها برای تخریب و خدشه به وجهه کنکور است.

با تمام عملیات نظارتی که انجام شده است مطمئن هستیم که جواب سوالی به جلسه آزمون داخل نشده است. بررسی‌های آماری هم وجود دارد و اگر از بیرون به آنها جواب رسیده باشد آنها را نیز کشف می‌کنیم. با توجه به اقدامات پیشگیرانه عدد آن هم خیلی کم خواهد بود و در این باره پیش بینی‌هایی هم داریم. قبل از اینکه نتیجه اولیه کنکور اعلام شود این افراد شناسایی می‌شوند.

بیش از ۸۰۰ نفر را در کنکور ۱۴۰۱ که به شکل بسیار بسیار حرفه‌ای خود را به ابزار مجهز کرده بودند دستگیر کردیم. ما در این مسیر حرکت کردیم و معتقدیم امنیت آزمون وقتی برقرار است که تخلفات گرفته شود. اگر در آزمونی تخلفی گرفته شود معنی اش این نیست که آزمون سالم نیست. ما می‌گوئیم توانسته ایم بیش از ۸۰۰ نفر را با تجهیزات در سر جلسه آزمون بگیریم و نگذاشتیم از آن تجهیزات استفاده کنند. ضمن اینکه شبکه‌های پشتیبان آنها را متلاشی کنیم و این نشان می‌دهد که آزمون به خوبی برگزار شده است.

اینکه بدون بررسی بگویم آزمون خوب بوده و هیچ تقلبی نشده است یعنی چشمانم را بسته ام، اما اگر دقت کردم و با تقلب مقابله کردم و بعد گفتم تقلبی نشده یعنی آزمون خوب بوده است. در این آزمون می گویم تقلبی نشده چون هر کس خواسته از ابزار تقلب استفاده کند آن را گرفته ایم و ان شاء الله به مجازات خودش می‌رسد. علاوه بر آن بررسی‌های فنی نیز انجام می‌شود که بر اساس مقررات برخورد خواهد شد. به همه داوطلبان کنکور ۱۴۰۱ ا این را طمینان می‌دهیم که این صندلی کنکور به کسی که صاحب حق نیست نمی‌رسد.

* کنکور ۱۴۰۲ نیز با فراز و نشیب‌های زیادی همراه شد. ابتدا قرار بود تغییراتی برای این کنکور اعمال شود و پس از رفت و برگشت‌های قانونی این موضوع، در نهایت مقرر شد که کنکور ۱۴۰۲ با چند تغییر عمده برگزار شود. داوطلبان کنکور ۱۴۰۲ با چه تغییراتی مواجه می‌شوند؟

داوطلبان کنکور همیشه خودشان را با تغییرات وفق می‌دهند. سازمان سنجش سازمان حرفه‌ای آزمون ساز است و در مصوبه جدید کنکور شورای عالی انقلاب فرهنگی بندهایی وجود دارد که همگی باید با هم دیده شوند و نمی‌شود یک بند را دید و بندهای دیگر نادیده بمانند. در یکی از بندها آمده است که باید برای کسانی که سوابق تحصیلی ندارند، تصمیم گیری شود که ما برای آن در شورای سنجش و پذیرش تصمیم می‌گیریم.

در یک بند آمده است که تراز نمرات دانشگاهی و تراز نمرات دبیرستانی و هر دوی آن نمرات باهم در پذیرش فرد مؤثر است. این بند به تراز نمرات داوطلبان کمک می‌کند. ما در سازمان سنجش به گونه‌ای نمرات را تراز می‌کنیم که نمرات آزمون و نمرات سوابق تحصیلی به صورت «منطقی» بر هم اثر نگذارند و همدیگر را قطع نکنند. تراز به این معنی است که نمرات با همدیگر همخوانی داشته باشند. این مجوزی که در ماده ۶ مصوبه جدید کنکور آمده است به موضوع ترازبندی نمرات کنکور کمک می‌کند و جای نگرانی برای داوطلبان ندارد.

کنکوری‌ها تمام وقت خود را صرف مطالعه دروس کنند. نتیجه آزمون خود را در دو آزمون بینند که یکی آزمون کنکور است و یکی هم آزمون‌های دبیرستان و سوابق تحصیلی است. برای برخی نمرات سوابق تحصیلی موجود است و برخی هم نمرات سوابق تحصیلی ندارند که باید ایجاد شود. دانش آموزان به اینکه اینکه نمره سوابق تحصیلی تأثیر قطعی یا غیر قطعی دارد، فکر نکنند. این موضوع برای همه یکسان است و این طور نیست که فردی یک سال نمره اش خیلی خیلی بالا باشد و یک سال دیگر نمره اش خیلی بیاید پایین. قطعاً نمرات سوابق تحصیلی روی زنگوله‌های تراز می‌روند و نرمال می‌شوند. این نمرات با نمرات آزمون سراسری تراز می‌شود، نمرات سال‌های مختلف با همدیگر تراز می‌شوند و سختی سوالات در تراز خودش را نشان می‌دهد. از این رو داوطلبان از این بابت نگرانی نداشته باشند و این موضوع را به سازمان سنجش بسپارند و تمام تلاش خود را بر درس خواندن شأن متمرکز کنند. هر چه به این امورات بیشتر بیاندیشند از کسب نمره سوابق تحصیلی دور می‌شوند.

کنکور در سال ۱۴۰۲ دوبار در سال و در ماه‌های دی ۱۴۰۱ و تیر ۱۴۰۲ برگزار می‌شود. این آزمون‌ها در نیمه اول تیرماه و در نیمه دوم دی ماه برگزار خواهند شد. ثبت نام دو بار انجام می‌شود اما پذیرش یک بار انجام می‌شود. یک نمره سوابق تحصیلی با بالاترین نمره دریافت می‌شود. هر داوطلب اگر در دو آزمون شرکت کند دو نمره کنکور خواهد داشت و اگر در یک آزمون شرکت کند یک نمره کنکور خواهد داشت، اما فقط یک نمره آزمون به انتخاب داوطلب محاسبه می‌شود. نمره کنکور به اضافه سوابق تحصیلی یک نمره کل را می‌سازد و به داوطلب می‌گوئیم گروه آزمایشی خود را انتخاب کند و بر اساس گروه آزمایشی انتخاب رشته می‌کند.

زیرگروه‌ها در کنکور ۱۴۰۲ حذف شده است و ضرایب جدید در شورای سنجش و پذیرش تصویب می‌شود. در انتظار ارائه ضرایب جدید سوابق تحصیلی از سوی آموزش و پرورش هستیم و بعد از آن ضرایب گروه‌ها را اعلام می‌کنیم. تا قبل از موعد قانونی شهریورماه به اطلاع داوطلبان می‌رسد.

* برخی از مخالفان قانون جدید کنکور می‌گویند با اجرای تأثیر قطعی سوابق تحصیلی و سایر تغییرات، داوطلبان مناطق محروم نمی‌توانند به رشته‌های خوب در دانشگاه‌های خوب دست پیدا کنند، پاسخ شما به عنوان رئیس سازمان سنجش به این انتقاد چیست؟

مشخص است که کسی در رشته‌های پرطرفدار و پر متقاضی قبول می‌شود که شانس اش بالا باشد و کسی در کنکور شانس بالای قبولی دارد که هم نمره خوب کنکور و هم سوابق تحصیلی خوب داشته باشد. کسی که سوابق تحصیلی خوبی ندارد و کنکور را خوب می‌دهد نمی‌تواند انتظار داشته باشد که پزشکی قبول شود. عکس این موضوع هم صادق است، سوابق تحصیلی با نمره پایین و کنکور با نمره بالا هم نمره کل خوب برای رشته پرطرفدار نمی‌سازد.

امسال ۹۶۰۰ نفر در پزشکی پذیرفته می‌شوند که این میزان ظرفیت به سهمیه‌ها، مناطق و سایر بخش‌ها تقسیم می‌شود، پس نباید انتظار داشت که فردی با معدل ۱۲ و با کنکور متوسط رو به بالا در پزشکی قبول شود. رشته‌های پرطرفدار دیگری هم هستند که شرایط متفاوتی دارند ممکن است افرادی با معدل‌های ۱۳ و ۱۴ در رشته‌های خوب قبول شوند اما در دانشگاه‌های برتر قبول نمی‌شوند.

کنکور یک رقابت است که در آن هم نمره کنکور مؤثر است و هم نمرات آزمون سوابق تحصیلی تأثیر دارد. هر دوی این نمره‌ها تعیین کننده است ولی اگر کسی به هر صورتی کمی سوابق تحصیلی ضعیف‌تری داشت نگران این نباشد که موفقیتی کسب نمی‌کند، بلکه اگر نمره کنکورش خوب باشد می‌تواند رشته‌های متوسط رو به بالا قبول شود.

* با حذف دروس عمومی از کنکور ۱۴۰۲، داوطلبان با شرایط جدیدی مواجه می‌شوند و حذف نمره این دروس در نمره کنکور داوطلبان چگونه خواهد بود؟

دروس عمومی در قانون جدید کنکور حذف شده است. در واقع این دروس از آزمون سراسری حذف شده و به آزمون‌های سوابق تحصیلی منتقل شده است. درست است که دروس عمومی در کنکور تأثیر داشت و تفاوت‌هایی را در نمره کنکور ایجاد می‌کرد اما اکنون با انتقال آن به آزمون‌های سوابق تحصیلی که نمره آن ۶۰ درصد در نمره کل تأثیر دارد، تأثیرگذاری بیشتری در نمره کنکور دارد.

در سال‌های دهم و یازدهم در سه سال ۱۴۰۳، ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ داوطلب باید بتواند این سوابق را ایجاد کند. یعنی دروس عربی، زبان فارسی، دینی، زبان انگلیسی را خوب بخواند که بتواند سوابق خوب را ایجاد کند. برخی از دانش آموزان هم از این موضوع استقبال کرده اند و می‌گویند اینکه بتوانیم در سه سال با آرامش بیشتری نمرات این دروس را بدست بیاوریم بهتر است.

* بسیاری از دانش آموزان هم می‌گویند که در برخی از مدارس پول می‌گیرند و نمره می‌دهند! چه تضمینی وجود دارد که نمرات دروس عمومی در سه سال، نمرات واقعی دانش آموز باشد؟

شرط حذف این دروس این بوده است که باید آزمون‌های سراسری استاندارد از سوی آموزش و پرورش انجام شود. آزمون‌های سراسری دیگر آن گلایه‌ای که برخی مطرح می‌کنند که ممکن است مدرسه پول بگیرد را منتفی می‌کند. مدرسه این آزمون‌ها را برگزار نمی‌کند بلکه اینجا یک سازمان آزمون ساز در آموزش و پرورش، این آزمون را به صورت سراسری و استاندارد برگزار می‌کند و آموزش و پرورش هم قطعاً توانایی برگزاری این آزمون‌ها را دارد.

* فرآیند هوشمند سازی کنکورهای سراسری در چه مرحله‌ای قرار دارد و سازمان سنجش آموزش کشور چگونه برای داوطلبان این اطمینان را ایجاد می‌کند که با هوشمند سازی امنیت کنکور حفظ می‌شود؟

اولین آزمون کشوری به صورت کاملاً هوشمند در آزمون سنجش استاندارد مهارت‌های زبان فارسی (سامفا) در ۳۱ تیرماه ۱۴۰۱ برگزار شد. این آزمون با زیرساخت کاملاً ایرانی طراحی شده در سازمان سنجش آموزش کشور با موفقیت کامل برگزار شد. این پتلفرم و زیرساختی که طراحی شده هنوز نسل اول پلتفرم است. آزمون در چند شهر و با رقابت حدود ۱۰۰ نفر برگزار شد. در این آزمون پلتفرم با تنوع شنیداری، گفتاری، تصویری و سوال تستی و تشریحی اجرا شد. حدود ۳ ساعت داوطلب بدون اینکه کاغذی در اختیار داشته باشد به سوالات پاسخ داد.

قطعاً ما با پلتفرم نسل یک آزمون سراسری را برگزار نمی‌کنیم و با پیشرفته‌ترین نسل این پلتفرم آزمون را برگزار خواهیم کرد. گفته ایم که در سال ۱۴۰۳ آزمون سراسری را به صورت هوشمند برگزار می‌کنیم. تا سال ۱۴۰۳ این موضوع مدیریت می‌شود، تقسیم بندی می‌شود، هر نوبت یک ظرفیتی خواهد داشت و آزمون‌ها به صورت یکپارچه کشوری برگزار می‌شوند و سوالات از مخزن می‌آید و قرار نیست تصویری از سوالی به بیرون منتشر شود. سوال برای یک زمان مشخص به داوطلب نشان داده می‌شود و پس از آن تصویر دیده نمی‌شود.

آزمون‌ها را به صورت آفلاین خواهد بود و امکان هک و یا مسائلی از این دست وجود ندارد. زمان دیدن و حل هر سوال بر اساس بودجه بندی نوع سوال خواهد بود. سوال از طریق مانیتور به داوطلب نشان داده می‌شود و داوطلب پاسخ را می‌دهد، سیستم کاملاً الکترونیکی و بدون کاغذ است. نرم افزار اصلی برای هوشمند سازی کنکورها طراحی شده است و با موفقیت هم در حال پیشرفت است، البته هنوز تا بلوغ کامل آن زمان دارد. نوآوری‌های زیادی در حوزه هوشمندسازی آزمون‌ها در حال انجام است که در زمان خودش به داوطلبان اطلاع رسانی می‌شود.

* قانون رسیدگی به تخلفات آزمون‌های سراسری در کشور نسبت به تکنولوژی‌های روز عقب است و از سوی دیگر تکلیف برخی از جرایم این قانون مشخص نیست، پیشنهاد شما به عنوان دستگاه مجری قانون چیست؟

قانون رسیدگی به تخلفات آزمون‌های سراسری در کشور مصوب مجلس است و با توجه به اتفاقاتی که در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم پیشنهاد می‌کنیم ضمن اینکه قانون اصلاح شود، تقلب در کنکور جرم انگاری شود. در حال حاضر فقط یک محرومیت از آزمون برای داوطلب در نظر گرفته می‌شود و در برخی موارد مجازات حبس دیده شده است. اما اگر جرم انگاری شود و به عنوان سو سابقه در نظر گرفته شود بازدارندگی بیشتری دارد.