چگونه در نماز حضور قلب داشته باشیم؟

به گزارش پایگاه 598، امام صادق (ع) در روایتی فرموده‌اند که: «مَنْ صَلّى رُکَعتینَ یَعْلَمُ ما یَقُولَ فیهِما اِنْصَرَف وَ لَیس بَیْنَه و بَینَ اللهِ عزّوجلّ ذَنْبٌ اِلاّ غُفِرَ لَه» به این معنا که هر کس دو رکعت نماز به جا بیاورد و بفهمد و متوجه باشد که چه می‌گوید، از نماز خارج نمی‌شود، مگر اینکه گناهان او مورد مغفرت الهی قرار گرفته است.

چراکه بسیار اتفاق می‌افتد که انسان در حین نماز خواندن متوجه مفاهیم و نکات موجود در نماز و ذکرهای آن می‌شود، در حالی که در حالت غیر از نماز نمی‌توانسته به این رمزها پی ببرد. به همین علت است که نماز انسان را از فحشا و منکر بازمی‌دارد و وقتی انسان متوجه مفاهیم معنوی والا در نماز خود باشد، دیگر به خود اجازه نمی‌دهد که به سمت گناه برود و روحی را که در حین نماز شست‌وشو و صیقل داده، با گناه آلوده کند.

از این منظر، فهم و درک رمزهای نماز و معانی والای آن راهی برای دور کردن اندیشه‌ها و فکرهای زشت و منحرف‌کننده است که موجب می‌شود قلب انسان به فکر گناه مشغول شده و خاطرش پریشان شود. چون به طور طبیعی هر کسی که فکر و اندیشه خود را متوجه شخص یا موضوعی کند، به طور طبیعی از آن بسیار یاد می‌کند تا جایی که گاهی فراموش کردن آن شخص یا موضوع سخت می‌شود.

همین نوع یاد کردن در حین نماز هم اتفاق می‌افتد و به طور غیرارادی انسان در حین نماز هم به یاد موضوعی خواهد بود در حالت قبل از نماز فکرش به آن مشغول بوده. در این حالت، توجه به معانی نماز به انسان کمک می‌کند تا آن خاطره‌ها و اندیشه‌های غیر الهی از انسان دور شود، هرچند که نمی‌توان انکار کرد ایجاد حضور قلب در نماز کار ساده‌ای نیست و نیاز به تمرین دارد. اما آن طور که علمای دینی تأکید کرده‌اند، انسان باید در حین نماز تا اندازه‌ای که می‌تواند متوجه ذکرهای نماز باشد تا این حضور قلب به مرور برای او به تثبیت شود.

بر همین اساس است که پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرموده‌اند: «رَکْعَتان خَفیفَتان فِى تَفَکُّرٍ خَیرٌ مِن قِیامِ لَیْلَهٍ» به این معنا که دو رکعت نماز سبک در صورتی که همراه با توجه و تفکر باشد، بهتر از عبادت سراسر یک شب است.

بر این اساس، وقتی انسان در حین نماز متوجه ذکرها باشد و به معنی آن‌ها توجه کند، لذت بیشتری از نماز خود می‌برد و در عین حال ذهن او به طور طبیعی از یادهای دیگر دور می‌ماند. تمرین توجه به ذکرهای نماز در ایجاد حضور قلب و دور کردن خواطر و اندیشه‌های بد بسیار مؤثر است.