سيل فرهنگي ما را با خود خواهد برد

به گزارش پایگاه 598، نمايشگاه كتاب تهران سايه روشن هاي فراواني داشت و نشان داد كه وزن نشر و كتاب در جامعه امروز ايران تا چه اندازه است.

حضور كم رنگ مردم در نمايشگاه و گلايه هاي ناشران و غرفه داران در ايام نمايشگاه كه در چند نوبت در اين صفحه به آن پرداخته شد گواهي است بر اين كه اين حوزه روزهاي خوبي را پشت سر نمي گذارد و براي رهايي از اين شرايط نيازمند نفسي تازه است.

شايد يكي از حوزه هايي كه در اين سال ها كمتر مورد توجه قرار گرفته و مخاطب لطيف خود را آرام آرام از دست داده حوزه نشر كودكان و نوجوانان باشد. خاطرم هست كه در دوران نه چندان دور خانواده هايي كه دغدغه فرهنگي داشتند و اهل مطالعه بودند، نمايشگاه كتاب را به توبره مي كشيدند و از هر موضوع و محملي براي ارتقاء سطح دانش و فرهنگ كودكان دلبند خود بهره اي مي بردند. اما امروز كه نمايشگاه اخير را در ذهن مرور مي كنم با نگاه هاي شرم گين خانواده ها و چشمان غمناك كودكاني به خاطرم مي‌آيد كه با افسوس از كنار غرفه ها مي گذشتند. براي بررسي هرچند كوتاه واجمالي از حوزه نشر كو دك و نوجوان به سراغ مريم بصيري فارغ التحصيل ادبيات نمايشي و نويسنده رفتيم تا از زبان وي در چندوچون شرايط فعلي حوزه نشر و كتاب كودك و نوجوان قرار بگيريم.وي در ابتدا با بيان اينكه احتياجي به گفتن نيست که طي دو سال اخير قيمت کاغذ رو به افزايش بوده و به نسبت، قيمت توليد کتاب نيز افزايش يافته است خاطرنشان كرد: اما اين امر نمي‌تواند دليل منطقي اي براي حذف کتاب از سبد فرهنگي خانوار شود؛ چراکه قيمت ديگر اقلام مصرفي نيز افزايش يافته است و انصاف نيست تنها جاي کالاي فرهنگي کتاب و نشريه در سبد خانوار خالي باشد.

وي ادامه داد: کودکان براي کشف دنيا، مهارت‌آموزي، يادگيري و … احتياج به مطالعه و بازي‌هاي فکري مکتوب دارند. پدر و مادر هر خانواده‌اي همان‌طور که مجبورند هزينه‌هاي افزوده شده در ديگر موارد زندگي را متحمل شوند، بايد با قيمت بالاي کتاب نيز کنار بيايند. نه اينکه اولين چيزي که خريدش به باد نسيان سپرده مي‌شود، کتاب باشد و بس. حتي گاه مشاهده مي‌شود هزينه خريد تنقلات براي کودک در نمايشگاه کتاب بيشتر از هزينه خريد کتاب براي کودکان است. غذاي گاه ناسالم جسم فراموش نمي‌شود اما از خريد غذاي روح و روان غفلت مي‌شود.

وي با تاكيد بر اين نكته كه در مجامع ادبي و اجتماعي طوري افزايش قيمت کتاب، بزرگ مي‌شود که گويي تنها قيمت کتاب بالا رفته و بايد بي‌خيال خريدش شد يادآور مي شود: مادري که چاره‌اي جز خريد البسه، اسباب‌بازي، شکلات گران‌قيمت و … براي کودکش ندارد، لطفاً خريد کتاب گران را هم فراموش نکند. شايد نخوردن و نپوشيدن آن‌قدرها تاثير منفي در آينده کودک نداشته باشد، اما نخواندن حتماً تا ابد در زندگي اجتماعي و فرهنگي و همچنين ديگر ابعاد زندگي کودک تاثير مخربي خواهد داشت.بصيري در ادامه به محتواي كتاب هاي موجود در بازار در حوزه كودك و نوجوان هم اشاره مي كند و مي افزايد: علاوه بر مشکل گراني کتاب و امتناع برخي از خانواده‌ها براي خريد کتاب کافي براي کودکان‌شان از نمايشگاه کتاب و يا کتابفروشي‌ها، نکته بعدي در حوزه آسيب‌شناسي کتاب کودک، عدم توليد آثار پرمحتوا براي کودکان است. متاسفانه نويسندگان شناخته شده، همه آثارشان در طول سال‌هاي مختلف کاري‌شان، همچنان براي کودکان جذاب نيست. گاهي هم نويسندگان و شعراي حوزه کودک به دليل مشکلات صنعت چاپ تمايلي به خلق اثر ندارند؛ لذا برخي از نويسندگان ناشي و ناشران ناشي‌تر از آن‌ها اقدام به انتشار داستان و اشعار ضعيفي براي کودکان مي‌کنند که گاه تصويرسازي قوي هم نمي‌تواند منجر به ديده شدن کتاب کند. آثاري با نثر و محتواي ضعيف و ارائه غيرهنري، هم کودک و هم والدين را نسبت به خريد برخي از کارهاي ايراني دلسرد کرده و روز به روز توليد آثار خارجي براي کودکان رونق بيشتري مي‌گيرد.وي ادامه داد: برخي از ناشران هم به دليل عدم سرمايه‌گذاري کافي روي معرفي آثار داخلي و تبليغات ناکافي براي توليدات نويسندگان ايراني در جامعه، به دليل بازار خوب آثار خارجي، نبودن قانون کپي‌رايت، نداشتن حق‌التاليف نويسنده، آماده بودن تصويرسازي و … تنها هزينه مترجم را متقبل مي‌شوند و سودشان را مي‌کنند. هر چند آشنا شدن کودک ايراني با کودکان واقعي و تخيلي ديگر کشورهاي دنيا جذاب و ضروري است؛ اما از اين نکته نبايد غافل شد که وقتي تمام يا اکثر کارهاي ادبي در دسترس کودک، خارجي هستند؛ خواهي نخواهي کودکان و نسل آينده کشور با فرهنگ ايران بيگانه شده و دوست دارند شبيه کودکان خارج از کشور باشند و با تخيلات و آرزوهاي آنان زندگي کنند. پس‌زمينه ذهني کودک و انتظارات او از والدينش تحت مطالعه اين آثار با زندگي واقعي در کشور در تضاد است و به مرور کودکان و نوجوانان از فرهنگ و مذهب خودشان دور شده و شيفته فضاي زندگي در غرب مي‌شوند.

وي تربيت نسلي با فضاي كودكان خارجي و الگوپذيري از فرهنگ غربي را از عمده مشكلات فعلي حوزه كتاب كودك و نوجوان مي داند و مي گويد: شايد اين نکات براي برخي از والدين بزرگ‌نمايي يا سياه‌نمايي به نظر بيايد. اما اگر خودشان را به جاي کودکشان بگذارند که فقط در ميان دنياي تخيلي و فانتزي اکثر داستان‌هاي غربي بزرگ مي‌شود، خواهند ديد کنار آمدن با آنچه در دنياي کتاب مي‌خواند و در زندگي واقعي‌اش تجربه مي‌کند، بسيار سخت است. اگر از انتشار آثار جذاب، پر محتوا و هماهنگ با سبک زندگي ايراني اسلامي غافل شويم در آينده‌اي نه چندان دور کودکان، نوجوانان و جوانان ما با مطالعه بيش از حد آثار خارجي هيچ تمايلي به مطالعه آثار ايراني و حتي زندگي در ايران نخواهند داشت و سيل تفکرات غربي در کشور جاري خواهد شد.
نویسنده : حسن شجاعي-رسالت