اولین ساخته مشترک حسین امیری دوماری و پدرام پورامیری، برخلاف بسیاری از فیلمهای جشنواره که از سالهای گذشته و امسال فیلم کاراکتر اضافی ندارد. مثلا خردهپیرنگهای بیربط به سوژه اصلی فیلم دیده نمیشود و کل ساختمان فیلمنامه بر یک درام استوار است. موضوعی که وقوع آن ریشه در گذشته دارد و همین مساله ابعاد تازهای به اثر میبخشد.
عروسی یک ربع اول فیلم تقریبا خوب است. عروسی ایرانی و متناسب با فرهنگ عامه مردم؛ و وقوع بحرانی ناخواسته حین برگزاری عروسی. بحران در ۲۰ دقیقه اول فیلم رخ میدهد و در واقع فیلمساز بدون توضیح اضافی و زائد داستان و سوژه اصلی را نمایان و تکلیف مخاطب را با فیلم مشخص میکند.
اینکه چرا این اتفاق افتاد، چرا آن جماعت آمدند و مسعود و یاسر (جواد عزتی) چه کسانی هستند، در ادامه فیلم روایت میشود. فیلمساز مخاطب را در چراها و ابهامات رها نمیکند و ذره ذره به آن چراها پاسخ داده و فضای جدیدی را شکل میدهد. با وجود شلوغی فیلم و خط پررنگ داستانی فیلم به کاراکترها نزدیک میشود، کاراکترهایی امروزی که نه روشنفکرند و نه عقبافتاده و نه دچار هذیانگوییهایی احمقانه است.
فیلم کاراکترها را به سمتی میبرد که راه حل جدیدی برای آنها باقی نمیماند. مادر (فاطمه معتمد آریا) یا باید پسرش را نجات دهد و یا دختر و فرزند دخترش را. تلاش پدر (مسعود کرامتی) برای پرداخت دیه به نتیجه نمیرسد. اسماء (باران کوثری) بین فرزند و همسر خود با برادر، یکی را باید انتخاب کند. جمال بین حفظ جان خود و حفظ خانوادهاش یکی را باید انتخاب کند و دو برادر دیگر (علی شادمان و حامد بهداد) هم سرگردان بین انتخابها و موقعیت گرفتار در آن و یاسر فقط یک هدف دارد؛ احیای غرور شکسته شده و تصاحب عشقش؛ البته عشق خودخواهانه. در واقع این بنبست دو سر دارد که یک سر یاسر و سر دیگر جمال است.
یاسر هیچگاه از خواسته خود کوتاه نمیآید. در مقابل جمال که در زندان از ماجرا باخبر شده در نهایت بین حفظ جان خود و حفظ خانواده، حفظ خانواده را انتخاب میکند. جمال در راهروی زندان به سمت سلول خود میرود و این پایان در ابتدا همه را با شوک مواجه میکند. اغلب مخاطبان در ابتدا پایانبندی فیلم را باز و رها شده تصور میکنند، اما با کمی تامل در فیلم و سکانس پایانی پی به پایان منطقی و نتیجه محتوم آن میشود بُرد. جمال انتخاب میکند و انتخابش حفظ خانواده به ویژه خواهر خود است.
ای کاش فیلمساز، نام دیگری برای «جاندار» انتخاب میکرد؛ فیلمی که در سطح سوژه و فضای مطرح شدهاش باشد. هر چند که پرداخت شخصیت مادر، عدم تناسب همسر مسعود با مسعود لات و اوباش، تحمیلی بودن بارداری به دستور فیلمساز و فیلمنامهنویس و گیجی و دوربین در صحنه دعوا و درگیری و نوع رابطه افراد خانواده پس از بحران از نکات و موارد قابل نقد به فیلمساز است، اما قطعا «جاندار» در بین ۶ فیلم به نمایش درآمده در دو روز اول جشنواره بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه را داشته است.
معلوم نیست هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر، با چه متر و معیاری فیلم «جاندار» را شایسته حضور در ۲۲ فیلم بخش سودای سیمرغ ندانسته و تشخیص داده این فیلم در بخش نگاه نو قرار بگیرد.
مرتضی ماکنالی