پاتک ایران به تحریم نفتی آمریکا

در این باره مرکز پژوهش‌های مجلس سناریوهای مختلفی را برآورد کرده و معتقد است:‌ در سناریوی اول: کاهش 500 هزار بشکه صادرات نفت ایران در نیمه دوم سال، افت 22 درصدی تولید خودرو از سه ماهه دوم سال، افت 5.2 درصدی سایر صنایع به جز صنایع غذایی، صنایع شیمیایی و فلزات اساسی از نیمه دوم سال، کاهش 9 درصدی واردات از نیمه دوم سال.

سناریوی دوم: کاهش یک میلیون بشکه صادرات نفت ایران در نیمه دوم سال، افت 45 درصدی تولید خودرو از سه ماهه دوم سال، افت 5 درصدی سایر صنایع )بجز صنایع غذایی، صنایع شیمیایی و فلزات اساسی( از نیمه دوم سال، کاهش 18 درصدی واردات از نیمه دوم سال.

با در نظر گرفتن دو سناریوی گفته شده پیش بینی می‌شود، در سال 1397 رشد اقتصادی ایران در سناریوی اول 5 -و در سناریوی دوم 8.2 -درصد باشد. 

از طرفی کاهش رشد اقتصادی کشور در سال جاری و کاهش صارات نفت تاثیر خود را روی دیگر بخش‌ها می‌گذارد. همچنین با اتکا به ارزیابی سناریوهای چند عامل تعیین کننده یعنی وضعیت صادرات نفت، بودجه دولت و در نتیجه تأثیر آن بر بخش ساختمان و خدمات عمومی( واردات و صادرات )و تأثیر آن بر بخشهای صنعت و بازرگانی( رشد سال 1398 بین 8.3 -تا 5.5 -درصد پیش‌بینی می‌شود.

در همین راستا نیز رویترز در گزارشی نوشته است، تولید نفت ایران از زمان خروج آمریکا از برجام به 335 هزار بشکه در روز افت کرده که تقریبا برابر 9 درصد از کل تولید نفت خام آن در سال گذشته است.

اوایل مهر ماه نیز علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران عنوان کرده، ایران هیچ برنامه‌ای برای کاهش تولید نفت ندارد و تولید با همه توان ادامه دارد و مشکلی برای دریافت پول نفت صادراتی ندارد.

با این وجود رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور هفته گذشته به گزارش وزارت نفت اشاره کرده و گفته است، این گزارش حاکی از آن است که ما توانسته‌ایم، دو میلیون و 313 هزار بشکه نفت با قیمت متوسط هر بشکه 70  دلار و 76 سنت صادر کنیم، در حالی که در قانون بودجه سال 97 این رقم را حدود 55 دلار پیش‌بینی کرده بودیم.

محمد باقر نوبخت بیان کرده این اتفاق که هم آمار صادرات و هم قیمت فروش ما برای هر بشکه نفت افزایش داشته است،‌ موجب شد که میزان درآمدهای نفتی کشور همچنان نسبت به سال گذشته افزایش داشته باشد.

دولت در سال جاری بالغ بر 101 هزار میلیارد تومان از محل درآمدهای نفتی بودجه می‌تواند صرف امور جاری کند. طبق گزارش بانک مرکزی در 5 ماهه امسال نیز حدود 54 هزار میلیارد تومان درآمد وصول شده است.

کل درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت خام و میعانات گازی حدود 48.5 میلیارد دلار است که سهم دولت از این درآمدها حدود 26 میلیارد دلار می‌شود.

اظهارات مسئولان نشان می‌دهد، بسته‌های متنوعی در شرایط تحریمی تدوین کرده‌اند که یکی از آنها مربوط به گزینه‌های فروش نفت است. هرچند جزئیات این بسته‌ها منتشر نشده، اما برخی تحلیل‌ها نشان می‌دهد، حداقل دو یا سه سناریو برای نیم سال دوم طراحی شده باشد. در بدترین و بهترین حالت به ترتیب می‌توان متصور بود 4.5 میلیارد دلار و 15.5 میلیارد دلار درآمد نصیب دولت شود.

کارشناسان نفتی معتقدند، در شرایط کنونی صادرات نفت و میعانات کمتر از یک میلیون بشکه نخواهد شد و این موضوع را زنگنه وزیر نفت نیز چندی پیش تایید کرده بود. با این وجود باید برای هرگونه مدل و سناریویی کشور را آماده کرد.

تحلیلگران معتقدند، اگر چه امریکا در بلندمدت نمی‌تواند نفت ایران را از بازار خارج نماید؛ اما ممکن است در کوتاه مدت و با فشار به خریدارن نفت ایران، صادرات نفت و به تبع آن درآمدهای ارزی کشور را کاهش دهد. بنابراین ضروری است راهکارهای متفاوت کوتاه مدت برای فروش نفت کشور و کسب درآمد ارزی آن توسط وزارت نفت پیگیری شود.

یکی از این راهکارها که تاکنون کاملا مغفول مانده است، استفاده از قرارداد پالایش Processing agreement به منظور تبدیل نفت خام به فرآورده نفتی از جمله بنزین، گازوئیل و امثال آن در یک پالایشگاه خارجی و فروش فراورده نفتی حاصل توسط تولید کننده نفت است.

علاوه بر آن فروش و عرضه نفت خام در بورس کالا آن هم توسط بخش خصوصی می‌تواند راهکاری برای دور زدن تحریم‌ها و منفعت رساندن به کشور باشد. اگر این موضوع محقق شود، حجم عرضه نفت در بورس یک میلیون بشکه در روز است و همه خریداران نفت می‌توانند در دادوستد طلای سیاه مشارکت کنند.

نحوه فروش نفت در بورس انرژی 20 درصد ریالی و 80 درصد ارزی است. عرضه نفت در بورس انرژی که از 6 آبان ماه آغاز می‌شود تا 13 آبان ادامه دارد و پس از جمع‌بندی و ارزیابی دوباره، تصمیم نهایی اعلام می شود.

با راهکارهای تدوین شده به نظر می رسد، بتوان روزانه یک میلیون و 300 تا 900 هزار بشکه در روز برای ماه‌های پیش رو صادر کرد.
در این باره اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور گفته بود، نفت خام ایران در بورس داخلی عرضه خواهد شد و بخش خصوصی می تواند به طور شفاف نفت بخرد و صادر کند. تلاش ما این خواهد بود که برای کاهش فروش نفت کاری کنیم که شعار آمریکا را به شکست بکشانیم و دولت در این زمینه برنامه ریزی کرده است.

در صورتی که با مدلی کم نقص و شفاف نفت خام توسط بخش خصوصی صادر شود، می‌توانیم امیدوار باشیم، همانند خنثی شدن تحریم بنزین در سال‌های گذشته این بار نیز تیر تحریمی آمریکا به سنگ خواهد خورد و جز شکست، ارمغانی به همراه نخواهد داشت.