بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
تبعات خسارت بار حذف کارت سوخت توسط دولت یازدهم:
با حذف کارت و از بین بردن سامانه شفافیت مصرف سوخت شاهد رشد قاچاق، از بین رفتن بستر نرم‌افزاری اصلاح قیمت سوخت و کنترل مصرف، رشد واردات و نابودی بانک اطلاعاتی ناوگان فعال خواهیم بود و یکی از ابزارهای مقاومت اقتصادی کشور در مقابل تهدیدها و تحریم‌ها از بین می‌رود.
به گزارش سرویس اقتصادی پایگاه 598، چندی پیش قرارگاه شهید احمدی‌روشن در گزارشی تحلیلی با عنوان «صفر تا صد کارت سوخت»،
به بررسی کامل اهمیت کارت سوخت بنزین و دست‌آوردهای آن در مدت قریب به ده
سال اجرای این طرح در کشور پرداخت که با توجه به دستور رئیس جمهور مبنی بر حذف کارت سوخت و خسارات بسیار این اقدام سیاسی دولت یازدهم متن کامل این گزارش در ادامه می آید.مقدمه
با روند افزایشِ میزان مصرف و در نتیجه افزایشِ واردات بنزین در سال ۱۳۸۵ و در ادامه با تحریم فروش بنزین به ایران، مجلس شورای اسلامی سهمیه‌بندی بنزین را با استفاده از سامانه هوشمند سوخت در قانون بودجه ۱۳۸۶ مصوب کرد. نهایتاً، با وجود تمام مشکلاتی که در راه سهمیه‌بندی بنزین از طریق کارت هوشمند سوخت بود و بر اثر تلاش فراوان نهادهای درگیر در این موضوع و به‌خصوص وزارت نفت، اجرای این طرح با حدود یک ماه تأخیر از مهلت تعیین شده در قانون بودجه سال ۱۳۸۶، از ساعت ۲۴ روز ۶ تیرماه ۱۳۸۶ شروع به‌کار کرد.
برخی از نمایندگان مجلس در جلسه علنی ۶ تیرماه (تنها چند ساعت بعد از اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین مطابق با قانون مصوب مجلس) طرحی سه فوریتی برای توقف اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین ارائه کردند که در آن جلسه اعلام وصول نگردید و بعدها منتفی شد. دو روز بعد در ۸ تیرماه ۱۳۸۶، مقام معظم رهبری در دیدار اعضای هیئت دولت و مدیران اجرایی کشور، با اعلام رضایت از اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین، انجام این کار توسط دولت را «شجاعانه» خوانده و خواستار استمرار آن شدند.
منفعت اقتصادی مستقیم و غیر مستقیم ناشی از اجرای این طرح در مدت ۸ سال، حدود ۱۰۰ میلیارد دلار برآورد شده است که ۷۵ میلیارد دلار آن به طور مستقیم ناشی از کاهش مصرف و واردات بنزین است و ۲۵ میلیارد دلار آن ناشی از جایگزینی بنزین با CNG است. همچنین به برکتِ شفافیت اطلاعات برآمده از «سامانه هوشمند سوخت» برای برآورد کردن تعداد و انواع خودروهای فعال کشور، شناسایی خودروهای فرسوده، کسب اطمینان از عدم قاچاق در جایگاه‌های سوخت، محاسبه نرخ کرایه حمل ونقل عمومی در شهرهای مختلف و همچنین اصلاح اطلاعات ترددشمارهای جاده‌ای برای برآورد تقاضای سفر و پیش‌بینی مصرف سوخت در زمان‌های اوج سفر استفاده می‌شود. بر همین اساس تداوم استفاده از این سامانه بدیهی به نظر می رسید اما با روی کار آمدن دولت یازدهم شرایط تغییر کرد.
با تک‌نرخی شدن بنزین در خردادماه سال ۱۳۹۴، انگیزۀ مردم برای استفاده از کارت سوخت شخصی از بین رفت و اکنون بیش از ۹۰% تراکنش‌ها به وسیلۀ کارت جایگاه ها انجام می‌شود. مجلس نهم در بند «ح» تبصره ۱۴ قانون بودجه ۱۳۹۵، دولت را به عرضه بنزین با کارت سوخت و سهمیه‌بندی این فرآورده ملزم کرد، اما وزارت نفت این مصوبه را در قالب پیشنهاد اصلاحیه قانون بودجه با رای نمایندگان در ۳ شهریور امسال لغو کرد!
با توجه به قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی و بندهای ۴، ۱۵ و ۱۹ اقتصاد مقاومتی و با در نظر داشتن اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی افزایش بهره‌وری انرژی را به عنوان یکی از ۱۰ راهکار اساسی اقدام و عمل در حوزه اقتصاد مقاومتی ابلاغ کردند، حذف کارت سوخت در تقابل با سیاست‌های اقتصاد مقامتی ارزیابی می‌شود. این در حالی است که دولت همچنان گازوئیل را بر بستر همین سامانه توزیع می کند و بر مزایای آن تاکید دارد.
دست‌آوردهای طرح کارت هوشمند سوخت
الف) جلوگیری از قاچاق سوخت
با اجباری شدن عرضه بنزین از طریق کارت هوشمند سوخت، قاچاق این فرآورده تا حدود زیادی مهار شد زیرا برای اولین بار، ارقام مجموع بنزین فروخته شده به خودروها و موتورسیکلت‌ها به‌دست آمد. هرچند از میزان قاچاق بنزین در قبل از اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین، آمار دقیقی در دست نیست ولی آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که مقدار آن بین ۳ تا ۱۰ میلیون لیتر در روز بوده است که پس از به کار گیری از سامانه کارت هوشمند تا درصد بالایی کاهش یافت.
ب) صرفه‌جویی در مصرف سوخت در ابعاد ملی
آمارها نشان می‌دهد صرفه‌جویی ارزی قابل توجهی از طریق اعمال سیاست‌های سهمیه‌بندی و قیمت‌گذاری توسط سامانه هوشمند سوخت حاصل شد. جدول و نمودار زیر گواهی می‌دهند که با اجرای سهمیه‌بندی و عرضه بنزین با کارت هوشمند سوخت، رشد مصرف بنزین متوقف شد که روند آن در جدول زیر مشاهده می‌شود.
جدول ۱٫ جدول میزان مصرف بنزین با توجه به پروژه کارت سوخت
ج) بازگشت سرمایه بسیار سریع:
این طرح در مدت کوتاه ۱۵ روز پس از راه اندازی «بازگشت سرمایه» داشته است و هزینه اجرای خود را جبران کرده است.
د)کاهش واردات بنزین و زمینه‌سازی برای بی اثر کردن تحریم واردات:
نمودار زیر نشان می‌دهد پس از اجرای سهمیه‌بندی در سال ۱۳۸۶، میزان واردات بنزین بلافاصله کاهش یافته است. ادامه روند کاهش واردات در سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ مرهون گسترش CNG و تولید ریفرمیت (برای افزایش حجم و اکتان بنزین) در پتروشیمی‌های داخلی است.
و) اثبات کارآمدی قیمت‌گذاری چندنرخی در شرایط خاص
ز) ایجاد تنوع در سبد سوخت کشور و افزایش مصرف CNG
ح) کسب تجربه مدیریت یکپارچه طرح‌های بزرگ
ط) ایجاد بانک اطلاعات روزآمد از وسایل نقلیه
ی) ایجاد بستر لازم برای اعمال انواع سیاست‌های تنظیمی در بازار سوخت
ک) ارتقای سطح فناوری در حوزه اطلاعات (کارت هوشمند الکترونیکی) و ایجاد فرصت برای صادرات فناوری و خدمات فنی
م) ایجاد امکان مدیریت عرضه سوخت در شرایط بحران و وقوع حوادث طبیعی
ل) حل مشکل مخابراتی برخی از روستاهای کشور:
اجرای سیاست سهمیه‌بندی و کارت هوشمند سوخت به زیرساخت‌های مخابراتی همچون وجود خط تلفن در همه جایگاه‌های سوخت کشور نیاز داشت و این درحالی بود که ۵۰۰ تا ۶۰۰ جایگاه کشور فاقد خط تلفن بودند. به همین علت و با همکاری شرکت مخابرات، بسیاری از این جایگاه‌ها که در نقاط خارج از شهر و در جاده‌های مواصلاتی کشور و بعضاً در مسیرهای صعب‌العبور و روستاهای دورافتاده واقع شده بودند، به خط تلفن مجهز شدند.
زمینه‌سازی برای ناکارا شدن کارت سوخت با تک‌نرخی کردن بنزین!
علیرغم تمامی آنچه در مورد آثار سهمیه‌بندی بنزین ذکر شد، دولت در خرداد سال ۱۳۹۴، بنزین را تک‌نرخی کرد و دیگر تفاوتی میان استفاده از کارت سوخت و کارت جایگاه داران قائل نشد. فارغ از مثبت یا منفی بودن این تصمیم، این اقدام سبب شده است مردم به‌جای سوختگیری با کارت شخصی خود، با کارت جایگاه‌ها سوختگیری کنند و این عمل به معنای به خطر افتادن زیرساخت کارت سوخت است. زیرا همانطور که گفته شد سامانه هوشمند سوخت زمانی اطلاعات ارزشمند و مفید به‌دست می‌دهد که مردم با کارت سوخت مخصوص خودروی خود سوختگیری نمایند و نه با کارت جایگاه‌ها.
تبعات حذف کارت سوخت و سهمیه‌بندی بنزین
– حذف شفافیت در عرضه سوخت و افزایش قاچاق
– عدم امکان اصلاح موثر قیمت بنزین درصورت افزایش قیمت نفت با توجه به ملاحظات اجتماعی-سیاسی دولت‌ها
– از بین رفتن بانک‌های اطلاعاتی روزآمد مرتبط با ناوگان فعال کشور
– نابودی بستر اجرای بسیاری از سیاست‌های کنترل مصرف و درنتیجه افزایش رغبت به استفاده از خودروی شخصی و افزایش ترافیک و آلودگی هوا
– رشد واردات بنزین درپی افزایش مصرف و افزایش تهدید تحریم‌های واردات
– از بین رفتن بستر تامین منابع مالی لازم برای توسعۀ بخش حمل‌ونقل و کنترل آلودگی هوا
– کاهش توانایی مدیریت عرضۀ سوخت در صورت بروز شرایط بحرانی
جمع‌بندی
وجود سامانه سوخت سبب افزایش شفافیت و ضابطه‌مندی در عرضه بنزین و در نتیجه جلوگیری از رشد قاچاق این فراورده ارزشمند می‌شود. سهمیه‌بندی بنزین در بستر این سامانه، کنترل مصرف و واردات بنزین را به همراه دارد و زمینۀ لازم برای اصلاح نظام قیمت‌گذاری سوخت را فراهم می‌کند. ایجاد بانک اطلاعاتی روزآمد در بخش حمل‌ونقل نیز یکی دیگر از مزایای کارت سوخت است.
درصورت حذف کارت سوخت، شاهد رشد قاچاق، از بین رفتن بستر نرم‌افزاری اصلاح قیمت سوخت و کنترل مصرف، رشد واردات و نابودی بانک اطلاعاتی ناوگان فعال خواهیم بود و یکی از ابزارهای مقاومت اقتصادی کشور در مقابل تهدیدها و تحریم‌ها از بین می‌رود.
اخبار ویژه
سکوت اصلاحطلبان
پشت پرده و واقعیت سفر پزشکیان به مصر چیست؟
عضو کمیسیون فرهنگی: مصوبهای از شعام درباره حجاب به مجلس نرسیده است؛
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
