مروری بر سال پر رفت‌و‌آمد سازمان‌‌انرژی‌اتمی

به گزارش پایگاه 598، امروز (پنجشنبه) در آستانه دهمین سالگرد روز ملی فناوری هسته‌ای، قرار است همچون سال‌های قبل مراسمی برگزار شود. امسال هم این مراسم با حضور حسن روحانی در سالن اجلاس سران برگزار و از دستاوردهای جدید در عرصه صنعت هسته‌ای رونمایی می‌شود.

20 فروردین 1386 بود که این روز به نام روز ملی فناوری هسته‌ای نامگذاری شد. جشن هسته‌ای امسال در حالی برگزار می‌شود که برنامه هسته‌ای ایران در یک سال گذشته شاهد تحولاتی چشمگیر بود از نخستین روزهای سال که مذاکرات در شهر لوزان آغاز و به حصول راه‌حل‌هایی برای حل پرونده هسته‌ای ایران تحت عنوان بیانیه لوزان منجر شد و از توافق وین که در تیر ماه حاصل شد و در اواخر دی ماه هم به فرجام رسید.

مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 در دولت یازدهم که از اواخر شهریور 1392 در نیویورک کلید خورد و سوم آذر ماه همان سال به توافق ژنو منجر شد در طی سال‌های 93 در اتریش، نیویورک، عمان و سوئیس ادامه یافت و در روزهای نخستین سال 1394 مذاکرات برای دومین بار در لوزان ادامه پیدا کرد و در نهایت در ساعات پایانی روز 13 فروردین ماه بود که با قرائت بیانیه لوزان توسط محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران و موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پایان یافت.

 

مذاکرات در لوزان

 

لغو تحریم‌های شورای امنیت، آب سنگین باقی ماندن رآکتور اراک و متمرکز شدن غنی‌سازی در نطنز از جمله موارد مورد توافق در بیانیه مشترک ایران و 1+5 بود.

پیچیدگی‌های فنی مذاکرات از نخستین روزهای اسفند 1393 پای علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و ارنست مونیز وزیر انرژی آمریکا را نیز به مذاکرات هسته‌ای باز کرد و صالحی و مونیز در مذاکرات اسفند در ژنو حضور یافتند و این حضور کماکان ادامه داشت.

 

صالحی و مونیز

 

پس از توافق لوزان یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با صدور بیانیه‌ای از تفاهمات به دست آمده بین ایران و گروه 1+5  استقبال و اعلام کرد که دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل آماده عمل به وظیفه نظارت بر حسن اجرای مفاد مرتبط با توافق هسته‌ای است.

تفسیرهای متفاوت و وجود اختلافاتی در فکت‌شیت منتشر شده توسط ایران و آمریکا موجب برخی انتقادها و درخواست نمایندگان مجلس برای حضور ظریف و صالحی در مجلس و ارائه توضیحات لازم در این زمینه شد. وزیر انرژی آمریکا در گفت‌گویی با شبکه خبری سی‌بی‌اس نیوز مدعی شد تیم ایرانی بخش‌هایی از فکت‌شیت را حذف کرده است که در پی این اظهارات نمایندگان مجلس در نامه‌ای به وزارت خارجه خواستار انتشار «فکت‌شیت ایرانی» شدند.

پس از آن ظریف و صالحی در جلسات غیرعلنی به سوالات نمایندگان مجلس در خصوص بیانیه لوزان پاسخ دادند و صالحی در خصوص انتشار فکت‌شیت ایران گفت که «ظریف در حال بررسی است و سازمان انرژی اتمی و وزارت امور خارجه متفقاً فکت شیتی تهیه کرده‌اند که الان در دست ظریف است و اگر مصلحت بداند این فکت شیت را اعلام خواهد کرد.»

به گزارش فارس، هفت روز پس از بیانیه لوزان و در نهمین سالگرد روز ملی فناوری هسته‌ای، در مراسمی با حضور حسن روحانی رئیس‌ جمهور از سه رادیو دارو در عرصه سلامت (تکنسیوم ترودات، ژنراتور رانوکلئیدی، رادیوداروی درد متاستاز استخوان) و نخستین مجتمع سوخت مجازی بومی و یک محصول در حوزه محیط زیست رونمایی شد.

مجتمع سوخت مجازی اولین نمونه آزمایشی مجتمع سوخت راکتورهای قدرت شامل تدوین دانش فنی، طراحی و ساخت مجتمع‌های کنترلی جاذب نوترون راکتور تحقیقاتی تهران بود که با این دستاورد بخش مهمی از زنجیره فعالیت هسته‌ای تکمیل شد.

صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی نیز در آن روز از طراحی و ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک در حاشیه نیروگاه بوشهر خبر داد و گفت: به دنبال احداث نیروگاه‌های 50 و 100 مگاواتی هستیم و مقدمات ساخت 2 نیروگاه کوچک در سواحل مکران آغاز شده است.

در اواخر فروردین ماه نیز بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی از امضای توافقی برای احداث 2 نیروگاه برق هسته‌ای با روس‌ها خبر داد و در همان روزها هیأت 5 نفره آژانس به ریاست معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در امور پادمان‌ها در سفری به تهران با طرف ایرانی نشستی فنی برگزار کردند.

به گزارش فارس، در این نشست مباحث پیرامون دو اقدام عملی باقیمانده از 18 گام توافق شده پیگیری و بحث‌های فنی و پیچیده‌ای در خصوص نحوه به پایان رساندن این دو موضوع بین تیم کارشناسی ایران و تیم آژانس انجام شد. در این نشست برخی اختلافات درباره نحوه به پایان رساندن دو موضوع وجود داشت که در مورد آنها راه‌حل‌هایی مطرح و مقرر شد در نشست فنی بعدی، طرفین در خصوص این راه‌حل‌ها به بررسی بپردازند.

در اوایل اردیبهشت ماه معاون شرکت روس اتم به همراه چند تن از مسئولان این شرکت سفری به ایران داشتند و در نشست با کمالوندی درباره نیروگاه‌های شماره 2 و 3 بوشهر و نحوه واگذاری دائم نیروگاه بوشهر به ایران به رایزنی پرداختند.

معاون سازمان انرژی اتمی چین هم در همان ماه و در سفر یک روزه خود با مسئولان سازمان انرژی اتمی ایران زمینه‌های همکاری هسته‌ای شامل شناسایی موارد مشخص و تهیه اسناد مورد نیاز این همکاری‌ها را مورد بررسی و تبادل نظر قرار داد.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی در خرداد ماه با اعلام مجدد پایبندی ایران به توافق ژنو از تهران خواست که مجوز دسترسی به اماکن و افراد مربوطه را صادر کند و آمانو نیز در نشست شورای حکام آژانس ادعا کرد ایران با دسترسی به اماکن و اشخاص موافقت کرده است. پس از آن مقامات ایرانی از جمله اصغر زارعان معاون رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرد همه دسترسی‌ها به مراکز هسته‌ای مدیریت‌ شده است و کمالوندی نیز تاکید کرد که اجازه ورود بازرسان را به سایت‌های نظامی نمی‌دهیم و ایران تنها نگرانی‌های مشروع آژانس را برطرف می‌کند.

به گزارش فارس، همزمان با آخرین دور مذاکرات هسته‌ای در وین در تیر ماه بود که یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی 10 تیر به تهران سفر کرد و در این سفر با برخی از مقامات ایرانی از جمله رئیس‌ جمهور و علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و همچنین مسئولان سازمان انرژی اتمی دیدار و به رایزنی پرداخت. چند روز پس از این سفر سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان از ورود هیأت 5 نفره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران خبر داد و گفت که این سفر به منظور مذاکره در خصوص جزئیات تفاهمات صورت گرفته در سفر اخیر آمانو به ایران انجام می‌شود.

 

دیدار آمانو با شمخانی

 

پس از حدود دو سال رایزنی‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران، 23 تیر ماه 1394 توافق وین (برجام) بین ایران و گروه 1+5 در شهر وین حاصل شد و در همان روز آمانو و صالحی در وین از توافق تهران و آژانس برای حل مسئله ابعاد احتمالی نظامی خبر دادند و بیانیه مشترکی نیز به امضای آنها رسید.

برطبق این بیانیه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جمهوری اسلامی ایران در ادامه همکاری‌هایشان ذیل چارچوب همکاری‌ها، برای تسریع و تقویت همکاری‌ها و مذاکرات با هدف حل تمام موضوعات باقی‌مانده گذشته و کنونی که هنوز توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران حل نشده‌اند، تا پایان سال 2015، توافق کردند.

براساس این توافق ایران متعهد شد تا تاریخ 15 اوت 2015 (24 مرداد)، توضیحات خود به صورت مکتوب و اسناد مربوطه را در ارتباط با موضوعات مطروحه در ساز و کار جداگانه بند یک، به آژانس ارائه و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پس از دریافت توضیحات مکتوب و اسناد مربوطه ایران، اطلاعات را تا تاریخ 15 سپتامبر 2015 (24 شهریور) بررسی کرده و سوالات در مورد هرگونه ابهامی در ارتباط با آن اطلاعات را به ایران منتقل کند.

همچنین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر ساز و کار جداگانه‌ای در خصوص موضوع پارچین توافق کردند.

صالحی پس از بازگشت از وین با بیان اینکه توافق جداگانه‌ای برای بازدید از پارچین وجود ندارد، گفت: «بازدیدها در چارچوب تفاهم صورت‌ گرفته انجام می‌شود و آنچه با آمانو امضا کردم محرمانه نیست.»

وی همچنین از مذاکره با چین برای ساخت 2 نیروگاه خبر داد.

رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان در چهارم شهریور نیز برای مذاکره در مورد شروع بازطراحی رآکتور تحقیقاتی اراک و ساخت چند رآکتور جدید در ایران راهی پکن پایتخت چین شد.

آژانس انرژی اتمی نیز در شهریور ماه برای چندمین بار در گزارشی اعلام کرد که ایران به مفاد توافق ژنو پایبند بوده و آژانس در حال بررسی توضیحات مکتوب ایران است. آمانو همچنین در این گزارش مدعی ساخت‌وسازها در پارچین شد.

اواخر شهریور ماه نیز صالحی برای شرکت در نشست آژانس به وین رفت و در حاشیه این نشست با آمانو دیدار و پس از آن از دومین سفر مدیرکل آژانس انرژی اتمی به تهران در سال 1394 خبر داد. البته خبرگزاری آمریکایی آسوشیتدپرس در این زمینه مدعی شد که سفر آمانو برای رایزنی درباره مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای ایران انجام می‌شود.

در 29 شهریور ماه آمانو برای دومین بار طی یک سال وارد تهران شد و در این سفر با مقامات ایرانی و مسئولان سازمان انرژی اتمی دیدار کرد و در نشست کمیسیون ویژه برجام در مجلس شورای اسلامی نیز حضور یافت.

 

حضور آمانو در مجلس

آمانو در این سفر یک روزه از پارچین نیز بازدید کرد و سخنگوی سازمان انرژی اتمی این بازدید را یک بازدید تشریفاتی نامید و آژانس انرژی اتمی نیز اعلام کرد این بازدید در راستای اجرای نقشه راه بوده است. آمانو هم پس از این سفر اعلام کرد که پیشرفت قابل توجهی در زمینه حل مسائل باقیمانده بین ایران و آژانس حاصل شده و تاکید کرد: نمونه‌برداری از پارچین به وسیله طرف ایرانی و با نظارت آژانس انجام شده است.

در اواخر مهر ماه وزارت انرژی آمریکا و سازمان انرژی اتمی چین در بیانیه‌ای مشترک به همراه سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کردند که قرار است نقش اصلی را در بازطراحی رآکتور اراک ایفا کنند و در آبان ماه نیز کمالوندی از نهایی شدن سند بازطراحی راکتور آب سنگین اراک خبر داد و صالحی نیز در مصاحبه‌ای با خبرگزاری کیودو اعلام کرد که ایران اجرای توافق وین را با جمع‌آوری تعدادی از سانتریفیوژهای خود آغاز کرده است.

در آذرماه آژانس انرژی اتمی با انتشار گزارشی پرونده PMD را مختومه اعلام کرد و این پرونده ساختگی در شورای حکام بسته شد.

رهبر معظم انقلاب در نامه خود به دولت اجرای برخی از تعهدات ایران در برجام را منوط به بسته شدن پرونده PMD کرده بودند که بعد از بسته شدن پرونده هسته‌ای ایران اقداماتی از جمله خارج کردن قلب راکتور اراک و همچنین انتقال اورانیوم به روسیه آغاز شد و صالحی از انتقال 11 تن اورانیوم غنی شده به روسیه و دریافت 200 تن کیک زرد خبر داد.

 سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز در 22 دی ماه اعلام کرد خارج‌سازی قلب رآکتور اراک و تزریق سیمان به حفره‌های آن مراحل پایانی را طی می‌کند و 2 روز پس از آن اعلام کرد این کار به طور کامل انجام شده و حفره‌های راکتور طبق توافق صورت گرفته در برجام با سیمان پر شده است.

27 دی ماه و پس از اعلام آغاز اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای سومین بار در سال 94 از سفر خود به ایران خبر داد و در اواخر دی ماه به منظور سفری یک روزه وارد تهران شد و رئیس سازمان انرژی اتمی نیز این سفر را تشریفاتی اعلام کرد.

آمانو در این سفر با رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی به رایزنی پرداخت و ضمن سازنده خواندن سفر خود به تهران از ورود روابط ایران و آژانس به فازی جدید خبر داد. روحانی نیز در دیدار با آمانو بر پایبندی آژانس به وظیفه خود در توسعه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای تاکید کرد و گفت: ایران به صلح‌آمیز بودن فعالیت هسته‌ای خود متعهد است.

پس از آن هم سخنگوی سازمان انرژی اتمی از عقد قرارداد با چین برای بازطراحی راکتور آب سنگین اراک در دوم بهمن ماه خبر داد و پس از آن صالحی اعلام کرد قرارداد راکتور اراک دارای پیمانکار ایرانی است که کارهای اصلی آن را انجام می‌دهد، اما در برخی از موضوعات و فعالیت‌های مطرح در پروژه طرف چینی نیز حضور دارد.

با اینکه مقامات سازمان انرژی اتمی از کلنگ‌زنی نیروگاه جدید در بوشهر در سال 1394 خبر داده بودند ولی این امر در سالی که گذشت محقق نشد و صالحی در دیدار نوروزی با مسئولان و مدیران وزارت خارجه در خصوص تاخیر در ساخت دو نیروگاه جدید در بوشهر اظهار داشت: طبق قرارداد ما با روسیه قرار بود تا پایان سال قبل شاهد کلنگ‌زنی نیروگاه جدید در بوشهر باشیم، اما به دلیل برخی مسایل فنی و اختلاف در برخی شاخص‌ها پس از رسیدن به وحدت نظر کار را آغاز خواهیم کرد. امیدواریم امسال شاهد کلنگ‌زنی نیروگاه جدید باشیم. علاوه بر این‌ها 2 نیروگاه کوچک 100 مگاواتی نیز در نظر داریم بسازیم.

وی تاکید کرد: در مجموع امسال سال نشاط سازمان انرژی اتمی ایران در بستر آماده‌تر دیگری خواهد بود. سازمان انرژی اتمی روی ریل خودش قرار گرفته است. ما برنامه 15 ساله خود را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده‌ایم.

به گزارش فارس، قرار است امروز و در آستانه روز ملی فناوری هسته‌ای و پس از گذراندن سالی پر مشغله، از 12 دستاورد جدید هسته‌ای شامل دو نوع دستگاه سانتریفیوژ پیشرفته به نام زونار و اولترا توسط رئیس جمهور رونمای شود.

به گفته زارعان معاون رئیس سازمان انرژی اتمی انحصار ساخت این دستگاه‌ها در جهان در اختیار آمریکا و ژاپن بود که با موفقیت سازمان انرژی اتمی در تولید این دستگاه‌ها این انحصار شکسته شده و ایران هم اکنون سومین تولیدکننده این دستگاه‌ها در جهان است.

سازمان انرژی اتمی پیش‌تر به سفارش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نوعی از سانتریفیوژ به نام توبولار را برای تولید واکسن طراحی و به انستیتو پاستور ایران ارائه کرده بود و دو نوع سانتریفیوژ پیشرفته‌تر نیز که امروز رونمایی می‌شود در اختیار این انستیتو قرار می‌گیرد.

آغاز به‌ کار بخش نخست یک سایت جدید هسته‌ای در حوزه چرخه سوخت نیز یکی دیگر از دستاوردهای جدید سازمان انرژی اتمی است که رونمایی خواهد شد.