بسیاری از تحلیلگران اقتصادی معتقدند با حذف نشدن یارانه نقدی به اقشار مرفه، عواقب ناخوشایندی برای اقتصاد ایران پیش‌بینی می‌شود و با وجود کاهش درآمدهای نفتی، دولت با کسری شدید بودجه روبه‌رو خواهد بود.
به گزارش پایگاه 598 به نقل از نسیم، تقریبا ۱۷ ماه و نیم از فعالیت دولت تدبیر و امید می‌گذرد، اما با
وجود این همه مدت، هنوز در رابطه با حذف اقشار پردرآمد از دریافت یارانه
تدبیر نشده است. تمام برنامه‌هایی هم که دولت در این زمینه اجرایی کرد، با
در بسته روبه‌رو شد؛ اگرچه کارشناسان و تحلیلگران قبل از اجرای آن
سیاست‌ها، هشدارهای لازم را داده بودند و معتقد بودند که «راهی که دولت در
پیش گرفته، نتیجه‌ای نخواهد داد.»
اولین سیاستی که دولت در پیش گرفت، انصراف اختیاری خانوارها و ارائه اطلاعاتی جدید در سامانه هدفمندی یارانه‌ها بود، اما تقریبا بیش از ۹۰ درصد مردم به این سیاست دولت «نه» گفتند؛ به‌نحوی که حدود ۷۳ میلیون نفر برای دریافت یارانه ثبت‌نام کردند.
بر این اساس، دولت روحانی در مرحله دوم قانون هدفمند کردن یارانه‌ها نیز مجبور شد ماهانه بیش از ۳ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت یارانه‌ها هزینه کند و از ابتدای امسال تاکنون که ۱۰ ماه می‌گذرد، تاکنون بیش از ۳۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخته است. تا پایان سال ۱۳۹۴ نیز برآورد می‌شود حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان بابت یارانه‌های نقدی به جیب ایرانیان برود.
چند دلیل برای عدم حذف یارانه‌بگیران
به گزارش نسیم، دولت این روزها در تلاش است تا بلکه بتواند بخشی از یارانه‌بگیران را که غیرنیازمند هستند، از دریافت یارانه حذف کند. علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به تازگی از برنامه شناسایی دهک‌های پایین خبر داده است. به گفته وی، تا پایان سال تصمیم‌گیری‌ها براساس شناسایی خانوارها صورت می‌گیرد.
با این حال، شواهد حاکی از آن است که به این زودی‌ها تصمیمی برای حذف یارانه پردرآمدها گرفته نخواهد شد. گروهی دلیل این موضوع را نگرانی دولت از خیزش‌های اجتماعی می‌دانند و عده‌ای نیز معتقدند که دولت می‌ترسد با حذف بخشی از یارانه‌بگیران، تعداد آرای خود در انتخابات آتی را از دست دهد. این در حالی است که دولت روحانی از همان ابتدایی روی کار آمدن، وعده داده بود که تکلیف یارانه ثروتمندان را روشن کند. اما در میان این انتقادات، دولت مطرح می‌کند که هنوز لیست جامع اطلاعاتی برای شناسایی فقیر و غنی ندارد. در واقع دولت با طرح موضوعاتی مانند ناقص بودن بانک‌های اطلاعاتی برای شناسایی پردرآمدها و استنکاف در استفاده از اطلاعات موجود مالی پردرآمدها ازجمله اطلاعات مالیاتی و ورود به حساب‌های بانکی که اجازه قانونی آن هم در مواردی وجود داشت، نشان می‌دهد که کار حذف یارانه پردرآمدها دستکم در کوتاه‌مدت به هیچ سرانجامی نخواهد رسید.
شناسایی ثروتمندان کار سختی است؟
به گزارش نسیم، نکته‌ای که در این میان مطرح است، این است که در حالی دولت عنوان می‌کند که هنوز بانک اطلاعاتی‌اش برای شناسایی فقیر و غنی تکمیل نشده است که روحانی و یاران او در ابتدای فعالیت دولت یازدهم، معتقد بودند شناسایی ثروتمندان کار آسانی است، اما حالا پس از گذشت ۱۷ ماه از نگاه رییس دولت تدبیر و امید، «شناسایی افرادی که نیازمند نیستند، کار سختی است.» به گفته وی، «اخیرا راجع به یارانه‌بگیرها بحث می‌شود و حرف در این باره زیاد است، اما چگونه این مساله را کشف کنیم که چه کسانی نیازمند هستند و چه کسانی نیازمند نیستند؟ ۵۰ درصد این افراد راحت شناسایی می‌شوند، اما در شناسایی ۵۰ درصد دیگر مشکلات فراوانی وجود دارد و باعث قضاوت در جامعه می‌شود.»
حسن روحانی همچنین در سال گذشته و در میان وعده‌های انتخاباتی خود گفته بود؛ «یارانه‌ها هدفمند نشد و باید هدفمند شود.» بنا به گفته وی، «هدفمندی یارانه‌ها برای این بود که عدالت به وجود بیاید و فرصت لازم به تولید داده شود، اما پرداخت وجه نقد به مردم باعث شده تا آنها قدرت خرید نداشته باشند، یعنی این رقم جبران تورم را نکرد. ۴۵ هزار تومان به مردم دادیم اما مردم بیشتر از آن را باید بپردازند.»
تغییر موضع طیب‌نیاز درباره یارانه نقدی
موضع اعضای کابینه روحانی و تغییر موضع آنها به نسبت به یارانه‌های نقدی نیز قابل تامل است. علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی در سال گذشته از شناسایی ۱۰ میلیون یارانه‌بگیر مرفه خبر داده و بنا به اعلام وی، قرار بود در فاز دوم هدفمند کردن یارانه‌ها، این تعداد از دریافت یارانه نقدی حذف شوند. اما در تابستان امسال، وزیر اقتصاد در چرخشی عجیب در همایش خروج از رکود، موضع خود را تغییر داد و گفت: «تنها ۲۰۰ هزار نفر از یارانه‌بگیران ثروتمند به شکل قعطی و براساس بانک‌های اطلاعاتی موجود شناسایی شده‌اند.»
طیب‌نیا همچنین در پاسخ به نمایندگان مجلس درباره علت عدم حذف یارانه اغنیا تاکید کرده بود؛ «حذف یارانه این گروه از شعارهای من هم بوده، ولی چون رییس‌جمهور با سرک کشیدن به حساب‌های مردم مخالف است، فعلا راهی برای شناسایی دهک‌ها نداریم.»
تغییر نگاه نوبخت
در همین حال، محمدباقر نوبخت، رییس فعلی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و مشاور اقتصادی رییس‌جمهور در دوره انتخابات دولت یازدهم نیز در خردادماه سال گذشته، حذف یارانه نقدی پردرآمدها را کار سختی نمی‌دانست.
وی در آن دوره در مورد برنامه‌های اقتصادی رییس‌جمهور منتخب مردم در یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری گفته بود: «در طرح هدفمندی یارانه‌ها براساس ماده ۷ قانون مربوطه دولت مجاز است که تا ۵۰ درصد درآمد ناشی از کاهش یارانه‌ها را به نسبت درآمد خانوارها بین سرپرستان خانوارها تقسیم کند.»
نوبخت با اشاره به پرداخت یکسان یارانه‌های نقدی بین اقشار فقیر و غنی و پردرآمد و کم درآمد که ممکن است حتی برخی از آنها نیازی به یارانه های نقدی نداشته باشند، تصریح کرده بود: متاسفانه در حال حاضر افرادی هستند که فاقد هر گونه درآمدی هستند. این افراد همان ۴۵۵۰۰ تومان یارانه نقدی را مانند بقیه دریافت می‌کنند؛ این در حالی است که افراد ثروتمند نیز به همان نسبت این مبلغ را دریافت می‌کنند.»
به گفته وی، «عدالت حکم می‌کند با همان چشمی که به افراد فاقد درآمد نگاه می‌کنیم، نباید به افراد غنی نگاه کنیم. بنابراین اگر به دو دهک ثروتمند یارانه نقدی ندهیم و این پرداخت به نوع دیگری باشد، یارانه نقدی ۳.۵ میلیون نفر بیکار ۴ برابر خواهد شد؛ بنابراین با اجرای چنین برنامه‌ای عدالت بهتر برقرار می‌شود.»
نوبخت در مورد نحوه تشخیص افراد غنی و فقیر نیز گفته بود: «تا حد قابل توجهی میتوان افراد فقیر و غنی را از یکدیگر تشخیص داد. کار خوشه‌بندی نیز قبلا انجام شده که می‌تواند بر این امر کمک کند و در راهبرد بازتوزیع، توزیع عادلانه ثروت ملی در دستور کار قرار می‌گیرد.»
بنا به اعلام وی در خردادماه سال ۱۳۹۲، «روحانی از نخستین روزهای آغاز کار خود یک بانک اطلاعاتی کامل در این زمینه خواهد داشت و این موضوع در دستور کار جدی قرار دارد, در غیر این صورت تخصیص بهینه منابع نخواهیم داشت و محرومین از این موقعیت محروم خواهند شد.»
اما حالا پس از گذشت یک‌سال و اندی، نظر نوبخت نیز درباره حذف یارانه‌بگیران تغییر کرده است. وی در تازه‌ترین اظهارنظر خود گفته است؛ «رییس‌جمهور اجازه نداد که مردم را به‌خاطر محدود بودن اطلاعات‌مان بیازاریم، زیرا وقتی کتبی می‌نویسند نیازمندیم، چه اصراری وجود دارد که یارانه‌شان راقطع کنیم.»
به گفته وی، «پایگاه اطلاعاتی دولت کامل نیست و به سرعت داریم تلاش می‌کنیم که آن را به گونه‌ای تنظیم کنیم که همه را بشناسیم، ولی تا آن زمان قطع یارانه برخی و باقی ماندن برخی دیگر موجب احساس تبعیض می‌شود.»
دولت به اعتماد مردم پاسخ دهد
به گزارش «نسیم»، با این حال، با توجه به شعارهای انتخاباتی دولت تدبیر و امید و اعتماد مردم به این سخنان، به نظر میرسد دولت باید با دقت بیشتری در این مسیر گام بردارد و از قانونی که خود برای تصویب به مجلس فرستاده است، دفاع کند و آن را به مرحله اجرا درآورد. طبق نظر کارشناسان شناسایی و حذف افراد پردرآمد از این طرح اهمیت بالایی دارد و میتوان موفقیت و عدم موفقیت قانون هدفمندی یارانه‌ها را در تحقق این کار جست‌وجو کرد.
بسیاری از تحلیلگران اقتصادی معتقدند با حذف نشدن یارانه نقدی به اقشار مرفه، عواقب ناخوشایندی برای اقتصاد ایران پیش‌بینی می‌شود و با وجود کاهش درآمدهای نفتی، دولت با کسری شدید بودجه روبه‌رو خواهد بود.
در هرحال به نظر میرسد دولت برنامه ای برای حذف ثروتمندان ندارد، البته این را میتوان به راحتی در حرفهای کردبچه مشاور نوبخت مشاهده کرد:"در حال حاضر دلیل این‌که دولت یارانه غیرنیازمندان را حذف نمی‌کند، این است که هزینه اشتباه بالا است. اگر به هر دلیلی در شناسایی افراد اشتباه شود، هزینه خیلی بالایی برای دولت ایجاد می‌کند. هر اشتباهی در این مسیر رخ دهد، ریسک و هزینه بالایی از نظر سیاسی و اجتماعی برای دولت دارد و دولت نیز نمی‌خواهد این هزینه را قبول کند.
وی معتقد است: در حال حاضر دارند بررسی می‌کنند و اگر شناسایی افراد قطعی شود، به طور طبیعی آن زمان می‌تواند نسبت به حذف یارانه غیرنیازمندان اقدام کند، ولی تا زمانی که به قطعیت نرسیده است، نمی‌تواند عده‌ای را از دریافت یارانه‌ها محروم کند.
بنابراین به نظر میرسد دولت بعد از رفراندوم "انصراف از یارانه"، پیامی را از جامعه دریافت کرد که بشدت دولتمردان را از عواقب سیاسی (و شاید انتخاباتی) ناشی از حذف یارانه برخی اقشار نگران کرده است، دلیلی که شاید مهمترین دلیل عقب نشینی تیم اقتصادی دولت یازدهم است.
اولین سیاستی که دولت در پیش گرفت، انصراف اختیاری خانوارها و ارائه اطلاعاتی جدید در سامانه هدفمندی یارانه‌ها بود، اما تقریبا بیش از ۹۰ درصد مردم به این سیاست دولت «نه» گفتند؛ به‌نحوی که حدود ۷۳ میلیون نفر برای دریافت یارانه ثبت‌نام کردند.
بر این اساس، دولت روحانی در مرحله دوم قانون هدفمند کردن یارانه‌ها نیز مجبور شد ماهانه بیش از ۳ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان برای پرداخت یارانه‌ها هزینه کند و از ابتدای امسال تاکنون که ۱۰ ماه می‌گذرد، تاکنون بیش از ۳۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخته است. تا پایان سال ۱۳۹۴ نیز برآورد می‌شود حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان بابت یارانه‌های نقدی به جیب ایرانیان برود.
چند دلیل برای عدم حذف یارانه‌بگیران
به گزارش نسیم، دولت این روزها در تلاش است تا بلکه بتواند بخشی از یارانه‌بگیران را که غیرنیازمند هستند، از دریافت یارانه حذف کند. علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به تازگی از برنامه شناسایی دهک‌های پایین خبر داده است. به گفته وی، تا پایان سال تصمیم‌گیری‌ها براساس شناسایی خانوارها صورت می‌گیرد.
با این حال، شواهد حاکی از آن است که به این زودی‌ها تصمیمی برای حذف یارانه پردرآمدها گرفته نخواهد شد. گروهی دلیل این موضوع را نگرانی دولت از خیزش‌های اجتماعی می‌دانند و عده‌ای نیز معتقدند که دولت می‌ترسد با حذف بخشی از یارانه‌بگیران، تعداد آرای خود در انتخابات آتی را از دست دهد. این در حالی است که دولت روحانی از همان ابتدایی روی کار آمدن، وعده داده بود که تکلیف یارانه ثروتمندان را روشن کند. اما در میان این انتقادات، دولت مطرح می‌کند که هنوز لیست جامع اطلاعاتی برای شناسایی فقیر و غنی ندارد. در واقع دولت با طرح موضوعاتی مانند ناقص بودن بانک‌های اطلاعاتی برای شناسایی پردرآمدها و استنکاف در استفاده از اطلاعات موجود مالی پردرآمدها ازجمله اطلاعات مالیاتی و ورود به حساب‌های بانکی که اجازه قانونی آن هم در مواردی وجود داشت، نشان می‌دهد که کار حذف یارانه پردرآمدها دستکم در کوتاه‌مدت به هیچ سرانجامی نخواهد رسید.
شناسایی ثروتمندان کار سختی است؟
به گزارش نسیم، نکته‌ای که در این میان مطرح است، این است که در حالی دولت عنوان می‌کند که هنوز بانک اطلاعاتی‌اش برای شناسایی فقیر و غنی تکمیل نشده است که روحانی و یاران او در ابتدای فعالیت دولت یازدهم، معتقد بودند شناسایی ثروتمندان کار آسانی است، اما حالا پس از گذشت ۱۷ ماه از نگاه رییس دولت تدبیر و امید، «شناسایی افرادی که نیازمند نیستند، کار سختی است.» به گفته وی، «اخیرا راجع به یارانه‌بگیرها بحث می‌شود و حرف در این باره زیاد است، اما چگونه این مساله را کشف کنیم که چه کسانی نیازمند هستند و چه کسانی نیازمند نیستند؟ ۵۰ درصد این افراد راحت شناسایی می‌شوند، اما در شناسایی ۵۰ درصد دیگر مشکلات فراوانی وجود دارد و باعث قضاوت در جامعه می‌شود.»
حسن روحانی همچنین در سال گذشته و در میان وعده‌های انتخاباتی خود گفته بود؛ «یارانه‌ها هدفمند نشد و باید هدفمند شود.» بنا به گفته وی، «هدفمندی یارانه‌ها برای این بود که عدالت به وجود بیاید و فرصت لازم به تولید داده شود، اما پرداخت وجه نقد به مردم باعث شده تا آنها قدرت خرید نداشته باشند، یعنی این رقم جبران تورم را نکرد. ۴۵ هزار تومان به مردم دادیم اما مردم بیشتر از آن را باید بپردازند.»
تغییر موضع طیب‌نیاز درباره یارانه نقدی
موضع اعضای کابینه روحانی و تغییر موضع آنها به نسبت به یارانه‌های نقدی نیز قابل تامل است. علی طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی در سال گذشته از شناسایی ۱۰ میلیون یارانه‌بگیر مرفه خبر داده و بنا به اعلام وی، قرار بود در فاز دوم هدفمند کردن یارانه‌ها، این تعداد از دریافت یارانه نقدی حذف شوند. اما در تابستان امسال، وزیر اقتصاد در چرخشی عجیب در همایش خروج از رکود، موضع خود را تغییر داد و گفت: «تنها ۲۰۰ هزار نفر از یارانه‌بگیران ثروتمند به شکل قعطی و براساس بانک‌های اطلاعاتی موجود شناسایی شده‌اند.»
طیب‌نیا همچنین در پاسخ به نمایندگان مجلس درباره علت عدم حذف یارانه اغنیا تاکید کرده بود؛ «حذف یارانه این گروه از شعارهای من هم بوده، ولی چون رییس‌جمهور با سرک کشیدن به حساب‌های مردم مخالف است، فعلا راهی برای شناسایی دهک‌ها نداریم.»
تغییر نگاه نوبخت
در همین حال، محمدباقر نوبخت، رییس فعلی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و مشاور اقتصادی رییس‌جمهور در دوره انتخابات دولت یازدهم نیز در خردادماه سال گذشته، حذف یارانه نقدی پردرآمدها را کار سختی نمی‌دانست.
وی در آن دوره در مورد برنامه‌های اقتصادی رییس‌جمهور منتخب مردم در یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری گفته بود: «در طرح هدفمندی یارانه‌ها براساس ماده ۷ قانون مربوطه دولت مجاز است که تا ۵۰ درصد درآمد ناشی از کاهش یارانه‌ها را به نسبت درآمد خانوارها بین سرپرستان خانوارها تقسیم کند.»
نوبخت با اشاره به پرداخت یکسان یارانه‌های نقدی بین اقشار فقیر و غنی و پردرآمد و کم درآمد که ممکن است حتی برخی از آنها نیازی به یارانه های نقدی نداشته باشند، تصریح کرده بود: متاسفانه در حال حاضر افرادی هستند که فاقد هر گونه درآمدی هستند. این افراد همان ۴۵۵۰۰ تومان یارانه نقدی را مانند بقیه دریافت می‌کنند؛ این در حالی است که افراد ثروتمند نیز به همان نسبت این مبلغ را دریافت می‌کنند.»
به گفته وی، «عدالت حکم می‌کند با همان چشمی که به افراد فاقد درآمد نگاه می‌کنیم، نباید به افراد غنی نگاه کنیم. بنابراین اگر به دو دهک ثروتمند یارانه نقدی ندهیم و این پرداخت به نوع دیگری باشد، یارانه نقدی ۳.۵ میلیون نفر بیکار ۴ برابر خواهد شد؛ بنابراین با اجرای چنین برنامه‌ای عدالت بهتر برقرار می‌شود.»
نوبخت در مورد نحوه تشخیص افراد غنی و فقیر نیز گفته بود: «تا حد قابل توجهی میتوان افراد فقیر و غنی را از یکدیگر تشخیص داد. کار خوشه‌بندی نیز قبلا انجام شده که می‌تواند بر این امر کمک کند و در راهبرد بازتوزیع، توزیع عادلانه ثروت ملی در دستور کار قرار می‌گیرد.»
بنا به اعلام وی در خردادماه سال ۱۳۹۲، «روحانی از نخستین روزهای آغاز کار خود یک بانک اطلاعاتی کامل در این زمینه خواهد داشت و این موضوع در دستور کار جدی قرار دارد, در غیر این صورت تخصیص بهینه منابع نخواهیم داشت و محرومین از این موقعیت محروم خواهند شد.»
اما حالا پس از گذشت یک‌سال و اندی، نظر نوبخت نیز درباره حذف یارانه‌بگیران تغییر کرده است. وی در تازه‌ترین اظهارنظر خود گفته است؛ «رییس‌جمهور اجازه نداد که مردم را به‌خاطر محدود بودن اطلاعات‌مان بیازاریم، زیرا وقتی کتبی می‌نویسند نیازمندیم، چه اصراری وجود دارد که یارانه‌شان راقطع کنیم.»
به گفته وی، «پایگاه اطلاعاتی دولت کامل نیست و به سرعت داریم تلاش می‌کنیم که آن را به گونه‌ای تنظیم کنیم که همه را بشناسیم، ولی تا آن زمان قطع یارانه برخی و باقی ماندن برخی دیگر موجب احساس تبعیض می‌شود.»
دولت به اعتماد مردم پاسخ دهد
به گزارش «نسیم»، با این حال، با توجه به شعارهای انتخاباتی دولت تدبیر و امید و اعتماد مردم به این سخنان، به نظر میرسد دولت باید با دقت بیشتری در این مسیر گام بردارد و از قانونی که خود برای تصویب به مجلس فرستاده است، دفاع کند و آن را به مرحله اجرا درآورد. طبق نظر کارشناسان شناسایی و حذف افراد پردرآمد از این طرح اهمیت بالایی دارد و میتوان موفقیت و عدم موفقیت قانون هدفمندی یارانه‌ها را در تحقق این کار جست‌وجو کرد.
بسیاری از تحلیلگران اقتصادی معتقدند با حذف نشدن یارانه نقدی به اقشار مرفه، عواقب ناخوشایندی برای اقتصاد ایران پیش‌بینی می‌شود و با وجود کاهش درآمدهای نفتی، دولت با کسری شدید بودجه روبه‌رو خواهد بود.
در هرحال به نظر میرسد دولت برنامه ای برای حذف ثروتمندان ندارد، البته این را میتوان به راحتی در حرفهای کردبچه مشاور نوبخت مشاهده کرد:"در حال حاضر دلیل این‌که دولت یارانه غیرنیازمندان را حذف نمی‌کند، این است که هزینه اشتباه بالا است. اگر به هر دلیلی در شناسایی افراد اشتباه شود، هزینه خیلی بالایی برای دولت ایجاد می‌کند. هر اشتباهی در این مسیر رخ دهد، ریسک و هزینه بالایی از نظر سیاسی و اجتماعی برای دولت دارد و دولت نیز نمی‌خواهد این هزینه را قبول کند.
وی معتقد است: در حال حاضر دارند بررسی می‌کنند و اگر شناسایی افراد قطعی شود، به طور طبیعی آن زمان می‌تواند نسبت به حذف یارانه غیرنیازمندان اقدام کند، ولی تا زمانی که به قطعیت نرسیده است، نمی‌تواند عده‌ای را از دریافت یارانه‌ها محروم کند.
بنابراین به نظر میرسد دولت بعد از رفراندوم "انصراف از یارانه"، پیامی را از جامعه دریافت کرد که بشدت دولتمردان را از عواقب سیاسی (و شاید انتخاباتی) ناشی از حذف یارانه برخی اقشار نگران کرده است، دلیلی که شاید مهمترین دلیل عقب نشینی تیم اقتصادی دولت یازدهم است.
اخبار ویژه
در دیدار هزاران نفر از زنان و دختران؛
بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
سکوت اصلاحطلبان
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
