کارگران قربانیان حوادث کار/روز خوش، روز بدون حادثه

طبعا هرگونه حادثه ناشی از کار ولو جزیی موجب درد و ناراحتی فرد حادثه دیده و اعضای خانواده او می‌شود و هرچه حادثه شدید باشد و منجر به مرگ یا از کارافتادگی دائمی شود، این مساله اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

طی سالهای گذشته آمار حوادث و سوانح ناشی از کار در کشور از وضع مطلوبی برخوردار نبوده و گاهی در برخی سالها افزایش داشته است.  

علی ربیعی - وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی - با ابراز نارضایتی از بالا بودن آمار حوادث ناشی از کار می‌گوید: آمار حوادث ناشی از کار در کشور بالاست و برای کاهش آن و ایجاد امنیت روحی، روانی و جسمی نیروی کار باید استانداردسازی و برنامه‌ریزی لازم صورت گیرد.

وی حوادث ناشی از کار را نیازمند مطالعات فراوان دانسته و می‌افزاید: همه ما در مقابل جان نیروی کار مسوولیم و باید حوادث ناشی از کار را یک امر انسانی تلقی کنیم.  

از نگاه وزیر کار امنیت شغلی در کارهای سخت و زیان‌آور باید ارتقا یابد و با برنامه‌ریزی و مطالعات فراوان عوامل موثر در ایجاد حوادث کار مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

امروز بیش از 90 درصد حوادث ناشی از کار به دلیل عدم برخورداری از آموزشهای لازم رخ می‌دهد. مطالعات و بررسی‌های انجام شده گویای‌ این حقیقت است که به طور کلی حادثه ناشی از کار علت واحدی ندارد و معلول علل فنی و انسانی است.

به گفته محمد اصابتی - مدیرکل بازرسی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی - عامل انسانی در وقوع 85 درصد حوادث کار موثر بوده و 52 درصد حوادث نیز ناشی از عدم نظارت در محیط کار است.

وی نقش مسوولان ایمنی و کمیته‌های حفاظت فنی و بهداشت ایمنی کار را در کاهش حوادث موثر می‌داند و می‌گوید: بیشترین حوادث ناشی از کار مربوط به بخش ساختمان و در حدود 48 درصد است و هرمزگان با 78 درصد بیشترین دارنده حوادث ناشی از کار به شمار می‌رود.

تردیدی نیست که کم توجهی به مقوله ایمنی و حفاظت کار افزایش حوادث، ‌آسیب دیدگی‌ها و پرداختهای فراوان به افراد غرامت دیده را به دنبال دارد، حوادث کار به هر صورت و درجه‌ای که باشد برای کارگر، کارفرما و جامعه زیان‌های اقتصادی بسیاری در بردارد که هزینه‌های درمانی، خسارت ناشی از توقف کار به دلیل حادثه و خسارات پرداختی در صورت از کارافتادگی از جمله آنها به شمار می رود.

در حوادث ناشی از کار و بروز بیماریهای شغلی، اغلب بین کارفرما و کارگر اختلافاتی پیش می آید که عمده این اختلافات نیز از عدم قابلیت و قدرت کارگر یا معافیت او از کار و تعیین خسارت وارده و میزان دستمزد نشات می‌گیرد؛ برای رفع این اختلافات پزشکان قانونی و متخصصان طب کار با همکاری بازرسان کار و کارشناسان بهداشت محیط کار اعلام نظر می‌کنند به نحوی که در حوادث ناشی از کار اظهارنظر بازرسی کار بر اساس بند ه ماده 96 قانون کار و در بیماریهای ناشی از کار اظهارنظر کارشناس بهداشت کار براساس قسمتی از ماده 85 و تبصره یک ماده 96 قانون کار مورد استفاده قرار می گیرد.  

برای آنکه یک حادثه ناشی از کار تلقی شود باید از سه شرط لازم برخوردار باشد: حادثه به مناسبت کار پیش آید، حادثه در جریان کار اتفاق افتد و در اثر حادثه عضوی از بدن آسیب ببیند که کار اصلی را انجام می‌داده است؛ به طور کلی در حوادث ناشی از کار پزشک قانونی یا متخصص طب کار با استفاده از نظریه بازرسی کار، نوع حادثه و نحوه وقوع آن، عوامل موثر در ایجاد حادثه، میزان آسیب دیدگی یا از کارافتادگی، مقصر بودن کارگر یا کارفرما و مسایلی از این دست را مشخص می‌کند.  

در سال 89 وزارت کار وقت آیین نامه‌ای تحت عنوان " ایمنی در امور پیمانکاری" را ابلاغ کرد که در برخی استانها به اجرا درآمد. در سال 91 نیز بخشنامه‌ای از سوی وزارت کار به همه دستگاههای ذیربط ارسال شد که به موجب آن تشکیل پرونده صلاحیت ایمنی و امور پیمانکاری برعهده انجمن‌های صنفی ایمنی و بهداشت کار قرار گرفت.  

به اعتقاد کارشناسان روابط کار، اجرای آیین‌نامه صلاحیت ایمنی پیمانکاران مهمترین راهکار در کاهش حوادث ناشی از کار بویژه در بخش ساختمانی و خدماتی است؛ از این رو با توجه به تدوین آیین‌نامه ایمنی در امور پیمانکاری توسط شورای عالی حفاظت فنی و ابلاغ دستورالعمل تایید صلاحیت ایمنی، کلیه پیمانکاران حقیقی یا حقوقی موظفند قبل از عقد هرگونه قرارداد پیمانکاری، گواهینامه صلاحیت ایمنی را به منظور صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور و همچنین پیشگیری از حوادث ناشی از کار از ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی سراسر کشور دریافت کنند.  

در همین زمینه محمد گنجی‌کیا - رییس کانون انجمن‌های صنفی مسوولان ایمنی و بهداشت کار استان تهران - اجرای بخشنامه صلاحیت ایمنی و پیمانکاری را در کاهش حوادث کار موثر می‌داند.  

او می‌گوید: در صورتی که این بخشنامه به اجرا درآید، بخش اعظمی از حوادث ناشی از کار در پروژه‌های ساختمانی و عمرانی کاهش می‌یابد.

به گفته گنجی‌کیا طبق آیین‌نامه مصوب سال 89 وزارت کار و امور اجتماعی وظیفه تشکیل پرونده به کانون صنفی مسوولان ایمنی و بهداشت کار هر استان وگذار شده است که با همکاری اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بازرسی کار هر استان نسبت به اجرای آن اقدام می‌شود.  

بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی کار 98 درصد حوادث ناشی از کار قابل پیشگیری است. آمار حوادث ناشی از کار طی 20 سال گذشته در کشورهای ژاپن و سوئد 20 درصد و در فنلاند 62 درصد کاهش را نشان می‌دهد که در نوع خود قابل توجه است. در گزارش سازمان جهانی کار عامل عمده این کاهش، تغییر شرایط محیط کار از وضعیت نا ایمن به ایمن ذکر شده است.

اداره کل بازرسی کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اخیرا از تدوین 52 برنامه عملیاتی در 9 راهبرد به جهت پیشگیری از حوادث ناشی از کار و صیانت از نیروی انسانی در حوزه بازرسی کار خبر داده است.  

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در راستای کاهش حوادث ناشی از کار و به منظور صیانت از نیروی انسانی و منابع مالی کشور، ارتقای شرایط ایمنی کار، بازرسی‌های موثر و مستمر، تداوم نظارت و بازرسی و استاندارد سازی محیط کار را در دستور کار قرار داده و درصدد است تا با گسترش فرهنگ ایمنی و توجه به مقوله آموزش، از بروز حوادث حین کار و ناشی از کار پیشگیری و کارگر و کارفرما را به رعایت قوانین و مقررات موجود ملزم کند.

در حال حاضر آمار دقیقی از حوادث ناشی از کار و منجر به فوت در کشور ما در دست نیست و آن چیزی هم که اعلام می‌شود بعضا با آمارهای پزشکی قانونی و دستگاههای ذیربط در تناقض است، به نظر می‌رسد عدم شفافیت لازم در ارائه آمارها دلیل عمده این امر باشد.

طیق اعلام اداره کل بازرسی کار وزارت کار 13 هزار واقعه ناشی از کار در سال 92 رخ داده که بیش از یک هزار و ۸۰۰ مورد آن منجر به فوت شده است.  

بر پایه بررسی‌های صورت گرفته از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، 11 عامل اصلی در بروز حوادث محیط کار نقش داشته‌ که استفاده از وسائل بی‌حفاظ و معیوب، بی‌احتیاطی، نور ناقص، تهویه نامطلوب، لباس خطرناک، فقدان اطلاعات و آموزش و عدم رعایت مقررات ایمنی از آن جمله است.  

همچنین بر اساس آمارهای سازمان پزشکی قانونی در سال‌های اخیر، مشخص شده است که سقوط از بلندی با 790 مورد، برخورد جسم سخت با 369 مورد و برق‌گرفتگی از عمده‌ترین دلایل مرگ در حوادث کار بوده‌اند که متاسفانه رشد چشمگیری هم داشته است.

بدون تردید نقش آموزش و اطلاع رسانی در پیشگیری از وقوع سوانح و حوادث کار موثر و غیر قابل انکار است، آموزش مستمر و توجه به نکات ایمنی، تامین تجهیزات حفاظتی و امنیتی در محیط کار، افزایش بازرسی‌ها و نظارت مستمر، رعایت قوانین و مقررات کاربردی همه و همه از عوامل پیشگیری از حوادث ناشی از کار به شمار می‌روند؛ در کنار ادارات بازرسی کار، شهرداری‌ها، سازمان‌های نظام مهندسی ساختمان و وزارت راه نیز می‌توانند در این زمینه ایفای نقش کنند.

گسترش و فعال‌سازی کمیته‌های حفاظت فنی و بهداشت کار، بهبود و ترویج آموزشهای ایمنی و ارتقای فرهنگ ایمنی مبتنی بر آموزش نیز به کاهش آمار حوادث ناشی از کار کمک می‌کند.

در راستای ماده 93 قانون کار ایران هم اکنون 13 هزار کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار با مشارکت کارگران و کارفرمایان در جهت ارتقای فرهنگ ایمنی و کاهش حوادث ناشی از کار در سراسر کشور فعالیت می‌کنند.

منبع:ایسنا