روحانیت همیشه بیدار

سرویس حوزه و مراجع پایگاه 598: نقش روحانیت شیعه در تاریخ تحولات اسلام همواره یک نقش محوری واساسی بوده وهست. تقریباً هیچ رویداد مهمی در تاریخ شیعه، به ویژه در ایران نمی توان یافت، مگر آنکه روحانیت به خصوص مراجع نقش مهمی در هدایت آن رویداد به سوی صلاح جامعه نداشته باشند.

یکی از رویدادهای مهم، نهضت انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) واستمرار آن بود که نقش روحانیت در آن انکار ناپذیر است اما این نقش آنقدر بدیهی و روشن است که تا کنون هیچ کوشش مناسبی برای تبیین عملی آن به کار نرفته است.

جایگاه روحانیت شیعه در ساختار اجتماعی ایران

انقلاب اسلامی ایران که می توان ریشه های آن را از قیام 15 خرداد 1342 جستجو کرد آنقدر سریع اتفاق افتاد که مجالی برای پژوهش های جامعه شناختی، فلسفی وسیاسی باقی نگذاشت آنچه در این انقلاب چشم گیر بود غلبه مذهب شیعه در قالب ایدئولوژی سیاسی است. در طول تاریخ تشیع بارها شاهد قیام های فرقه های مختلف شیعه چون زیدیه، اسماعیلیه، کیسانیه، تا شیعه دوازده امامی بوده ایم، اما ویژگی انقلاب 1357 در زمان امکان،گستره و ژرفای آن بود.

ویژگی های این ایدئولوژی، تلفیقی از نسبت مبارزاتی شیعه موجود برجهاد علیه حاکمیت وحکام جور، با هدف برقراری نظام عدل و اصول مهم این مذهب، حضرت علی (ع)الگوی اخلاقی و اجتماعی و سیاسی این ایدئولوژی می باشد، عنصر دیگر این ایدئولوژی ظلم ستیزی است.

 مقام معظم رهبری می فرمایند:

«علما بودند که در طول تاریخ، با ستمگران مبارزه کردند وپناه مظلومان وملتهای ضعیف و مردم مومن مستضعف شدند، علما بودند که از فرصتها استفاده کردند تا معارف اسلامی را گسترش بدهند و سرتاسر بلاد اسلامی را با ایمان اسلامی و با دین، و در این مناطق، با محبت اهل بیت(ع) و با سیره آن بزرگواران، آشنا کنند.»(سخنرانی در جمع روحانیون،22/12/69)

عنصر دیگر این ایدئولوژی انتظار منجی عادل است. که بر اساس مبانی اندیشه شیعه، در زمان غیبت منجی، فقیهی است که دارای شرایط آن باشد، نماینده امام غایب است و هدایت عمومی جامعه اسلامی در حوادث اجتماعی رهبری را بر عهده دارد. از این رو در عصر غیبت، حکومتی  پذیرفتنی است که بتوانند در حکم نماینده امام غایب عمل کند. رهبری روحانیت شیعه در انقلاب اسلامی از همین جا شروع می شود و چند عامل مهم به قرارگرفتن روحانیت در راس مخالفان رژیم گذشته کمک کرده؛

ـ اول فشار رژیم گذشته که باعث نوعی موازنه بین فقدان مشروعیت خود ومشروعیت مخالفان روحانی می شد.

ـ دوم تبلیغاتی که از سوی روحانیت، در خصوص افشای ماهیت رژیم گذشته صورت می گرفت.

ـ سوم بی اعتمادی توده های مردم نسبت به سیاسیون لائیک و برعکس ابراز اعتماد به روحانیون

روحانیون با حمایت از مستضعفان و زندگی در سلک و مرام مردم محروم جامعه وهمراهی همیشگی با آنها در سختی ها و شادی ها مورد توجه و اعتماد مردم قرار گرفتند و همچنین روحانیت با حضور گسترده و قاطع در سرنگونی رژیم شاه ثابت کرد که از عهده رهبری انقلاب تا پیروزی بر می آید و پس از آن هم وظیفه مهم ایجاد نظم در داخل و دفاع از جامعه در مقابل تجاوز خارجی را به انجام می رساند. در نتیجه، مجموع این عوامل به اقبال و توجه مردم به روحانیت منتج شد. رهبر معظم انقلاب در دیدار علما در تهران در خصوص جایگاه ویژه روحانیان در انقلاب می فرمایند:

«اگر کسی با چشم معمولی هم قضایا را نگاه کند و ترتیب طبیعی علل و عوامل را مورد بررسی قرار دهد می بیند  که حضور و پیشگامی و هوشیاری و وظیفه شناسی و برخی از خصوصیات ممتاز روحانیت کسی از مهم ترین عوامل و شاید یک عامل تعیین کننده در بروز و پیروزی و سیر این انقلاب و نیز تشکیل دولت و حکومت و نظام جمهوری اسلامی و ارائه آن تا امروز بوده است. دشمن هم، این را می داند، لذا فشاری که در گذشته والان، از طرف دنیای استکباری روی این انقلاب وارد می شد و می شود، در درجه اول، به دین و روحانیت متوجه است. اگر روحانیون کشور ما در میدان نبودند و پرچم انقلاب به دوش آنها نبود، این پیروزی به دست نمی آمد، این را دشمن می داند، لذا حقد عظیم او، در درجه اول متوجه اسلام و روحانیت است.»(دیدار با علما، مدرسان، فضلا و طلاب حوزه علیه قم و تهران،12/2/68)

جایگاه روحانیت شیعه در ساختار سیاسی ایران

روحانیان تنها قشری بودند که در طول تاریخ ایران یک پای آنها در مسائل سیاسی و یک پای دیگر آنها در جامعه مدنی بود است. روحانیت ایران در واقع اولین پایگاه قدرت مدنی، اولین صد قدرت و بیدار ترین قشر جامعه مدنی ایران بوده و در کنار این قدرت سیاسی و مدنی جایگاه مرجعیت می باشد.

رهبر انقلاب می فرمایند:

«یک معروف که امروز برای ما مطرح است، تبیین جایگاه روحانیت است. جایگاه روحانیت اسلام چیست؟ این از مهم ترین مسائل است...اگر روحانیت نبود، اگر علمای دین نبودند، اگر مقام مرجعیت شیعه نبود، این انقلاب به وقوع نمی پیوست ...موقعیت اینجا موقعیتی نبود که بشود با یک کودتا و یک حرکت آن چنانی، آن حکومت طاغوتی را سرنگون کرد؛ آن حکومت، فقط با همین امواج عظیمی که به وجود آمد،...سرنگون می شد؛ و این را جز علمای دین، هیچ عنصر دیگری در این کشور، قادر نبود به وجود بیاورد.»(بیانات پس از درس خارج فقه16/2/79)

یکی از ویژگی های روحانیت شیعه، امکان وجود رهبران متعدد مذهبی در یک زمان است، از ویژگی های این مردان عدم توجه به مادیات و عدم وابستگی به گروهها و دسته جات سیاسی می باشد. این رهبران سیاسی که از آنها به عنوان مراجع نام برده می شود و از امامت برگرفته شده است و سلسله مراتب علمی و اخلاقی مشخصه اصلی آنها می باشد؛ در طول تاریخ عمر پربرکت شیعه همواره در مقاطع مختلف و در فراز و نشیب های گوناگون هدایتگر جامعه اسلامی به ویژه جامعه شیعی بوده اند.

نقش روحانیت در انقلاب اسلامی

فعالیتهای روحانیان ایران در انقلاب اسلامی از مهم ترین محرکهای مردم ایران برای خیزش عظیم مردم بود این فعالیتها با رهنمودهای شخصیت بزرگی چون امام خمینی که خود یک مرجع و عالم آن دوران بود شروع شد تا به انقلاب تاریخی در قرن حاضر منجر شد تعداد شهدا جانبازان و اسرای روحانی خود نشان دهنده حضور فعال این قشر در انقلاب، جنگ و پس از آن در اداره کشوراست.

نقش روحانیت در ایران آنقدر انکار ناپذیر است که نمی توان آن را به هیچ وجه و شکلی از دخالت در اداره کشور حذف کرد؛ عمق تاثیر این طبقه در جامعه ایران آنقدر زیاد و ژرف بوده و هست که انفکاک از دیگر طبقات عمری بیهوده و بی ثمر است.

روحانیت شیعه همواره به عنوان آماده ترین آگاه ترین و جان بر کف ترین اقشار جامعه ایران بوده و می باشد و همیشه پشت سر رهبری انقلاب در برابر مشکلات، خطرات و استکبار ایستاده و هیچ گاه فکر عقب نشینی را به مخیله خود راه نمی دهد. این قشر همیشه در طول تاریخ ثابت کرده است بدون هیچ گونه چشم داشتی از مردم در خدمت اسلام و سربلندی  ایران می باشد.