تسامح غرب چگونه فاجعه قرن را رقم زد؟

به گزارش پایگاه 598 به نقل از مرکز اسناد، در سال 1994 تنها در عرض صد روز ، حدود هشتصد هزار نفر در روآندا توسط تندروهای قومی قتل عام شدند.

روآندا امسال در حالی بیستمین سالگرد نسل‌کشی 1994 را برگزار می‌کند که هنوز بسیاری از فعالان صلح، سازمان ملل متحد و جامعه جهانی را مقصر اصلی این واقعه تاریک می‌دانند.

نسل‌کشی روآندا را بسیاری بزرگترین فاجعه قرن می‌دانند. فاجعه ای که نه در نیمه نخست قرن بیستم و در دوران جنگ های خونین بین دولت ها، بلکه در میانه دهه 90 روی داد. در روزگاری که سازمان ملل متحد، آمریکا و دیگر کشورهای غربی، قابلیت جلوگیری از این خون‌ریزی گسترده را داشتند.

روآندا از جمله کشورهای آفریقایی است که در آن شکاف های عمیق نژادی و قومی وجود دارد و اقوام هوتو، تودسی و توآ از جمله مهمترین گروه های قومی این کشور به شمار می روند.

با پایان جنگ جهانی اول و دوران استعمار روآندا از سوی آلمانی ها، در سال 1918 این کشور آفریقایی زیر سیطره بلژیک قرار گرفت.

در دوره استعمار روآندا از سوی بلژیکی ها، توتسی ها به دلیل ویژگی های ظاهری بیشتر مورد وثوق حاکمان اروپایی قرار گرفتند که همین مساله بر شکاف های و حساسیت های قومی در روآندا می افزود.

در سال 1959 نخستین ستیزه‌جویی‌ها از طرف هوتوها بر علیه توتسی‌ها و بلژیکی‌ها روی داد و یک سال بعد حکومت پادشاهی غیر مستقل توتسی ها سرنگون شد.

یک دهه پس از استقلال روآندا، در سال 1973 میلادی «جونال هابیا ریمانا» از نژاد هوتو، رییس جمهور روآندا شد.

و اما نقطه آغاز نسل کشی روآندا، رخداد ششم آوریل 1994 بود که هواپیمای رییس جمهور هوتو نژاد این کشور هدف قرار گرفت و با کشته شدن جونال هابیا ریمانا، هوتوها شروع به کشتار توتسی ها به عنوان متهمان این حادثه کردند.

با بالا گرفتن درگیری های قومی، کشورهایی چون آمریکا، فرانسه و بلژیک به جای جلوگیری از گسترش کشتارهای قومی، شهروندان و نیروهای نظامی خود را از روآندا خارج می کنند. دو هفته پس از شروع درگیری هاسازمان ملل متحد نیز 90 درصد از نیروهای خود را از روآندا بیرون کشید.

یک ماه بعد یعنی در اواسط مه 1994، سازمان ملل متحد بیانیه ای جدید صادر و تصریح می‌کند که احتمالا در روآندا نسل کشی روی داده است. سازمان ملل با اعزام 5500 نیروی صلحبان به روآندا موافقت می‌کند اما اختلاف میان آمریکا و سازمان ملل بر سر هزینه‌ها، اعزام نیروها را به تاخیر می‌اندازد. با این حال در ماه ژوئن، سازمان ملل متحد تصمیم به اعزام 2500 نیروی فرانسوی برای ایجاد یک منطقه امن در روآندا می‌گیرد، هرچند که به دلیل بی تفاوتی و انفعال این نیروها کشتار در خارج و داخل منطقه امن ادامه می‌یابد.

همچنین فرانسه که از متحدان دولت هوتو بود، نیرویی را برای تشکیل یک منطقه امن به روآندا فرستاد، اما فرانسه هم متهم است که برای توقف نسل‌کشی در منطقه تلاشی نکرده است.

در این ارتباط، «کوفی عنان» دبیرکل سابق سازمان ملل متحد تصریح داشته است: «در لحظه‌ای که مردم روآندا به شدت نیازمند کمک جامعه‌جهانی بودند، دنیا از روآندا روی برگرداند.»ند

«آیروین کاتلر» نماینده پارلمان کانادا و استاد حقوق دانشگاه «مک‌گیل» در این پیوند در گفت و گو با روزنامه کانادایی «گلوب اند میل» اظهار داشته : «همه ما می‌دانیم که آن فاجعه قابل پیشگیری بود.»

کاتلر اوایل ماه مارس گذشته به روزنامه گلوب اند میل گفته است: «آنچه نسل‌کشی روآندا را غیرقابل توصیف می‌کند این واقعیت است که می‌شد از وقوع آن جلوگیری کرد. هیچ‌ کس نمی‌تواند بگوید که ما نمی‌دانستیم. ما می‌دانستیم اما کاری نکردیم.»

به گزارش روز دوشنبه هجدهم فروردین ماه بنگاه خبرپراکنی «بی.بی.سی فارسی»، ژنرال بازنشسته کانادایی «رمئو دالائیر» که اکنون سناتوری برجسته در پارلمان کانادا است، آوریل سال 1994 به عنوان فرمانده نیروهای سازمان ملل متحد در روآندا بوده است.

سرهنگ دالائیر در روزهای نخست نسل‌کشی همچون سایر نیروهای خارجی مستقر در روآندا فرمان ترک خاک این کشور را دریافت کرد. اما شخصاً تصمیم گرفت که از فرمان سرپیچی کند و در روآندا بماند. تلاش‌های او برای توقف خونریزی و نجات صدها نفر از مردمان توتسی در جریان نسل‌کشی، بعدها مورد تقدیر سازمان ملل متحد و نهادهای بین المللی قرار گرفت.

به اعتقاد کسانی چون ژنرال رمئو دالائیر، جامعه جهانی که این روزها می‌خواهد در همه جای دنیا دموکراسی و صلح برپا کند، آن روزها در کمال خونسردی نشست و کشتار صدها هزار تن در روآندا را نظاره کرد.

به هر حال همچنان دولت های غربی با گذشت دو دهه، مسوولیت خود در عدم جلوگیری از کشتار فجیع صدهاهزار روآندایی را رد می کنند. چونان که رییس جمهور فعلی روآندا در آستانه مراسم بیستمین سالگرد شروع کشتار و فاجعه انسانی در این کشور، فرانسه را به سهم داشتن در نسل کشی متهم کرده است و در برابر، مقام های پاریس هنوز از پذیرش این مسوولیت شانه خالی می کنند.

سید محمد موسی کاظمی