چرا آب سنگین اراک ؟!

به گزارش 598، در بخشی از این بیانه با اشاره به اینکه ایران می‌تواند به برخی ساخت و سازها در این راکتور که ارتباطی با پیشرفت برنامه پلوتونیوم ندارد ادامه دهد، آمده است: فعالیت های ساخت و سازی در این راکتور می تواند ادامه داشته باشد، اما تولید سوخت هسته‌ای، ادامه کار راکتورها، تست و سیستم کنترلی و دیگر فعالیت‌های از این دست مجاز نمی‌باشد.
در بیانیه ای نیز که بلافاصله پس از توافق ژنو توسط کاخ سفید منتشر شد و به "برگه اطلاع رسانی" معروف است، درباره فعالیت آب سنگین اراک ادعاهایی مطرح شده است که رئیس سازمان انرژی اتمی آن را رد کرده است.
در برگه اطلاع رسانی کاخ سفید آمده است: «ایران متعهد شده است که فعالیتش در اراک را بیش از پیش نبرد و پیشرفت در زمینه مسیر پلوتونیوم را متوقف کند. ایران متعهد شده است که راکتور اراک را راه اندازی و سوخت گذاری نکند و تولید سوخت برای راکتور اراک را متوقف کند سوخت راکتور اراک بیشتر از این آزمایش نکند. هیچ یک از قطعات اضافی راکتور در اراک را نصب نکند. سوخت آب سنگین را به سایت راکتور منتقل نکند. تاسیساتی که قابلیت بازفرآوری داشته باشد نسازد».
در پاسخ به این ادعاها علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی اظهار داشت که ایران در راکتور اراک هیچ چیز را متوقف نمی‌کند.
وی در جمع خبرنگاران در حاشیه اولین همایش ملی "شتاب دهنده ها و کاربردهای آن" در رابطه با راکتور اراک گفت: «در راکتور اراک هیچ چیز را متوقف نمی کنیم. بر اساس توافق ایران و 1+5 بنا شده است تا ما مجتمع های سوخت برای راکتور را با تاخیر زمانی تولید کنیم در حالی که ساخت و تولید میله های سوخت، قرص سوخت و گیرنده ها انجام می شود. تنها ساخت مجتمع با تاخیر انجام می شود و این در حالی است که خیلی هم در ساخت مجتمع های سوخت از لحاظ فنی عجله نداریم. در حال حاضر یک مجتمع سوخت نمونه برای راکتور اراک به طول 6 سانتی متر در راکتور تهران قرار گرفته و در معرض تشعشع است تا تست های آن انجام شود».
اظهارات مقامات آمریکایی و موضع گیری مقامات ایرانی درباره راکتور آب سنگین اراک (ir-40) به وضوح با همدیگر متفاوت است با این حال رجوع به متن توفقنامه صراحتا تاکید کرده است که ایران راکتور اراک را بیش از این گسترش نخواهد داد.
«ایران اعلام می کند که فعالیت های خود در تاسیسات سوخت هسته ای نطنز، فردو و یا راکتور اراک را که توسط آزانس با نام ir-40 شناسایی می شود، بیش از این گسترش نخواهد داد».
البته این جمله کلی و مبهم است چرا که عبارت "عدم گسترش فعالیت‌ها بیش از این " گستردگی معنایی نامحدودی دارد و هر طرف توافق می تواند تفسیر خود را منطبق با این عبارت کلی و مبهم ارائه دهد. البته این احتمال قوی وجود دارد که در ضمیمه اجرایی توافقنامه ژنو درباره این حدود بحث شده باشد هر چند که وزارت امور خارجه ترجیح داده است این ضمیمه را منتشر نکند.

چرا راکتور اراک مهم است؟
فعالیت راکتور آب سنگین اراک یکی از اصلی ترین مباحثی بود که در مذاکرات اخیر هسته ای میان ایران و کشورهای 1+5 مورد بحث و گفتگو قرار داشت.
حتی در ژنو 5 که گفته می شد ایران و 1+5 به توافق نزدیک بودند، وزیر امور خارجه فرانسه با مطرح کردن درخواست های جدید درباره راکتور آب سنگین اراک مذاکرات را به بن بست کشاند. راکتور اراک درجه اهمیت بالایی برای ایران دارد چرا که در نزد مقامات ایران با توجه به پایان عمر راکتور تحقیقاتی تهران به عنوان جایگزینی برای این راکتور به حساب می آید.
راکتورهای آب سنگین از اورانیوم خام به عنوان سوخت مورد نیاز خود استفاده می کنند در حالی که سوخت راکتورهای آب سبک اورانیوم غنی شده است. به عنوان مثال، راکتور آب سبک تهران اورانیوم با غنای 20 درصد و راکتور آب سبک بوشهر با غنای 5 درصد مصرف می کند، اما راکتور اراک بدون نیاز به اورانیوم غنی شده به صورت مستقیم و با را تزریق نترون به شتاب دهنده های فرآوری اورانیوم، آن را تبدیل به سوخت می کند.
این فرآیند از لحاظ اقتصادی و زمان بسیار به صرفه است.
گفتنی است به غیر از راکتور اراک ایران هیچ راکتور دیگری ندارد که بتواند برای مصارف تحقیقاتی و همچنین برای تولید رادیوایزوتوپ های پزشکی جایگزین راکتور تهران کند و تجربه نیز نشان داده امکان خرید مطمئن رادیو دارو از خارج کشور هم برای ایران فراهم نیست.

منبع: رجانیوز