زیارت اربعین در کربلا، نمونه ای از یک زیارتِ مبتنی بر اخلاق و فداکاری است/ ضرورت دوری از حاکمیت فرهنگ مادی در توسعه شهرهای زیارتی

به گزارش سرویس اندیشه دینی پایگاه 598، چندی پیش آیت الله سید محمد مهدی میرباقری در دیدار با معاون زیارت استانداری قم، به بیان برخی از جهت گیری های کلی ای که در زمینه زیارت باید مورد توجه قرار گیرد پرداختند.

استاد میرباقری در ابتدای این جلسه ضمن مقایسه دو موضوع گردشگری و زیارت گفتند: موضوع گردشگری در سه لایه خرد، کلان و توسعه مورد دقت مسؤولان قرار می گیرد و در این سه لایه برای آن برنامه ریزی می شود، به طور مثال در سطح خرد برای اموری نظیر خوراک، پوشاک، بهداشت و ... تدابیر لازم اتخاذ می شود ودر برنامه ریزی های کلان نیز، برنامه ای برای فراهم نمودن زیرساخت های گردشگری و تحول در سایر ساختارهای اجتماعی مرتبط با این موضوع، مدّ نظر قرار می گیرد.

برنامه های در سطح توسعه نیز، به مباحث مربوط به چگونگی ارتقاء مفهوم گردشگری می پردازد. لازم است تا همان گونه که در مسأله گردشگری در این سه سطح برنامه ریزی می شود، برای موضوع زیارت نیز در این سه سطح برنامه ریزی شود. مفهوم زیارت با مفهوم گردشگری تفاوت ماهوی دارد. گردشگری برای توسعه ابتهاجات دنیایی است ولی زیارت سیر الی الله است و از همین رو برنامه ریزی های کلان و توسعه آن کاملا متفاوت از موضوع گردشگری می باشد.

ایشان با تقبیح نگاه مادی به مسأله زیارت و ضرورت اتخاذ سیاست های مناسب در این زمینه گفتند: بسترهای اجتماعی، گرایش غالب و جو اجتماعی ایجاد می کند و به تعبیر دیگر موجب جبر اجتماعی می شود و الزامات فرهنگی خود را به جامعه تحمیل می کند، نظیر یک کشتی کالایِ وارداتی که وقتی توزیع شد الزامات فرهنگی خود را نیز به بار خواهد آورد. در موضوع زیارت نیز اگر جاذبه شهر، با محوریت جاذبه های مادی توسعه یافت و یا نگاه مسؤولان به زائر، نگاه ریالی شد و سیاست ها به این سمت سوق پیدا کرد که زائر پول بیشتری خرج کند، این رویکرد لوازم و فرهنگ متناسب با خود را ایجاد خواهد کرد. ، نگاه ریالی به زائر، حتی با محاسبه مادی هم غلط است.

به طور مثال زیارت اربعین در کربلا، نمونه ای خوب از یک زیارتِ مبتنی بر اخلاق و فداکاری است و برآیند آن به افزایش قدرت سیاسی عراق و همدلی جهان تشیع منتهی می شود که با هیچ سرمایه مادی ای نمی توان به آن دست یافت. مثال دیگر، وضعیت زائر در مکه و مدینه است. در اطراف خانه خدا برج هایی ساخته می شود که حاجی می بایست زیر سایه آن، خانه خدا را طواف کند، یعنی حتی کعبه هم به نماد تمدن مادی تبدیل می شود و حاجی باید در حالیکه با این تمدن تحقیر می شود، کعبه را طواف کند. اساسا این تلقی از زیارت که باید در بهترین هتل ها اقامت کرد و از بهترین غذا ها تناول کرد و البته روزی دو ساعت هم به زیارت رفت، اشتباه است.

آیت الله میرباقری ظرفیت فرهنگی جمکران و حرم حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها در قم را جهانی دانستند و تأکید کردند این شهر می تواند محور بسط فرهنگ تشیع در جهان قرار گیرد.

ایشان در تبیین تأثیر فرهنگی زیارتگاه ها گفتند: در مقابل نمادهای غربی بسط کفر، زیارتگاهها نمادهای بسط توحیدند و به همین جهت زیارتگاه ها باید قطب تحرکات اجتماعی و مرکز نشر توحید قرار گیرند و حفظ هویت فرهنگی شیعه حول آن ها شکل بگیرد.

استاد میرباقری در ادامه افزودند شهرهای مذهبی بایستی زیارت محور توسعه یابند ، نه آن که در این شهرها اقتضای تمدن غرب و زمینه گرایش به دنیا، بر توحید حاکم شود و زیارتگاه ها در شهر های زیارتی، همانند مساجد در کشورهای غیر اسلامی، صرفا ضمایمی باشند که به شهر افزوده می شوند. 

ایشان با اشاره به ضرورت توسعه فرهنگ تکریم زائر در شهرهای زیارتی، برخوردها و یا برنامه ریزی هایی که منجر می شود تا زوّار کشورهایی که به لحاظ اقتصادی و یا تکنولوژی در سطوح پایین تری  قرار دارند تحقیر شوند را تقبیح کردند و افرودند: این تحقیر نه تنها محبت ایجاد نمی کند بلکه موجب نفرت نیز می شود.

وی اخلاق و اخوت حول معصوم را موجب فداکاری شیعیان دانستند و گفتند آنچه موجب می شود تا شیعیان دیگر کشور ها در سوریه و یا در مرزهای ما شهید بدهند همین اخوت حول معصوم است.