ابعاد ناشناخته تلاش قطر برای دلجویی از سوریه

به گزارش 598 به نقل از خبرگزاری فارس، ناصر شراره در مقاله ای که توسط شبکه المنار لبنان منتشر شده، تغییرات به وجود آمده در سیاست خارجی قطر به خصوص در موضوع سوریه و نیز تغییر موضع برخی کشورهای عربی در قبال بحران سوریه را مورد بررسی قرار داده.

در این مقاله آمده است:

سیاست خارجی قطر اندک اندک در حال حرکت به سمت یک روش جدید است؛ این امیرنشین حوزه خلیج فارس یک بسته پیشنهادی را به رئیس جمهور سوریه تقدیم کرده تا شاید « گرمای » روابط دو کشور از سر گرفته شود. این در حالی است که دمشق، برای از سرگیری رابطه قدیمی اش با دوحه شتابزده به نظر نمی رسد چرا که این امیرنشین را مسؤول ریخته شدن خون مردم سوریه می داند.

«خالد بن محمد عطیه» وزیر خارجه قطر در داخل هواپیمایی بود که گروگانهای لبنانی – که در شهر اعزاز سوریه توسط گروههای مسلح ربوده شده بودند – پس از آزادی، سوار برآن وارد فرودگاه بیروت شدند اما نکته اینجاست که وزیر خارجه قطر از هواپیما پیاده نشد زیرا برای قطر دشوار بود که عطیه در فرودگاه بیروت در حالی مورد توجه رسانه ها قرار گیرد که گویا در پی جبران اشتباهات شیخ حمد بن جاسم آل ثانی وزیر خارجه قبلی قطر است.

در جریان معامله انتقال قدرت در قطر که به نفع ائتلاف « تمیم آل ثانی» امیر جدید قطر با آل مسند ( تصمیم گیران انحصاری حوزه امنیت ) و آل عطیه ( تصمیم گیران انحصاری حوزه سیاست خارجی و داخلی ) تمام شد این تفاهم مورد تصویب قرار گرفت که صاحب مسندان جدید نباید به اشتباهات گذشته سیاست خارجی قطر در قبال سوریه، مصر و لبنان اذعان کنند؛ اما مشارکت دوحه در آزادی 9 گروگان لبنانی و همسفر شدن وزیر خارجه قطر با هواپیمای حامل گروگانهای آزاد شده به سمت بیروت، نشان می دهد که آل عطیه در قبال موضوعات حساس خارجی، روش جدیدی در پیش گرفته اند.

پیشنهاد تمیم به اسد

تغییر سیاست قطر در قبال سوریه، نشانه های عمیق‌تر و مؤثرتری نیز دارد به گونه ای که بر اساس اطلاعات مختلف اما همسو، قطر در هفته های اخیر علاوه بر ایفای نقش در پایان دادن به پرونده گروگانهای اعزاز، در پی آزمایش میزان آمادگی دمشق برای بهبود روابط دوجانبه است. قطر برای تحقق این هدف از چند کانال مختلف وارد شده که هر کدام حاوی نوع مشخصی از « پیشنهادات » دوحه به دمشق است. این پیامها همزمان با اقداماتی صورت می گیرد که می توان آن را « نشانه های حسن نیت یک طرفه » خواند؛ گرفت.برجسته ترین این اقدامات کنار کشیدن قطر از بازی فشار بر لیره سوریه در ماههای اخیر است که با مشارکت چند کشور دیگر حوزه خلیج فارس و همراهی برخی محافل لبنانی، صورت می گرفت.

برخی منابع خلیج فارس تأکید می کنند که نقطه اوج تلاشهای حکّام جدید قطر برای پایان دادن به دشمنی با حکومت سوریه، در روزهای پایانی ماه گذشته رخ داد یعنی درست هنگامی که نقش قطر در آزادی گروگانهای اعزاز، در رسانه ها مطرح شد. این نقطه اوج را باید در بسته پیشنهادی امیر قطر تمیم بن حمد آل ثانی برای بشار اسد جستجو کرد؛ در این بسته پیشنهادی که مستقیماً از سوی امیر قطر ارسال شده دو نکته اساسی وجود دارد: نخست آمادگی دوحه برای توقف کمپین تبلیغاتی شبکه الجزیره علیه حکومت سوریه، دوم تعهد قطر مبنی بر تأمین مالی بازسازی سوریه و نیز تعهد این کشور برای پرهیز از هر گونه اقدام علیه امنیت مالی در سوریه.

از سرگیری روابط قطر و سوریه بسیار دشوار است

همین منابع فاش کرده‌اند که بشار اسد در قبال طرحهای مسالمت جویانه حکومت جدید قطر، شتابزده نشده بلکه بسیار محتاطانه عمل کرده است. وی بارها در مقابل فرستادگان امیر قطر به این نکته اشاره کرده که اقدامات دو سال گذشته قطر، موجب ریخته شدن خون مردم سوریه شده و بر این اساس، قطر نه تنها با حکومت سوریه که اساساً با مردم این کشور مشکل دارد.

از نظر این منابع، روابط داغ که قبل از شعله ور شدن بحران سوریه، نشانه صمیمیت روابط دوحه با حزب الله و دمشق محسوب می شد دیگر به آسانی قابل تکرار نیست و دست و دلبازی امیر قطر در ارائه پیشنهادهای سخاوتمندانه به منظور بازگرداندن روابط به پیش از سال 2011 هم نمی تواند معجزه کند، چرا که سوری ها اصرار دارند تا برای ارزیابی روابط آینده خود با دوحه چند فاکتور را در نظر بگیرند از جمله اینکه سوریه نمی تواند اقدامات قطر در دو سال اخیر را به راحتی فراموش کند. منابع مذکور تاکید کرده اند که قطر شکاف عمیقی میان خود و مردم سوریه ایجاد کرده و برای پر کردن این شکاف به چیزی بیش از یک تصمیم سیاسی برای ازسرگیری روابط نیاز دارد؛ قطر گروههای مسلحی را زیر چتر مالی خود گرفته که اعمال تروریستی انجام داده اند و شبکه الجزیره نیز هویت ملی سوریه را مورد حمله تبلیغاتی خود قرار داده است.

ردپای عطیه در مصر

منابع مطلع از جهت گیریهای جدید قطر که تحرکات دیپلماسی این کشور را رصد می کنند بر این باورند که سفر کنونی عطیه به مصر نیز نشان از تمایل وی برای نشان دادن چیزی است که در حوزه خلیج فارس « ردپای آل عطیه » در سیاست خارجی نوین قطر نامیده می شود. اما موانع متعددی در برابر این مأموریت وجود دارد که مهمترین آنها علاقه امیر قطر به اجرای مرحله گامهای تغییری است به گونه ای که به نظر نرسد که وی به صراحت، در مقابل پدرش موضع گیری می کند. دومین مشکل این است که عطیه برای اثبات تغییر سیاست وزیر خارجه پیشین قطر، راه دشواری در پیش دارد و باید دنیا را متقاعد به تغییر موضع قطر کند. برخی معتقدند که اقدام دوحه به ایفای یک نقش برجسته توسط عطیه در حل و فصل پرونده گروگانهای لبنانی، با این هدف صورت گرفته که توجه جهانی به  وی جلب شود. سومین مشکل این است که قطر دیگر نمی خواهد طرف دعوا باشد و علاقمند است نقش میانجی را ایفا کند اما همانگونه که مایل است از ریاض متمایز باشد به همان اندازه نمی خواهد خشم عربستان را برانگیزد زیرا این امر می تواند مقبولیت قطر در محور سعودی را مخدوش سازد. درست به همین علت است که قطر هم اکنون اقدامات سیاسی متعددی را در پیش گرفته است به گونه ای که از یک سو همانند عربستان از قطعنامه مرتبط با بازخواست مسؤولین استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه حمایت می کند ( این قطعنامه در کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل که مسؤولیت پیگیری مسائل حقوق بشری را بر عهده دارد به رأی گذاشته خواهد شد ). از سوی دیگر قطر در پی این است که با حکومت انتقالی مصر ارتباط برقرار کند بی آنکه رابطه اش با اخوان المسلمین و به خصوص حماس را که رئیس دفترش خالد مشعل در تعطیلات عید قربان مهمان دوحه بود، قطع کند.

توصیه شیخ صباح به اوباما

منابع حوزه خلیج فارس خاطرنشان می کنند که چندین کشور حوزه خلیج فارس، ارزیابی دوباره مواضع خود در قبال سوریه را آغاز کرده اند. نشانه های این بازنگری در کویت هم مشاهده شده به گونه ای که شیخ صباح احمد جابر الصباح امیر کویت در جریان دیدار آگوست خود با باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا و همزمان با اوج گیری بحران تهدید شدن دمشق به حمله نظامی از سوی آمریکا، اوباما را نصیحت کرده و او را به عدم حمله نظامی به سوریه ترغیب نمود چرا که از نظر وی، این حمله بیش از آنکه به حل و فصل بحران سوریه کمک می کرد بر پیچیدگی های موجود می افزود.