سیاسی کردن پدیده قلیان محکوم است

استعمال قلیان از منظر روانشناسی را با دکتر محمدباقر صابری زفرقندی، روان پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران به گفت‌وگو نشستیم که در پی می‌خوانید.

دکتر محمدباقر صابری زفرقندی، مدیرکل سابق درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس سلامت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت: در مورد قلیان چند نکته از نظر بهداشتی وجود دارد که در سیاست‌گذاری کشوری حتما باید مورد توجه قرار گیرد. البته محکوم بودن سیاسی کردن موضوعات اجتماعی خصوصا پدیده مصرف قلیان و سیگار و حتی مصرف الکل نیازی به توضیح ندارد. بدیهی است این گونه معضلات از چنان پیچیدگی‌هایی برخوردار است که ورود بسیاری از صاحب‌نظران را به این حیطه طلب می‌کند. ضمن اینکه کسانی که در این حوزه‌ها گام گذاشته‌اند باید از چنان سعه صدری برخوردار باشند که تحمل شنیدن دیدگاه‌های مختلف را داشته باشند.

وی در این باره افزود: استفاده ابزاری از این امور مهم که با سلامت جسمی، روانی و اجتماعی مردم مرتبط است برای اهداف زودگذر و یا گرفتن انتقام از رقبای سیاسی به همان میزانی که انجام اقدامات کارشناسی نشده و مبتنی بر سلایق شخصی به جامعه آسیب می‌زند، می‌تواند زیانبار و خطرآفرین باشد. با رعایت اصول فوق باید بدانیم که عموم مردم به نادرست گمان می‌کنند که مصرف قلیان کم خطرتر از مصرف سیگار است. در حالی که اینگونه نیست و چندین برابر خطراتی که مصرف سیگار فرد مصرف کننده را تهدید می‌کند با مصرف قلیان حادث می‌شود.

صابری زفرقندی اشاره‌ای به بیماری‌های مرتبط با استعمال قلیان داشت و گفت: از جمله بیماری‌هایی که با مصرف قلیان در مقایسه با مصرف سیگار به مراتب بیشتر دیده می‌شود ابتلا به عفونت‌هایی مانند هپاتیت، سل و حتی عفونت‌های التهابی پرده مغز را می‌توان نام برد. افراد قلیانی با فروبردن عمیق‌تر دود که ناخالصی‌های بسیار زیادی دارد خطر ابتلا به انواع بیماری‌های ریوی مانند سرطان و یا بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی را افزایش می‌دهند. عبور دود از محفظه آبی قلیان نیز بر خلاف باور عموم تاثیر چندانی در پالایش مواد زائد و سموم تولید شده از تنباکوی قلیان را ندارد و همین اطلاعات غلط و باورهای نادرست خود عاملی برای بروز خطرات بالاتر بهداشتی برای مصرف کنندگان قلیان را فراهم می‌کند.

این روانپزشک در توضیح چرایی توسعه مصرف قلیان در ایران و سایر کشورها گفت: در نگاه به پدیده توسعه مصرف قلیان در ایران و سایر کشورها، قبح زدایی از این رفتار غیرعرفی و ناخوشایند اجتماعی است. در مورد مصرف سیگار و الکل هنور قبح موضوع یکی از موانع جدی در روی آوری نوجوانان و جوانان به مصرف آن است، در حالی که متاسفانه این قبح در مورد قلیان وجود ندارد. برای درک بهتر این موضوع می‌توان به مثال خواستگاری برای ازدواج اشاره کرد؛ به طوری که بسیاری از خانواده‌ها و افراد از جمله موضوعات مهم برای پذیرش و یا عدم پذیرش ازدواج را عدم مصرف سیگار و الکل می‌دانند. در مورد مصرف مواد مخدر این موضوع بسیار جدی‌تر و ملموس‌تر است. چنین حالت‌هایی به نگاه اجتماع به این پدیده‌ها بازمی‌گردد.

وی در این باره افزود: اگر پدیده‌ای نرم جامعه باشد، افراد آن را به راحتی می‌پذیرند، اگر دارای قبح اجتماعی باشد مثل سیگار و مصرف مواد با دیده تردید و سخت‌گیرانه به آن نگاه می‌کنند و اگر قبح اجتماعی آن ریخته باشد مانند قلیان، مردم با بی‌تفاوتی از کنار آن می‌گذرند و اگر این عمل قبیح به نرم اجتماعی تبدیل شود که متاسفانه در مورد قلیان در بخش‌هایی از جامعه اینگونه شده است، جلوگیری از توسعه و متعاقب آن عوارض اجتماعی و بهداشتی آن نیز بسیار سخت می‌شود. بسیار شاهد هستیم که فرزندانی به حرمت والدین حداقل در حضور آنها سیگار نمی‌کشند، اما به راحتی در حضور بزرگترها و یا به اتفاق ایشان و حتی در دوران نامزدی قلیان مصرف می‌کنند.

صابری زفرقندی ادامه داد: نکته دیگر تفاوت بین یک موضوع دارای قبح اجتماعی با رفتارهای مجرمانه است؛ ممکن است برخی رفتارها از نظر مردم و جامعه ناپسند باشد اما جرم نباشد. بدیهی است برای مقابله با موضوعات ناپسند اجتماعی باید از راهکارها و مقولات فرهنگی بهره برد و برای جلوگیری از انواع جرم‌ها از امکانات انتظامی و قهری. بی‌تردید جابجا کردن این دو مساله مصائبی را به دنبال خواهد داشت که ممکن است عوارض آن برای فرد و جامعه از اصل آن بیشتر باشد.