حاشيه اي بر فيلم "تهران من حراج"

رجانیوز – منصور حداد: ماهواره که تماشا نکنی و سایت های فیلترشده کلمه و غیره را هم كه رصد نکنی جسته و گریخته اسامی و اخباری به گوش می رسد که اگر اتفاقا آن ها را دنبال کنی، ممکن است به توليدات جالبي دست پيدا كني.

دستگیری مرضیه وفامهر و پگاه آهنگرانی توسط نیروهای امنیتی و باقی قضایا، جوينده را به سوي دو فیلم رهنمون می کند، یکی فیلم "تهران من حراج" و یکی مستند "ده نمکی‌ها!"

فیلم "تهران من حراج" قصه یک هنرپیشه زن ایرانی است که در کشاکش با تضییقات خانوادگی، بهداشتی، اجتماعی، سیاسی و نهایتاً فسلفی جامعه خود، ناگزير دست به هجرت قاچاقی از ایران زده و در تلاش ناکامی برای گرفتن پناهندگی در یک کشور غربي است. به دنبال آینده ای که شاید از آن او شود!

وقتی می شنوی فلان هنرمند ایرانی به غرب پناهنده شد، وقتی می شنوی فلان روشنفکر در بهمان جشنواره خاص خارجی مورد تقدیر و تحسین قرار گرفت، باز هم دغدغه ای قدیمی در ذهن زنده می شود، علامت سوالی بزرگ از روشنفکری ایرانی، نقطه ابهام و تاریکی در تاریخ روشنفکری ایرانی و أیضاً جهان سومی:

آقا یا خانم روشنفکر، تو چرا در کشورهای غربی و یا شرقی پناهنده شده ای؟

ميرزا فتحعلي آخوندزاده از نسل اول روشنفكري ايراني در پناه امپراتوري روسيه گذران عمر كرد. سيدحسن تقي زاده مشروطه خواه و نماينده اولين دوره دارالشوري ايران، از سفارت بريتانيا به سرزمين بريتانيا پناهنده شد تا كانون نويسندگان كه جلسات ادبي خود را در انجمن وابسته به رايزني فرهنگي آلمان در تهران منعقد مي كردند. باز هم تا هم اكنون كه عبدالكريم سروش و محسن كديور و امثالهم در كشورهاي آمريكايي و اروپايي رخت اقامت مي افكنند و خود را ناچار از اين فراق وطن مي شمارند و تنها راه ادامه حيات فكري سياسي خويش را غربت نشيني مي شمارند.

فعالان جنبش موسوم به سبز نيز برخي قبل از بازداشت و برخي بعد از بازداشت به سرعت به سراغ سفارت خانه ها و اداره هاي پناهندگي كشورهاي غربي رفتند. اين پناهندگي به كشور بيگانه حتي اگر كشور مزبور دشمن مستقيم ملت ايران محسوب نشود، باز هم محل سوال است كه روشنفكري كه داعيه دلسوزي براي مملكت و ملت خويش را دارد چرا از مام وطن جدا شده است؟ حتما اولين و آخرين پاسخ، همان پاسخي است كه فيلم "تهران من حراج" و فيلم هاي مشابه آن مي زنند: فقدان آزادي!

اما به نظر مي آيد كه بايد به اين دست فيلم ها نگاهي دوباره داشت و به بلوغي كه در اين دسته فيلم ها ايجاد شده است، نيز توجه كرد. فيلم به صراحت مي گويد كه من نه جايي در وطن دارم نه در سرزمين غريبه ها راهم مي دهند.

مرضيه به گفته نامزد ايراني- استراليايي‌اش يك زن هنرمند و روشنفكر است كه با دخترهاي ديگر فرق دارد.

اين نوشته قصد نقد محتوايي و فكري اين جماعت و اين دسته فيلم ها را ندارد؛ فقط قصد دارد اين بلوغ فكري را مبارك بداند كه روشنفكري ايراني تبريك بگويد. دختر هنرمند روشنفكر ايراني در يك اصطبل به عزلت خود خزيده است هر چند در فيلم ممانعت و مخالفت نيروهاي حكومتي و فرهنگ سنتي خانواده ها را علت اصلي اين گوشه نشيني برمي شمرد. البته كه هيچ ماست فروشي از ترشي ماست خود سخن نمي گويد، ولي وقتي حتي سلامتي هنرمند با نشاط فيلم در جمع دوستان خودشان محل شليك و تهديد قرار مي گيرد، كسي جز خود را نبايد لعنت كند؛ هر چند صداي اذان پخش شود و جيغ بنفش كشيده شود.

در استراليا، در لندن در فرانسه خبري نيست، براي درآمدن به تراز پناهندگي اروپايي بايد از فلاكت لازم برخوردار باشي. مأمور پناهندگي به اندازه كافي توجيه نشده است كه نياز به حمايت داري. بايد بدبخت تر باشي تا دل سرد اجنبي برايت به درد آيد و تو را به طفيلي خود بپذيرد. قطعا اگر خانم گراناز موسوي جسارت لازم را داشته باشد مي تواند "لندن من تهران" يا "پاريس من حراج" را خواهد ساخت تا ادامه اين فلاكت را بسازد.

به نظر مي رسد تنها را خلاصي از اين دور بسته عزلت و نكبت، بازبيني در رويه اي است كه روشنفكري ايران در طي اين 150 سال اخير در پيش گرفته است: ‌رويه خودكم بيني فرهنگي و ازخودبيگانگي فرهنگي! رويكردي كه عمق و نقطه مركزي‌اش تحقير خودي است كه تفخيم بيگانه حتي اگر در صريح رفتار نباشد، نتيجه طبيعي اين مسير خواهد بود.

اين نوشته همان طور كه قصد نقد ندارد، بالتبع دعوت به هم رأيي با مسلك و مكتب خود را ندارد، تنها پيشنهادي كه به هم وطنان و جوانان هم سن و سال خود دارد، دعوت به عزت است. عزتي كه در آن صداقت وجود دارد، حداقل صداقت در برخورد با حقيقت. حقيقتي كه بيرون از اين فرهنگ و بوم جايي براي تو وجود ندارد، حداقل بايست و با حقيقت روبرو شو، آن چه ايراني را به عزت رسانده است، اسلام است! آن چه ايران را به قله عزت جهان خواهد رساند اسلام است! اگر دين نداريد لااقل آزاده باشيد و وطن و فرهنگ بومي خود را حقير نشماريد و با عزت از عقايد خودتان در مملكت خودتان دفاع كنيد، اگر حقارت را به مغز خود حقنه كرديد، اجنبي نيز سيادت خود را به صورت شما تف خواهد كرد!