عدالت گمشده ایرانیان

عدالت از بنیادی‌ترین مفاهیم در اندیشه اسلامی و از هدف‌های اصلی انقلاب اسلامی است. عدالت از دیرباز گمشده ایرانیان، و عدالت‌خواهی دلیل اصلی استقبال آنان از اسلام و گسترش سریع آن در ایران بوده است. مردم ما قرن‌ها است كه دل‌باخته عدالت علوی و چشم‌انتظار عدالت‌گستر موعود(عج) بوده‌اند. در پرتو این عشق و انتظار است كه پژوهش‌ها نشان می‌دهد امروز نیز تحقق عدالت و رفع تبعیض مهم‌ترین خواست مردم ایران است.
پرداختن به عدالت در دومین نشست اندیشه‌های راهبردی، گشودن فصل جدیدی بود درباره این موضوع برای دست یافتن به چند هدف اساسی:

هدف اول تبیین و توصیف عدالت در شرایط حاضر است. شهد عدالت، با اجرای درست آن در كام مردم می‌ریزد و این منوط به شناخت عدالت با همه گستردگی و جامعیت آن است. اما متأسفانه عدالت در جهان و جامعه ما بیشتر تك‌بعدی شناخته شده و لذا خود مفهومی مظلوم است.
از این رو نشست با ارج‌گزاری به محققان این حوزه، در پی مهیاساختن فضایی علمی برای ارائه گوشه‌ای از اهم تحقیقات موجود بود. بدیهی است كمبود نظریه‌های اصیل و عمیق در حوزه‌های مختلف در ایران، ریشه در مسائل مزمن دارد و با برگزاری یك نشست ولو در حد مطلوب مرتفع نمی‌شود. اما این نشست با مقالات ارزنده‌اش، به‌سهم خود به تعمیق پژوهش‌های عدالت كمك نموده و أن‌شاءالله موجب انگیزش محققان برای انجام و ارائه كارهای بیشتر و ظاهرشدن طلیعه نظریه‌های اصیل در آینده خواهد شد.

هدف دوم كمك به هموار شدن مسیر اجرای عدالت در كشور است. در طول 32 سال گذشته اقدامات عدالت‌گستر زیاد و كم‌نظیری در ایران انجام شده كه در جای خود باید به آن پرداخت. اما برای رسیدن به نصاب لازم عدالت در جمهوری اسلامی كارهای بسیار بیشتری باید انجام شود. اقداماتی با نیت و شعار عدالت در كشور انجام گرفته كه چون ناقص و تك¬بعدی بوده، در عمل به عدالت منتهی نشده یا پس از مدتی به ضد عدالت تبدیل شده و بر مشكلات افزوده است.

برای پیشگیری از اقدامات و برنامه‌های ناقص، تك‌بعدی و طراحی برنامه‌های جامع عدالت‌گستر به مشورت و تصمیم‌سازی محققان عدالت‌شناس احتیاج است كه امیرالمؤمنین(ع) علما را نزد خداوند متعهد به اقامه عدالت دانسته‌اند.

هدف دیگر نشست، كمك به تقویت گفتمان اصیل عدالت در جامعه بود تا خواست اجتماعی برای اجرای عدالت و حساسیت عمومی نسبت به وجود بی‌عدالتی در كشور را كه خوشبختانه در جامعه ما همواره زیاد و آگاهانه بوده است، به‌دور از نظریه‌ها و شعارهای انحرافی و ناقص، از طریق معرفی شاخص‌ها و معیارهای علمی و ارزشی، غنی‌تر و دقیق‌تر نماید.

متأسفانه فرهیختگان دانشگاه و حوزه در گفتمان‌های موجود جامعه سهم اندكی دارند. امید است به‌بركت نشست اندیشه‌های راهبردی، گفتمان‌سازی با منشأ علمی و متكی به مذاكرات اهل فن در جامعه ما الگوسازی شود و با تغییر رویه و توجه شایسته رسانه‌ها به این موضوع، نشاط محافل علمی و فرهیختگان كشور برای مشاركت فعال در گفتمان‌سازی و گفتمان‌پردازی گسترده مضاعف گردد و لایه و جریان اندیشه پیرامون مباحث راهبردی كه اساس پیشرفت كشور است بیش از پیش بالندگی پذیرد.

امور علمی نشست با جستجوی گسترده آثار منتشرشده پژوهشی در پایگاه‌های اطلاعات علمی كشور آغاز شد و از این طریق بیش از سه‌هزار شناسه اعم از كتاب، مقاله علمی، رساله و پایان‌نامه شناسایی گردید. از گروهی از صاحبان این آثار كه در خصوص عدالت با رویكرد اجتماعی آثار برجسته‌تری عرضه كرده بودند، دعوت شد تا خلاصه اهم تحقیقات خود را در قالب مقاله به دبیرخانه نشست ارسال نمایند. استقبال محققان از فراخوان مقاله بسیار شایسته بود.

یك هیأت داوری متشكل از محققان شناخته‌شده حوزه عدالت و زمینه‌های مرتبط هستند، كار ارزیابی مقالات را بدون اطلاع از نام مؤلفان برعهده گرفتند. هر مقاله برای ارزیابی نزد حداقل سه داور ارسال شد و در نهایت براساس جمع‌بندی نظرات داوران مقالات برتر تعیین گردید و متن كامل آن‌ها در كتاب نشست به چاپ رسید و قبل از شروع نشست در اختیار شركت‌كنندگان قرار گرفت.

امید است این نشست به شناختن و معرفی كردن حقیقت عدالت كمك كند و راه را برای اجرای عدالت جامع در كشور باز نماید. برخلاف نظرهایی كه عدالت را سلبی و فرعی و به عنوان تكمیل‌كننده برنامه‌ی توسعه نامطلوب و جبران‌ساز اثرات مخرب و جانبی آن معرفی می‌كنند، مشخصه‌ها و كاركردهای عدالت اسلامی در كلام امیرالمؤمنین علی(ع) شامل غنا، تمكن، گشایش، انصاف، كرامت، قدرت، امنیت، آبادانی، بركت، قِوام و صَلاح مردم و پایداری و دوام دولت و حكومت عموماً ایجابی و اثباتی است و باید محور حركت مطلوب جامعه و اساس پیشرفت اجتماع قرار گیرد. عدالت‌گستری اسلامی و پیشرفت اسلامی دو عبارت با یك مفهوم و یك مصداق است. مصداقی كه إن‌شاءالله تحت عنوان الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت نظریه‌پردازی، طراحی و اجرا شود.