نگاهی آماری به اسیران و بازماندگان عاشورا

اظهار نظر قطعى در مورد تعداد اسرا، مانند تعداد شهداى کربلا، ممکن نیست، ولی نام شمارى از اسیران که در منابع مختلف گزارش شده است، با این حال آماری از بازماندگان واقعه کربلا از کتاب دانشنامه امام حسین(ع) تألیف آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری آمده است.

به گزارش حسینیه‌ی 598 به نقل از فارس، آمار اسیران کربلا، مختلف گزارش شده است، تعداد اسیران مرد چهار، پنج، ده و دوازده نفر گزارش شده است. تعداد اسیران زن نیز چهار، شش و 20 نفر گزارش شده است.

بنابراین، اظهار نظر قطعى در مورد تعداد اسرا، مانند تعداد شهداى کربلا، ممکن نیست، ولی نام شمارى از اسیران که در منابع مختلف گزارش شده است، با این حال آماری از بازماندگان واقعه کربلا از کتاب دانشنامه امام حسین(ع) تألیف آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری در ادامه می‌آید:

نگاهی آماری به اسیران و بازماندگان واقعه کربلا

ردیف	نام	شرح
اسیران مرد بنی‌هاشم
1	علی بن حسین(امام زین‌العابدین)	دومین فرزند پسر امام حسین(ع) نیز على نام داشت و به دلیل این که او میان على‌اکبر و علی‌اصغر قرار داشت، على اوسط نیز نامیده شده است، ایشان چهارمین امام از امامان دوازده‌گانه اهل‌بیت(ع) است که پس از شهادت پدرش به مقام امامت، نائل آمد و امامت در نسل او امتداد یافت. مادر وى، شهربانو دختر یزدگرد است، قول مشهور سال ولادت ایشان را سال 38 هجرى مى‌داند، امام با فاطمه دختر امام حسن(ع) ازدواج کرد و داراى 3 فرزند به نام‌هاى حسین، محمّد(امام باقر) و عبداللّه شد. ایشان در 57 یا 58 سالگى، در روز 12 یا 25 محرم سال 94 یا 95 هجرى به وسیله ولید بن عبدالملک، مسموم شد و به شهادت رسید.
2	محمد بن علی الحسین(امام باقر)	امام باقر(ع) در حادثه کربلا، 2 سال و چند ماه داشت.
3	حسن بن حسن، معروف به حسن مثنّا	وى فرزند امام حسن(ع) و همسرش ، فاطمه دختر امام حسین(ع) بوده است، حسن مُثنّا در واقعه کربلا 20 ساله شمرده شده است که جنگید تا بر اثر جراحات، بیهوش شد، او را به کوفه بردند و درمان کردند. وى پس از بهبود ، به مدینه رفت، بر اساس نقل‌ها ، وى در 35، 37 یا 38 سالگى به دستور ولید بن عبدالملک، مسموم شد و به شهادت رسید و در بقیع به خاک سپرده شد، هر چند جمع این اقوال با هم، ممکن نیست.
4	عمرو بن حسن	برخى از عمرو بن حسین یا عمر بن حسین، یاد کرده‌اند که ظاهرا همان عمرو بن حسن باشد.
5	محمّد بن حسین	گرچه امام حسین(ع) فرزندى به نام محمّد داشته، ولى این احتمال وجود دارد که وى محمّد بن على بن الحسین(ع) بوده که نامش تصحیف شده است
6	قاسم بن محمّد بن جعفر	همسر وى، امّ کلثوم دختر عبداللّه بن جعفر بوده است
7	محمّد بن عقیل	عده‌ای وی را جزو شهدای کربلا آورده‌اند.
اسیران زن بنی‌هاشم
8	زینب کبری (س)	پیام آور خون شهیدان، حماسه‌سراى قیام اباعبداللّه الحسین(ع)، رسواکننده زورمداران و تزویرگران ستم‌گستر، جلوه وقار، راز حیا، تبلور سربلندى و سرفرازى و اُسوه استوارى و عبادت و شکیبایى است. او با پسرعمویش عبداللّه بن جعفر بن ابى‌طالب، ازدواج کرد و على زینبى، عون، محمّد، عبّاس و امّ‌کلثوم را برایش به دنیا آورد، او «اُمّ المصائب» نامیده شده است.
9	اُمّ کلثوم دختر امام علی(ع)	وى «زینب صغرا» نیز نامیده شده و پدرش امیر مؤمنان(ع) است؛ ولى ظاهراً مادرش فاطمه زهرا(س) نیست؛ زیرا اُمّ‌کلثومى که دختر فاطمه زهرا(س) است، بنا بر مشهور در زمان حیات امام حسن(ع) از دنیا رفته است.
10	فاطمه دختر امام على(ع)	وى که «فاطمه صغرا» نیز نامیده شده، همسر ابوسعید بن عقیل بوده که در جریان کربلا به شهادت رسیده است، وى از راویان حوادث کربلاست
11	فاطمه دختر امام حسن(ع)	وى همسر امام زین‌العابدین(ع) و مادر امام باقر(ع) و مادربزرگ سایر امامان اهل‌بیت(ع)است. از امام صادق(ع) روایت شده که درباره او مى‌فرماید: «چنان شخصیت راستگو و درست کردارى بود که در میان خاندان حسن(ع) زنى چون او دیده نشده است».
12	سَکینه، دختر امام حسین(ع)	نام وى ، آمنه است و امینه و اُمَیمه نیز گفته‌اند، سَکینه، لقب اوست که مادرش به وى داد، مادرش رَباب دختر اِمرؤ القَیس است. سکینه، زنى خوش خو، ظریف، زیبارو، عفیف، اهل شعر و ادب و از راویان حدیث بود. بزرگان قریش و بزرگان شعر و ادب، در مجلس وى حاضر مى شدند.
13	رَباب، همسر امام حسین(ع)	وى مادر على اصغر(ع) است، پدرش ، امرؤ القیس بن عَدى، از مسیحیان شام بود که در روزگار خلافت عمر ، اسلام آورد و مادرش ، هند دختر ربیع بن مسعود است. شعر امام حسین(ع) در مدح او و سَکینه، نشان دهنده علاقه فراوان امام(ع) به آنان است، رَباب، پس از شهادت همسرش امام حسین(ع)، یک سال بیشتر زنده نماند و در تمام این مدّت، به زیر سایه نرفت و برخى گفته‌اند در کنار مزار امام حسین(ع) به سوگ نشست و سپس از غم فراق او از دنیا رفت.
14	رُقَیّه، دختر امام على(ع)	همسر مسلم بن عقیل(ع) نیز بوده، در کربلا حضور داشته است.
بازماندگان از غیر بنی‌هاشم
15	مُرَقّع بن ثُمامه اسدى	پایه گزارشى، وى در کربلا مجروح شد و در کوفه از دنیا رفت، طبق گزارشى دیگر، وى پس از واقعه کربلا به زاره و در گزارشى دیگر به رَبَذه، تبعید شد و تا هلاکت یزید، آن جا ماند و پس از گریختن ابن زیاد به شام، به کوفه رفت.
16	سوّار بن عُمَیر جابرى	وى در واقعه کربلا، مجروح و اسیر شد و شش ماه پس از آن، بر اثر جراحت‌هایى که برداشته بود، به شهادت رسید، در «زیارت ناحیه مقدّسه»، آمده است: «درود بر زخمىِ اسیر، سوّار بن ابى‌حِمیَر فَهْمى هَمْدانى»
17	عمرو بن عبداللّه جُندَعى	او از مجروحان واقعه کربلاست که یک سال بعد از آن، به شهادت رسید، در «زیارت ناحیه مقدّسه»، از وى چنین یاد شده است: درود بر مجروحِ کم جان، عمرو بن عبداللّه جُندَعى
18	عُقْبة بن سَمعان	وى، غلام رَباب، همسر امام حسین(ع) بوده است، شیخ طوسى او را در زمره یاران امام(ع) آورده است، او در تمام مسیر، همراه امام(ع) بوده و از راویان مشهور واقعه کربلاست
19	ضحّاک بن عبداللّه مشرقى	وى همراهىِ خود با امام(ع) را مشروط به مفید بودن، کرده بود و پس از آن که مشخّص شد که سرنوشت، چیزى جز شهادت نیست، این موضوع را با امام(ع) در میان گذاشت، امام(ع) هم موافقت فرمود که اگر مى‌تواند، خود را از حلقه محاصره دشمن، خارج کند، به این ترتیب وى فرار را بر همراهى با امام(ع) و شهادت برگزید.
20	مسلم بن رباح	غلام على بن ابى‌طالب(ع) و منشى ایشان بود که از آزادشدگان به دست امام(ع) بوده است، او همچنین، غلامِ حسین(ع) نیز بوده است، بر پایه برخى از گزارش‌ها، وى در روز عاشورا، در کنار امام(ع)، ولى احتمالاً به دلیل برده بودن، در امان مانده است.
21	غلام عبد الرحمان بن عبد ربّه انصارى	او روایتگر شوخى کردن یاران امام(ع) با یکدیگر در صبح عاشوراست.