حاشیه‌های جایزه جلال آل احمد

به گزارش 598 به نقل از فارس، نشست خبری مجید حمیدزاده دبیر پنجمین دوره از جایز جلال آل احمد پس از برگزاری آیین اختتامیه این جایزه ادبی، برای تشریح حواشی و آنچه این روزها از سوی داورها و هیئت علمی برای ابطال جایزه مطرح می‌شود، در مؤسسه خانه کتاب برگزار شد.

براساس این گزارش حمیدزاده، ارکان جایزه ادبی جلال را هیئت امناء، هیئت علمی و دبیرخانه عنوان و اظهار داشت: براساس ماده 3 مصوب جلسه 565 شورای عالی انقلاب فرهنگی، ارکان اجرای این طرح عبارتند از هیئت امناء، هیئت علمی و دبیرخانه.

وی گفت: هیئت امناء ستاد اهدای جایزه ملی جلال آل احمد عبارتند از اعضای حقیقی  و حقوقی شورای عالی فرهنگی، عضو شورای هنر و ریاست هیئت امناء با وزیر ارشاد اسلامی بوده و دبیر آن به عهده معاون فرهنگی وزارت ارشاد است. اما وظایف هیئت امناء عبارتند از: ترسیم و تعیین خط مشی و سیاست‌های کلی جایزه ادبی جلال، رسیدگی و اظهارنظر نسبت به گزارش‌های هیئت علمی طرح، تعیین اعضای هیئت علمی طرح که متشکل از دو کمیته اصلی داستان، مستندنگاری و تاریخ‌نگاری خواهد بود؛ تصویب آیین‌نامه‌های داخلی و اجرایی و نیز ارزیابی آثار توسط هیئت علمی طرح، تدوین و تنظیم شده است. این هیئت علمی متشکل از 9 نفر از نویسندگان و صاحب‌نظران در زمینه داستان، نقد ادبی، مستندنگاری و تاریخ‌نگاری است که توسط معاونت فرهنگی انتخاب و برای تأیید به هیئت امناء معرفی می‌شوند.

* وظایف هیئت علمی تعیین شده است

حمیدزاده در ادامه ضمن اشاره به اینکه وظایف هیئت علمی تعیین شده است افزود: تدوین آیین‌نامه‌های اجرایی و داخلی و نیز معیارهای ارزیابی آثار و ارسال آن برای تصویب به هیئت امناء، تعیین و نصب هیئت سه نفره داوری در هر یک از حوزه‌های داستان، نقد ادبی، مستندنگاری و تاریخ‌نگاری مرکب از متخصصین، صاحب‌نظران و استادان حوزه دانشگاه، البته هرگونه اختلاف نظر میان اعضای هیئت علمی با رأی حداقل سه نفر از اعضا تعیین تکلیف می‌شود.

دبیر عملی پنجمین جایزه جلال آل احمد درباره داوری‌ها اظهار داشت: ابتدا تمامی کتاب‌ها از سوی گروه سه نفره داوران ارزیابی می‌شود، آثاری که 2 رأی مثبت را احراز کنند به مرحله دوم راه می‌یابند و کتاب‌هایی که در مرحله دوم داوری از 100 امتیاز میانگین 80 امتیاز یا بیشتر را کسب کنند به مرحله نهایی داوری راه می‌یابند.

* اگر اثری برگزیده نشد یک اثر که حداقل 80 امتیاز کسب کرده به عنوان شایسته تقدیر معرفی می‌شود

به گفته وی، در مرحله نهایی نشست مشترک داوران اصلی و دبیر علمی برگزار و آثار راه یافته به این مرحله مورد بررسی و ملاحظه علمی قرار می‌گیرند و با رأی داوران از میان آثاری که میانگین 90 امتیاز و بیش از آن را کسب کرده‌اند معرفی می‌شوند. در صورتی که اثری به عنوان برگزیده شناخته نشد داوران می‌توانند از کتاب‌های راه یافته به مرحله نهایی یک اثر که حداقل 80 امتیاز کسب کرده را به عنوان کتاب شایسته تقدیر کنند البته یک شرط وجود دارد و آن اینکه شرط تعیین کتاب‌های تقدیری نداشتن کتاب برگزیده است.

وی ضمن اشاره به اینکه رکن سوم دبیرخانه است عنوان کرد: تهیه و درج آگهی فراخوان کتاب در رسانه‌های جمعی، دریافت آثار و انجام مراسم نیز برعهده دبیرخانه است.

این مقام مسئول ضمن اشاره به اینکه طبق اساسنامه اعضای هیئت علمی، گروه‌های داوری را انتخاب می‌کنند اضافه کرد: 4 گروه داستان، نقد ادبی، تاریخ‌نگاری و مستندنگاری ارکان تشکیلاتی است که اعضای هیئت علمی، گروه‌های داوری را معین می‌کند و داوری‌ها آغاز می‌شوند.

حمیدزاده در مورد پنجمین دوره جایزه جلال و وظایف داوران و هیئت علمی تشریح کرد: در تمامی دوره‌ها، روند و نتایج داوری به هئیت علمی ارائه می‌شده و بر این اساس هر تصمیمی که هیئت علمی می‌گرفتند، همانگونه طی طریق می‌شد. همانگونه که طی دوره‌های گذشته اینگونه بوده است؛ حتی در دور چهارم جایزه جلال، دو اثر مشترکاً برگزیده شده بودند اما در جلسه نهایی هیئت علمی، یکی از اعضا مطلبی را عنوان کرد که براساس آن نظر و تصویب هیئت علمی تنها یک اثر برگزیده شد، در صورتی که طبق نظر داوران باید هر دو کتاب مشترکاً انتخاب می‌شدند.

* در تمام جوایز ادبی هیئت علمی حرف آخر را می‌زند

وی تصریح کرد: نه تنها بر جایزه جلال احمد بلکه بر جایزه پروین اعتصامی و کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز هیئت علمی حرف آخر را می‌زند. حتی در برخی موارد مشاهده می‌شود که اثری از سوی داوران شایسته تقدیر شناخته می‌شود اما از نظر هئیت علمی برگزیده می‌شود. این موضوع مسبوق به سابقه بوده و در دوره‌های گذشته نیز اجرا شده است نه تنها در این مورد بلکه در تمام موارد و دوره‌ها براساس اساسنامه و یا رویه دبیرخانه عمل کرده‌ایم.

به گفته دبیرعلمی پنجمین جایزه جلال آل احمد، اساسنامه جلال و آیین‌نامه اجرایی در سایت وجود دارد و نمی‌توان عنوان کرد که داوران و هیئت علمی از آن بی‌خبرند. بنده در جلسات پایانی سعی داشتم شرکت کنم و اشاره می‌کنم که تصمیمات نهایی را هیئت علمی می‌گیرد. این مهم درباره گروه مستندنگاری هم اجرا شد. در این گروه اشاره کردم که مطالب را در هیئت علمی اعلام می‌کنیم هر تصمیمی که گرفته شد در نهایت مطرح می‌شود.

حمیدزاده در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که اگر قرار است هیات داوران رای را تصویب کنند، ولی هیات علمی آن را رد کنند، چه دلیلی وجود دارد که آثار داوری شوند، عنوان کرد: این رویه در هر پنج دوره برگزاری جایزه جلال جاری بوده و در تمامی دوره‌ها روند و نتیجه داوری‌ها به اعضای هیات علمی اعلام می‌شده و بر آن اساس هر تصمیمی که اعضای هیات علمی می‌گرفته، ابلاغ می‌شده است. چنان‌چه در دوره چهارم این جایزه نیز یکی از برگزیده‌های داوران در جلسه هیات علمی رد شد. این رویه در جایزه جلال، جایزه پروین اعتصامی و کتاب فصل هم وجود دارد و در واقع حرف اول و آخر را در این جوایز اعضای هیات علمی می‌زند.

* طبق تصویب هئیت علمی به راوی و نگارنده 12.5 سکه اعطا شد

وی در پاسخ به سؤالی درباره تقسیم جایزه میان راوی و نویسنده تأکید کرد: موارد در تقسیم جایزه امری بوده که مسبوق به سابقه است، براساس گزارشی که به هیئت علمی داده می‌شود، مطرح می‌شود که راوی و نگارنده در آثاری که نگارنده و راوی وجود دارند باید چگونه باشد. این تصمیم را هیئت علمی می‌گیرند. درباره کتاب «دا» هم همین‌گونه بود و بر طبق تصمیم هیئت علمی هدیه به راوی و نگارنده اهداء شد. اما در این دوره، در گروه مستندنگاری دو کتاب «شرح اسم» و «نورالدین پسر ایران»، مشترکاً شایسته تقدیر شدند. اما در جلسه تصویب شد به هر دو یعنی راوی و نگارنده 12.5 سکه اعطا شود، البته ابتدا از سوی هیئت علمی این موضوع پیشنهاد و سپس در معاونت فرهنگی پذیرفته شد و ما در تمام موارد پیشنهاد هیئت علمی را اجرا کردیم.

حمیدزاده ضمن اشاره به اینکه آقای سرشار در این دوره، کتابی داشته و جزء داوران هم بوده گفت: بله آقای سرشار در این دوره دارای کتاب بود، اما در جلسه اول مورخ 28/5/91 هیئت علمی تشکیل جلسه داد تا اعضای گروه داوری چهار گانه انتخاب شدند. در بین جلسه و پس از جلسه به بنده تذکر داده شد آقای سرشار دارای کتاب است، تصور بنده این بود کتاب او چاپ سال 91 است و برای داوری به سال 92 منتقل می‌شود. این تذکر کنترل شد و دیدیم در شناسنامه کتاب درج شده اثر برای سال 90 است.

* جریان داوری نقد ادبی با 4 نفر مورد تائید محمدرضا سرشار انجام شد

وی درباره تغییر داوران ادامه داد: دو نفر از اعضای گروه داوری نقد ادبی را به جهت اینکه این شائبه وجود نداشته باشد تغییر دادیم، البته یکی را آقای سرشار پیشنهاد داده بودند و تنها تغییر شامل یک نفر شد و جریان داوری نقد ادبی با آن 4 نفر مورد تأیید سرشار انجام شد.

حمیدزاده با اشاره به اینکه برخلاف آیین‌نامه و اساسنامه هیچ عملی صورت نگرفته، به سخنی که این روزها رسانه‌ها با عنوان «شرح اسم» مطرح می‌کنند پاسخ داد و عنوان کرد: بنده هیچ‌گاه عنوان نکردم که «اگر کتاب شرح اسم انتخاب شود، دودش به چشم وزارت ارشاد می‌رود» از انتشار این سخنان متعجب شدم، در آن جلسه خانم حسینی و آقای مصطفی رحیمی صحبت کردند. به یاد ندارم آقای کامران پارسی‌نژاد در آن جلسه صحبت کرده باشد و به این مورد اشاره کرده باشد، اما تذکر به گروه داوران دادم زیرا «شرح اسم» مربوط به زندگی رهبری است باید با دقت بالایی داوری شود تا در افکار عمومی عنوان نشود این اثر به دلیل موضوع و مضمون شامل ارفاق شده است.

وی به تغییر داوران اشاره و گفت: بر مبنای تصمیم جلسه 28/5/91 داوران تغییر کردند اما هرگز از مصوبه هیئت علمی خارج نشدیم. در جلسه 20/8 همان آخرین جلسه گروه داستان، به آقای سرشار اعلام کردم با شما کاری دارم، به ایشان عرض کردم رویه ما در سایر جشنواره‌ها هم همین بوده، فردی که کتاب داشته باشد، نمی‌تواند در مقام اجرایی قرار گیرد، او به بنده گفت این امر در اساسنامه نیست و من هم در پاسخ عنوان کردم اما جزو رویه است، ایشان فرمودند مطلب معقول است اما در اساسنامه نیامده؛ در عین حال در جلسه پایانی هیئت علمی این مطلب را عنوان کردم.

وی در پاسخ به اینکه شاید رویه دوره‌های قبلی جایزه اشتباه بوده است که امروز نیز این جایزه به مشکل برخورده، آیا قرار نیست این رویه غلط اصلاح شود و آیا خود شما نسبت به تغییر این رویه نظری ندارید، که تصریح کرد: باید برای اشتباه یا صحیح بودن ملاک داشته باشیم. بی‌جهت نمی‌توانیم بگوییم جیزی غلط یا درست است. در این‌جا ملاک درستی کارها اساسنامه مصوب، ‌آیین‌نامه اجرایی و رویه دوره‌های گذشته است.

* ما مجری مصوبات هیئت علمی هستیم

دبیر پنجمین دوره از جایزه جلال با اشاره به اینکه آقای سرشار تأکید داشتند اسامی داوران اعلام شود، بیان کرد: به ایشان هم عرض کردم ما در پایان دوره اسامی داوران را کلی اعلام می‌کنیم، ایشان به بنده گفتند در دوره خودم به طور خاص اسامی داوران را اعلام کردم شما هم اینگونه عمل کنید که من هم عرض کردم براساس مصوبه در انتهای دوره اسامی را عمومی اعلام می‌کنیم که آقای سرشار اعلام کرد اسامی داوران کتاب مرا اعلام کنید. به ایشان عرض کردم اگر می‌خواهید کتاب در حلقه داوری باشد باید از هیئت علمی و داوران خارج شوید اگر می‌خواهید عضو هیئت علمی باشید کتابتان را خارج کنید اما ایشان بدون پاسخ رفتند.

به گفته وی، ما مجری مصوبات اعضای هیئت علمی هستیم، حتی ملاک‌های ارزیابی داوری و آیین‌نامه اجرایی توسط آنها پیشنهاد می‌شود سپس تصویب و در گروه‌های داوری آنها را اجرا می‌کنیم.

حمیدزاده در این نشست با سؤالات متعدد خبرنگاران پیرامون شایسته تقدیر معرفی شدن «شرح اسم» مواجه شد و توضیح داد: روند داوری و گزارش جلسه را پس از هر بار برگزاری به هیئت علمی می‌دهیم، گفتیم که طبق رأی داوران این کتاب امتیاز را کسب کرده بود اما براساس تصمیم هیئت علمی این اثر شایسته تقدیر معرفی شد.

وی افزود: در جلسه پایانی از سرپرست معاونت فرهنگی دعوت کردیم تا طبق روال سال‌های گذشته در جلسه حاضر و در جریان امور قرار گیرد.

حمیدزاده ضمن اشاره به اینکه قصد استعفا ندارم، عنوان کرد: باید برای درست و غلط بودن، ملاک داشته باشیم، نمی‌توان بی‌جهت مطلبی را درست یا غلط عنوان کرد، ملاک درستی و غلطی ما اساسنامه مصوب، آیین‌نامه اجرایی است. در هریک از این قسمت‌ها چه حقیقی و حقوقی اگر نظریه‌ای داشته باشیم باید طبق اساسنامه عمل کنیم و انجام هر کاری باید از مجرای صحیح آن صورت گیرد. اما بنده استعفا نداده‌ام چرا که اگر چنین بود خبرش را می‌شنیدید البته چنین تصمیمی هم ندارم و از نظر تشکیلاتی از آسمان هم نیامده‌ام.

* ناشر کتاب «شرح اسم» جایزه خود را به دبیرخانه ارجاع نداده است

حمیدزاده در پاسخ به سؤالی درباره پس دادن جایزه شرح اسم به دبیرخانه پنجمین جایزه جلال آل احمد بیان کرد: تا این ساعت چیزی تحویل دبیرخانه داده نشده و خبری از برگشت جایزه نیست.

وی گفت: اعضای هیئت علمی طبق مصوبه 9 نفرند که عبارتند از راضیه تجار، رسول جعفریان، رحماندوست، سرشار، سلیمی نمین،امیرحسین فردی، کاظم بیگی، عباسعلی وفایی و یحیی طالبیان و بر مبنای مصوبه آقای محقق عضو علی‌البدل هستند. بنابراین بنده در زمانی که اسامی را اعلام کردم اگر اسم عزیزی از قلم افتاده پوزش می‌طلبم.

وی در پاسخ به اینکه کتاب‌های شایسته تقدیر نورالدین پسر ایران و حافظ هفت چه امتیازهایی آورده‌اند، گفت: کتاب نورالدین پسر ایران 83 امتیاز، حافظ هفت، 86 امتیاز، عقل سرخ و مولوی 86 امتیاز کسب کرده‌اند. تمام کتاب‌های شایسته تقدیری این دوره جایزه بالای 80 امتیاز کسب کرده‌اند و هیچ‌کدام بالای 90 امتیاز نگرفته‌اند. تنها کتاب «شرح اسم» 90 گرفت که بر اساس نظر هیات علمی، تنزل داده شد.

وی درباره کتاب سال هم گفت: عین مواردی که اعلام شد در کتاب سال هم وجود دارد. اعضای هیئت علمی جزو شخصیت‌های علمی و معتبر هستند و اینگونه نیست که هر فردی جزو هیئت علمی محسوب شود.

* در اساسنامه تعداد حاضران در جلسه هیئت علمی قید نشده است

حمیدزاده در پاسخ به اینکه شبهه دیگری وجود دارد این است که درباره برگزیده شدن اثری باید تعداد حاضرین در جلسه هیئت علمی به حدنصاب برسد ظاهرا اینگونه نبوده پاسخ داد: هیچ کاری بر اساس اساسنامه و آیین‌نامه سال گذشته انجام نشده است و در اساسنامه تعداد حاضران قید نشده و باید دوستان بدانند در دوره‌های گذشته هم این مورد وجود داشت که صورت جلسات هیئت علمی را چهار نفر امضا کرده‌اند.

دبیر این دوره از جایزه جلال در ادامه درباره اظهارات برخی از نویسندگانی که آثارشان در جایزه شرکت داشته، ولی این روزها به داوری‌های این جایزه انتقاد داشته‌اند، گفت: طبق ضوابط هر فردی حق سوال دارد. گاهی ابهاماتی وجود دارد که باید برطرف شود و پرسیدن این سوال از سوی آنان منعی ندارد. ما نیز نباید وارد انگیزه‌خوانی شویم، ضمن این‌که ممکن است کار ما در جایی اشتباه بوده باشد.

وی در پاسخ به اینکه این جلسه با فشارهای رسانه‌ای و شخص سرپرست معاونت فرهنگی برگزار شده افزود: اینگونه نبوده است. آقای اسماعیلی پیشنهاد دادند اما بنده پیش از آن اعلام کردم که نشست خبری برگزار می‌کنیم.

وی در پایان درباره پرسشی مبنی بر اینکه خبرهای ابطال این دوره از جایزه جلال به گوش می‌رسد، پاسخ داد: اینگونه نبوده و ما همانند همیشه طبق اساسنامه رفتار کردیم.