جایگاه «مقتدا صدر» در روند سیاسی عراق

به گزارش خبرگزاری فارس، «سید مقتدا صدر» متولد 21 مرداد 1352 ( 12 آگوست 1973) چهارمین فرزند سید «محمدصادق صدر» مجتهد بانفوذ عراقی است که در دوران حاکمیت صدام ترور شد. پدر مقتدا، «سید محمد باقر صدر» پسر عموی پدر او که هر دو از مراجع تقلید عراق بودند به همراه دو برادر مقتدا در دوران رژیم بعثی صدام به دلیل نقش محوری در مبارزه مردمی عراق علیه رژیم دیکتاتوری به شهادت رسیدند. به همین دلیل مقتدا ناگزیر شد به زندگی مخفیانه و زیرزمینی روی آورد.

وی پس از شهادت پدرش در 29 بهمن 1377 (1999) فعالیت خود را صرف برقراری ارتباط با طرفداران پدرش کرد. این گروه که اغلب جوان بودند، هسته اولیه جماعت «صدرثانی» را تشکیل ‌دادند. مقتدا توانست نجف و کوفه را به پایگاه اصلی نیروهایش بدل کند و در حرم امام علی(ع) و مسجد کوفه سنگر گرفت. اقداماتی که با همکاری های چند سویه قبل از آنکه تبدیل به چالشی خطرناک شود، به پایان رسید.

مقتدا در اوایل سال 2004 در پی سقوط رژیم دیکتاتوری صدام، به عنوان حاکم غیر رسمی منطقه‌ای به نام «شهرک صدر» بغداد که در دوره دیکتاتوری به شهرک صدام معروف بود، فعالیت می‌کرد و فرماندهی «جیش المهدی» را که در واقع شاخه نظامی این جریان بود، بر عهده گرفت.

وی با همین طرفدارانش موسسات خیریه و دفاتر پدرش را در شهرهای مختلف عراق دوباره فعال کرد و سپس با تدوین مرامنامه‌ای که در آن بر لزوم تشکیل حکومتی اسلامی و اقامه حدود شرعی برای آینده عراق تاکید شده بود وارد صحنه سیاسی و اجتماعی این کشور شد.

در دوران اشغال عراق، جیش المهدی که گفته می‌شود 60 هزار عضو دارد با ارتش آمریکا بارها درگیر شدند و آمریکایی‌ها در واکنش به این اقدام تلاش کردند تا صدر را دستگیر کنند.

ورود صدر به صحنه درگیری نظامی با آمریکایی‌ها پس از توقیف هفته‌نامه «الحوزه» در شهرک صدر صورت گرفت، پس از توقیف این هفته‌نامه که در آن مواضع اسلامی و ضدآمریکایی مقتدا منتشر می‌شد، طرفداران او درگیری‌های نظامی را آغاز کردند. اما در نهایت رهبر جوان جریان صدر، فعالیت جیش المهدی را به حالت تعلیق درآورد و وارد فاز سیاسی شد و در سال 2005 اجازه یافت تا در انتخابات حضور یابد. اما در آگوست همین سال نیروهای آمریکایی با هدف ترور مقتدا، به خانه او حمله کردند که در این عملیات نیز شکست خوردند. در اکتبر 2006 وی در کنار «جلال طالبانی» رئیس جمهور عراق حاضر شد تا میزان نفوذ خود در دولت جدید این کشور را نشان دهد. جریان او در پارلمان عراق 20 کرسی را در آن دوره از آن خود کرده بود.

در انتخابات پارلمانی 2010 نیز جریان صدر بار دیگر حضور یافت و 40 کرسی از مجموع 325 کرسی پارلمانی عراق را به خود اختصاص داد و سهمیه 8 وزیر در کابینه جدید نوری مالکی نخست وزیر عراق را از آن خود کرد. این وزارتخانه‌ها عبارتند از: عمران و اسکان، برنامه‌ریزی، کار و امور اجتماعی، منابع آبی و آب رسانی، آموزش و پرورش، حمل و نقل، دادگستری و بهداشت.علاوه بر این یکی از معاونان نخست وزیر نیز از این جریان انتخاب شد.

مواضع اصلی مقتدا حول محور مشروعیت قدرت، مخالفت حضور نیروهای اشغالگر آمریکایی در عراق و خدمات رسانی به مردم این کشور می‌چرخد.

وی در خطبه‌های نماز جمعه خود در شهر کوفه بارها اعلام کرده بود که خواستار اسلامی شدن جامعه و ممنوعیت فروش مشروبات الکلی است.

با تمام اینها برخی کارشناسان انتقاداتی به این رهبر جوان جریان صدر و تاکتیک‌های مبارزاتی و عملکردش در عرضه سیاسی عراق وارد می‌کنند، هرچند که وی همواره در نهایت تصمیمی که در راستای منافع ملی عراق بوده، اتخاذ کرده است. 

پس از انتخابات 2010 پارلمان عراق، عربستان تمام سعی خود را برای به قدرت رساندن «ایاد علاوی» رهبر فهرست العراقیه و جریان‌های سنی وقف کرد اما در نهایت با هوشیاری گروه‌های عراقی، در نهایت دولت تشکیل شد. با این حال عربستان و علاوی دست از خرابکاری برنداشتند و تلاش کردند تا سناریوهای جدیدی برای تغییر معادله سیاسی عراق طراحی کنند.

طرح عدم کفایت مالکی از سوی العراقیه و سپس کارشکنی‌های «مسعود بارزانی» رئیس منطقه کردستان نیز در راستای همین طرح‌ها بود. جمع کردن امضا علیه مالکی در پارلمان و همصدایی مقتدا صدر، موجب شد که برخی به او اتهام بزنند که به عمق بحران جاری در کشورش توجهی ندارد زیرا به اعتقاد آنها، این اقدام صدر در واقع بازی در زمین عربستان سعودی بود و اظهار نظرهای تند مقتدا علیه مالکی چیزی جز بی‌ثباتی و تفرقه در ائتلاف شیعیان و افزایش درگیری‌های مذهبی در عراق به همراه نداشت. اما واقعیت این بود که صدر به عملکرد دولت انتقاد داشت و خواستار اصلاح آن و ارائه خدمات به شهروندان عراقی بود و در نهایت نیز با تصمیمی درست، دست‌های پشت پرده این توطئه علیه بغداد را در تحقق اهدافشان ناکام گذاشت و با ایفای نقش میانجیگری میان «مسعود بارزانی» رئیس منطقه کردستان و فراکسیون همپیمانی ملی تلاش کرد تا اوضاع داخلی عراق را سامان دهد. وی با عملکرد درست خود نشان داد که جریان صدر خواستار بهبود سطح خدمات رسانی دولت است نه ایجاد تفرقه و شکاف در کشور.

 رهبر جوان جریان صدر، همواره تلاش کرده تا منافع ملی عراق را بر هرچیز دیگری ارجحیت دهد و به دلیل قدرت و محبوبیتش در بافت جامعه عراقی، اغلب توانسته، معادلات سیاسی را در مسیری درست حفظ کند و پیش‌بینی می‌شود که در طرح مجدد توطئه سعودی براندازی دولت مالکی، وی بار دیگر به اوضاع سامان دهد و به پایه‌های قدرت بغداد تحکیم بخشد.دی ماه سال 90، فراکسیون پارلمانی «الاحرار» وابسته به جریان صدر اعلام کرد: آمریکا بارها سعی داشته است تا مقتدا صدر را ترور کند اما تاکنون ناکام مانده است و به همین دلیل رهبر جریان صدر حوزه نجف اشرف را ترک کرده و به کشوری دیگر برای ادامه تحصیل رفته است.

«امیر الکنانی» یکی از نمایندگان جریان صدر اظهار داشت: مقتدا صدر به دلیل اوضاع کنونی نمی‌توانست در نجف رفت و آمد داشته باشد و منطقی نیست که مدرسان به منزل او بیایند و بروند یا او به مسجد برود، این قید و بندها در اوضاع بحرانی امنیتی مشکل ساز شده است.

به همین دلیل مقتدا صدر برای ادامه تحصیلات حوزوی به شهر قم در ایران آمد و هر از چند گاهی به دلیل حضورش در عرصه سیاسی عراق، به این کشور سفر می‌کند.

الکنانی تصریح کرد: به دلیل توطئه‌های ایالت متحده آمریکا، صدر برای حفظ امنیتش ترجیح داده تا پایان ادامه تحصیلات و برقراری امنیت در عراق، در قم بماند.

فتانه غلامی