نمره مردود به محتوا و فیلمنامه «بیدارباش»

به گزارش خبرنگار رادیو و تلویزیون فارس،‌ سریال «بیدار باش» محصول گروه فیلم و سریال مرکز بسیج سازمان صدا و سیما است که به تازگی از شبکه یک سیما پخش شد. این فیلم با حضور منتقدان، عوامل برنامه، مدیران سیما و برخی از پژوهشگران و اصحاب رسانه مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

در این جلسه که به همت مدیریت پژوهش اداره کل آموزش و پژوهش سیما برگزار شد، پس از ارائه گزارش مرکز نظارت و ارزشیابی سازمان، طهماسب صلح جو و جبار آذین به نقد این سریال پرداختند.

در ابتدای جلسه نتایج ارزشیابی اداره کل طرح و برنامه و نظارت در مورد سریال ارائه شد که نشان داد این سریال به لحاظ محتوا و فیلمنامه نمره ضعیف (کمتر از 50) و از نظر ساختار نمره متوسط دریافت کرده است. برخی از مهم‌ترین ضعف‌های این سریال از دیدگاه آن مرکز عبارت بودند از اینکه سریال در انتقال ارزش‌های معنوی و بازنمایی واقعیات و رخدادهای جبهه و جنگ و بازشناسی روحیه انقلابی مردم و رزمندگان، چندان موفق عمل نکرده است و نتوانسته است به نحوی شایسته، ایثار، فداکاری و جانبازی رزمندگان و همدلی و صمیمیت مردم در پشتیبانی از جنگ را به نمایش بگذارد و در این امر، دچار ساده‌انگاری و سطحی‌نگری شده است. همچنین در این گزارش آمده بود در دوره‌ای که تولیدات سینمایی و تلویزیونی دفاع مقدس بسیار نایاب است، تولیدات سخیف، سطحی و زیر پا گذاشتن ارزش‌ها هم‌چون سریال «بیدارباش» جایگزینی نامناسب در رابطه با این‌گونه آثار به حساب می‌آید و در نشان دادن فرهنگ دفاع مقدس و فضای معنوی جبهه و جنگ به نسل جوان و نوجوان امروزی تأثیری معکوس و اشتباه به دنبال خواهد داشت.

در ادامه صلح‌جو یکی از منتقدان این نشست به این نکته پرداخت که‌ اصطلاح طنز را به جای کمدی به کار بردن به طور کلی غلط است و طنز ریشه در ادبیات دارد و محصول ذهن طناز یک انسان یا یک هنرمند یا یک شخص است و کمدی یک نمایش است. در کمدی علاوه بر نویسنده کارگران هم نقش دارد و به خاطر همین است که در سینمای کمدی، کمدین‌ها مشهورند. به کار بردن واژه‌ها بدون مسئولیت اصلاً چیز خوبی نیست. در عالم کمدی عواملی از قبیل لودگی و شوخی و... می‌تواند مؤثر باشد.

وی معتقد است که این فیلم در اجرا آسیب جدی دیده است. فیلم بیشتر به سمت کلیشه‌ها رفته و این احساس که این داستان در یک دوران خاصی اتفاق افتاده، ضعیف است. چرا می‌گوئیم شوخی با ارزش‌ها، آیا شوخی بد است؟ شوخی بخشی از زندگی ماست. ما گاهی برای دلجویی از افراد می‌گوییم ناراحت نشو، شوخی کردم! شوخی توهین نیست. آیا با شوخی نمی‌شود ارزش‌ها را متعالی نشان داد؟ در مثنوی مولوی بسیار موارد با زبان شوخی صحبت می‌کند.

جبار آذین دیگر منتقد این نشست با اشاره به اینکه کسی که نقدی را انجام می‌دهد قبل از هر چیز یک بیننده است، اظهار داشت: اما در جایی که نقد پیرامون یک مقوله هنری باشد، اینجا بحث نگاه و تخصص مطرح می‌شود.

منتقد باید یک متخصص باشد. مدت‌هاست که در مقوله ساختن فیلم در موضوع دفاع مقدس هر کسی به خودش اجازه می‌دهد فیلمی بسازد و خلط مبحث شده است.

آذین با توجه به توضیحات اداره نظارت و ارزشیابی عنوان کرد: به سریال از لحاظ ساختار و محتوا نمره قابل قبولی نمی‌دهد و داستان و موضوع خوب پرداخت نشده و شخصیت‌ها برای مخاطب باورپذیر درنیامده است، آدم‌های این مجموعه درحد تیپ باقی مانده است.

چگونه مطرح کردن موضوع دفاع مقدس، جنگ و کمدی که طنز قابل طرح، بسیار ساده‌لوحانه است، اگرچه نگاه به دفاع مقدس وجود داشته است اما نگاه عمیقی به ارزش‌ها نبوده است. شخصیت‌ها که پرداخت درستی نداشته، طبیعی است که مفاهیم هم نمی‌تواند پرداخت درستی داشته باشد.

در ادامه کاوری به عنوان کارگردان در پاسخ به نقدهای وارده از سوی منتقدان و اداره نظارت و ارزشیابی اظهار داشت: نقدهای مطرح شده از سوی اداره نظارت و ارزشیابی برایم تازگی نداشته و هر کاری را که شروع به ساخت می‌کنم ارتباط مستقیم با منتقدین و مردم دارم و تا آخرین زمان پخش کار را دنبال می‌کنم.

کارگردان مجموعه «بیدارباش» افزود: بازتاب کار بسیار مهم است. دغدغه اینجانب بیشتر بحث محتوایی اثر است. سفارش‌دهنده اثر باید رضایت کامل از کار داشته باشد. با توجه به سوابق کاری در سینما و دغدغه‌های شخصی پیرامون موضوع دفاع ‌مقدس ساختارشکنی‌ها لازمه ارائه کار است.

کاوری در ادامه بیان داشت: این سریال با هیچ کدام از اثرها نظیر شهادت‌طلبی و ایثار و ... شوخی نکرده است ولی ممکن است با الفاظ بازی کرده باشیم. شوخی ما با یک سری از ظواهر بوده است.

در ادامه نوروزبیگی تهیه‌کننده این سریال با توجه به پرسش مجری که این کار با کارهایی نظیر «لیلی با من است» شبیه بوده است، گفت: افرادی که قرار بوده به ما نمره رد بدهند، به ما نمره قبولی داده‌اند، با یک نمره اضافه‌تر. من با توجه به حضورم در صحنه‌های دفاع مقدس در زمان جنگ تحمیلی، سعی کردم فضاهایی که لمس کردم را ارائه کنم. ما هیچ‌گاه ارزش‌های دفاع مقدس را زیر سؤال نبردیم و از کلی‌گویی هم پرهیز کردیم. ما برای نسل امروز این مقدس بودن دفاع را باید تفهیم کنیم و نشان دهیم که در همین دفاع مقدس بود که جوانی که در کوچه و خیابان با شرایطی خاص بود، عشق زمینی‌اش را تبدیل به عشق آسمانی می‌کند.

وی با پذیرش ضعف فیلمنامه سریال افزود: خط قصه مربوط به موقعیت یک گروه تئاتر بود که با حضورش در جبهه فضای شادی را برای رزمندگان فراهم می‌کند و با توجه به پخش این سریال که قرار بود در ایام عید پخش شود و فضای شادی را هم برای بینندگان فراهم آورد، تصمیم به ساخت آن گرفته شد و این قصه هیچ ارتباطی با دیگر فیلم‌های دفاع مقدس ندارد و آقای تراب‌نژاد با توجه به نویسنده آن که قصه مستقلی بوده است در جلسه حضور دارند.

در انتهای این جلسه جعفری رئیس مرکز بسیج سازمان، گفت: هدف ما از ساخت این سریال تقدس‌زدایی از موضوع دفاع مقدس و معرفی دفاع مقدس به شکلی بوده است که تجربه کردیم. ما عقیده نداریم هر کسی که می‌خواهد در مورد دفاع مقدس فیلم بسازد، باید لباس احرام بپوشد. از طرف دیگر ما به این فکر می‌کردیم که زبان فیلم‌ به گونه‌ای باشد که بتواند با نسل جوان امروز ارتباط برقرار کند. از طرف دیگر ما ارزش‌های اصیل دفاع مقدس را ارج نهاده‌ایم.

جعفری در پایان جلسه یادآور شد: این سریال محصول مرکز بسیج سازمان صدا و سیما بود که از شبکه یک سیما پخش شد.