سرویس دین و آئین پایگاه 598/ بهترين منبع براي شناخت ماهيت نهضت امام حسين عليه السلام و درک حقيقت حماسه حسيني و قيام عاشورا «گفتار» و «رفتار» رهبر قيام کربلاست. همچنين بررسي گفتار و رفتار اصحاب سيدالشهداء عليه السلام مرجع معتبري براي شناخت عامل اصلي پيدايش قيام عاشوراست.
در اين ميان، گفتار مسلم بن عقيل، نماينده و فرستاده امام حسين عليه السلام بيش از ديگران روشنگر فلسفه قيام است. زيرا مسلم بن عقيل سفير و سخنگو و طلايه دار قيام حسيني و نخستين شهيد اين قيام بزرگ الهي است.
بايد پژوهشگران قيام عاشورا از گفت وگوهاي مسلم بن عقيل با کوفيان و به ويژه پاسخ هاي وي به عبيدا...بن زياد براي تحقيقات درباره قيام سيدالشهداء عليه السلام بهره بگيرند. در اين نوشتار تنها سخنان مسلم بن عقيل در کوفه پس از دستگيري و در پاسخ به تهمت هاي ابن زياد بررسي مي شود.
هنگامي که مسلم بن عقيل دستگير شد و او را به کاخ ابن زياد بردند ابن زياد رو به مسلم کرد و گفت: يا ابن عقيل أتيت لتشيتت الکلمة؟ اي فرزند عقيل براي ايجاد تفرقه و تشتت آمده اي؟ مسلم بن عقيل در پاسخ وي هدف از قيام عاشورا و آمدن خود به کوفه را چنين بيان کرد: ما لذلک أتيتُ ولکن اهل المصر کتبوا انَّ اباک سفک دمائهم و انتهک أعراضهم فجئنا لنامر بالمعروف و ننهي عن المنکر (انساب الاشراف بلاذري، ج۲، ص۸۶/موسوعة الامام الحسين عليه السلام، ج۱، ص۸۰۲)؛ براي آن نيامده ام ولکن اهل شهر نوشتند که پدرت خون هاي آنان را ريخت و عرض و آبروهاي آنان را هتک کرد؛ پس ما آمديم تا امر به معروف و نهي از منکر کنيم.
به نقل و گزارشي ديگر مسلم بن عقيل در پاسخ ابن زياد به صراحت به نقش برجسته امر به معروف و نهي از منکر در حرکت و هجرت خويش اشاره کرد و فرمود: لَستُ لذلک أتيتُ هذا البَلَد و لکنّکم أظهرتم المنکر و دفنتم المعروفَ و تأمّرتم علي الناس من غير رضي و حملتموهم علي غير ما اَمَرکم ا... به و عملتم فيهم بأعمال کسري و قيصر، فأتينا هم لنأمر فيهم بالمعروف و ننهي عن المنکر و ندعوهم الي حکم الکتاب و السنة و کنّا اهل ذلک. (الفتوح ابن اعثم کوفي، ج۵، ص۹۷ / موسوعة الامام الحسين عليه السلام، ج۱، ص۸۳۰/ بحارالانوار، ج۴۴، ص۳۵۱)؛ من براي آن به اين شهر نيامده ام ولکن شما منکر را آشکار کرديد و معروف را دفن کرديد و بر مردم بدون رضايت فرمانروايي کرديد و آنان را بر غير آن چه خداوند شما را به آن فرمان داده وادار کرديد و در بين آنان به شکل و شيوه رفتار و اعمال کسري و قيصر عمل کرديد، پس ما نزد آنان آمديم تا در بين آنان امر به معروف و نهي از منکر کنيم و آنان را به حکم کتاب خدا، قرآن و سنت فرا بخوانيم و ما اهل آن بوده ايم.