نذر و نظر چند مرجع تقليد

آيت‌الله سبحاني در پاسخ سئوالي پيرامون نحوه اجراي صيغه نذر، ادله و احکام مربوط به آن را تبيين کرد، با عنايت به لزوم آگاهي مردم از مسائل مربوط به نذر در ذيل اين پاسخ، نظرات چند تن ديگر از مراجع عظام تقليد تقديم مي‌شود.

نذر براي غير خدا دو صورت دارد: 1. نذر كردن براي بندگان خدا به نيّت تقرّب و جلب رضايت آنان (بدون توجه به خشنودي و يا خرسندي خدا). روشن است چنين رفتاري، نوعي شرك و به منزله بت پرستي است.

2. نذر، عملي خداپسندانه به خاطر تقرب به خدا و جلب رضايت او و هديه ثواب آن به يكي از اولياي الهي تا از اين رهگذر خشنودي خدا به دست آيد.

بي‌شك، نذر كردن با چنين قصد و نيت پاك ، كاري پسنديده و درخور ستايش است.

* صيغه نذر

آنچه موجب سؤال مي‌شود، و احياناً افراد را به اشتباه مي‌اندازد، تشابه و يكسان بودن دو تعبير در مقام نذر است. به حكم اين كه «نذر» يك امر عبادي است، بايد براي تقرب به خدا صورت پذيرد و «ناذر» بگويد: «لِله عليّ ان قُضيت حاجتي ان اذبح هذه الشاة للنبي‌(ص)».

يعني: «براي كسب رضا و تقرب به خدا تعهد مي‌كنم: اگر حاجت من برآورده شد، اين گوسفند را براي پيامبر (ص) ذبح كنم».

صيغة صحيح نذر اين است كه گفته شد، ولي غالباً مردم به خاطر ناآگاهي، يا خلاصه گويي مي‌گويند: هذا للنبيّ، يا نذرتُ هذا للنبيّ؟

در هر حال مورد سؤال اين است كه چگونه براي پيامبر (ص) نذر مي‌كنند و مي‌گويند: «للنبي»، در حالي كه نذر بايد براي خدا باشد.

پاسخ سؤال اين است كه «لام» در جمله «للّه عليّ» براي تقرب است چنان كه قرآن مي‌فرمايد: «أَنْ تَقُومُوا للّه مَثْنى وَفُرادى». « دو نفر دو نفر يا به تنهايي براي خدا قيام كنيد».

در حالي كه «لام» در « للنبي» لام «انتفاع» است چنان كه در برخي آيات مي‌خوانيم: «إِنّما الصَدقات لِلْفُقراء والمَساكين». «زكات براي تهي‌دستان و مستمندان است».

از اينجا روشن مي‌شود عمل موحدان با عمل مشركان ، تفاوت جوهري دارد; آنان قرباني‌هاي خود را به نام بت‌ها و براي تقرب به آنان ذبح مي‌كردند و قرآن در اين مورد مي‌فرمايد: «وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ ذلِكَ فِسْقٌ». «و آنچه براي بت‌ها ذبح مي‌شود...اين كار خروج از دين است».

در حالي كه موحدان براي خدا نذر مي‌كنند و نام او را به زبان مي‌آورند، اما ثواب كار نيك خود را به اوليا هديه مي‌كنند و از اين طريق به درگاه الهي تقرب مي‌جويند.

مردي به حضور پيامبر(ص) رسيد و عرض كرد: اي پيامبر خدا، مادرم از دنيا رفته است و مي‌دانم اگر او زنده بود، صدقه مي‌داد، اگر از طرف او صدقه بدهم او سودي مي‌برد؟

رسول گرامي (ص) فرمود: آري. آنگاه گفت: كدام يك از صدقه‌ها سود بيشتري دارد؟ فرمود: آب.

در اين هنگام، سؤال كننده چاهي كند و پس از آماده شدن گفت: «هذه لأُمّ سعد»، «ثواب كندن اين چاه براي مادر سعد باشد». لام در «لأُمّ سعد» همان لام « للنبي(ص)» است.كه به اصطلاح «لام» انتفاع است نه لام تقرّب . ولي روح نذر اين است كه براي تقرّب به درگاه الهي متعهد شدم حيواني را ذبح كنم و ثواب آن را به پيامبر (ص) اهدا كنم تا از اين طريق، به درگاه خداوندي تقرب بجويم شايد خدا بيمارم را شفا دهد.

به گزارش مركز خبر حوزه، نظرات ديگر مراجع عظام تقليد به اين شرح است:

* آيت‌الله‌العظمي سيستاني:

ـ نذر آن است كه انسان براى خدا بر خود واجب كند كه كار خيرى را بجا آورد، يا كارى را كه‌ نكردن آن بهتر است ترك كند.

ـ در نذر بايد صيغه خوانده شود ، و لازم نيست آن را به عربى بخواند ، پس اگر بگويد: چنانچه مريض من خوب شود براى خدا بر من است كه ده تومان به فقير بدهم ، نذر او صحيح است ، و اگر بگويد براى خدا نذر كردم چنين كنم ، ـ بنابر احتياط واجب ـ بايد عمل كند ، ولى اگر نام خدا را نبرد و فقط بگويد نذر كردم ، يا نام يكى از اولياى خدا را ببرد نذر صحيح نيست . و نذر اگر صحيح بود و مكلف به نذر خود عمداً عمل نكرد گناه كرده است، و بايد كفاره بدهد ، و كفاره وفا نكردن به نذر مانند كفاره مخالفت قسَم است.

* آيت‌الله‌العظمي وحيد خراساني:

ـ نذر آن است كه انسان براى خدا ملتزم شود كه كار خيرى را به جا آورد ، يا كارى را كه نكردن آن بهتر است ترك كند.

ـ در نذر بايد صيغه خوانده شود ، و لازم نيست آن را به عربى بخوانند ، پس اگر بگويد: (چنانچه مريض من خوب شود ، براى خدا بر من است كه ده تومان به فقير بدهم) نذر او صحيح است.

* آيت‌الله‌العظمي صافي گلپايگاني:

- نذر آن است كه انسان بر خود واجب كند كه كار خيري را براي خدا به جا آورد، يا كاري را كه انجام ندادن آن بهتر است براي خدا ترك نمايد.

- در نذر بايد صيغه خوانده شود، لازم نيست آن را به عربي بخواند. پس اگر بگويد: از براي خدا بر من، يا بر عهده من يا بر ذمه من است كه اگر مريض من خوب شود، ده تومان به فقير بدهم، نذر او صحيح است.