روزنامه «الحیات» در مقاله‌ای به قلم «ابراهیم صیف» پژوهش‌گر رسمی مرکز
مطالعات خاورمیانه اندیشکده «کارنگی»، می‌نویسد: درحالی‌که بسیاری از
کشورهای عرب در حال تلاش برای وفق دادن خود با پیامدهای اقتصادی بهار عربی
هستند، بحران دیگری در حال حاضر در حال پدیدار شدن است: هزینه روبه افزایش
مواد غذایی. این‌که چه قدم‌هایی باید برای مواجهه با این بحران برداشت، نه
تنها برای کشورهایی که خیزش اعراب را پشت سر گذاشته‌اند بلکه برای تمام
منطقه، از جمله امیرنشین‌های ثروتمند خلیج‌فارس، جالب است. اصولاً، تقریباً
تمام کشورهای دنیای عرب با عدم امنیت غذایی روبرو هستند.
* کشورهای عرب ۶۰ تا ۸۰ درصد مواد خوراکی را وارد می‌کنند
بیشتر کشورهای عرب در حال حاضر تقریباً ۶۰ تا ۸۰ درصد مواد خوراکی مورد نیازشان را وارد می‌کنند. احتکار در بازارهای جهانی غذا در سال ۲۰۰۸ باعث ایجاد بحرانی منطقه‌ای شد. قیمت کالاها سر به فلک کشید و باعث شد که تورم به سطوح بسیار بالای بی‌سابقه‌ای برسد. بسیاری از کشورهای عربی دست به فعالیت‌های هدفمندی زدند که سعی داشتند این تورم را کاهش دهند. ولی این اقدامات در برخورد با دلایل اصلی بحران مواد غذایی با شکست مواجه شدند.
*هزینه مواد غذایی در سال‌های آینده تا چه حد رشد می‌کند؟
نگاهی به داده‌ها نشان می‌دهد که چه قدر این خطر جدی است. تخمین زده‌اند که هزینه واردات مواد غذایی در کشورهای عربی تا سال ۲۰۲۰ به ۱۱۵ میلیارد دلار خواهد رسید. این تخمین بر اساس میزان رشد جمعیتی برابر ۵/۳ درصد در دهه آینده است.
*یکی از پیامدهای بیابان‌زایی کمبود مواد غذایی است
آن‌چه این چالش را حتی سخت‌تر هم می‌کند این حقیقت است که بحران غذا، پیش از این‌که اوضاع بهتر شود، احتمالاً مدتی بدتر خواهد شد. چند دلیل برای این موضوع وجود دارد که مهم‌ترین‌شان پدیده جهانی افزایش بیابان‌زایی است. علاوه بر این، درگیری بر سر منابع آبی دارد شدت می‌گیرد و فهرست کشورهای فاقد امنیت غذایی روبه‌رشد است و افزایش هزینه انرژی و تولید که دور از انتظار هم نیست جهان را با موج کشنده‌ای بالا رفتن قیمت‌ها تهدید می‌کند.
*دولت‌ها در بخش تولید سرمایه‌گذاری نمی‌کنند
هزینه‌های روبه افزایشی که گویا کشورهای عربی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است به دلیل برخی سیاست‌های پایه‌ای و قدم‌های نادرستی است که در این راه برداشته شده است. اول این‌که، بخش کشاورزی در بیشتر کشورهای عربی در دهه اخیر به شدت نادیده گرفته شده است، که نتیجه آن کاهش سطح تولید است. این موضوع از مهاجرت انبوه از مناطق کشاورزی به شهرها و حاشیه شهرها نشأت می‌گیرد. در نتیجه، کارگران ماهر این بخش را رها کرده‌اند و دولت‌ها هیچ علاقه‌ای به اختصاص منابع مالی مناسب برای افزایش تولید در این بخش ندارند، موضوعی که منجر به کمبود منابع کشاورزی و کارگران ماهر شده است.
*یارانه مواد غذایی راه‌حلی سطحی و کوتاه‌مدت است
دوم این‌که، بیشتر کشورهای عرب اخیراً برای مواد خوراکی یارانه اختصاص داده‌اند، بنابراین، دیگر انگیزه‌ای برای یافتن راه‌حلی مبتکرانه برای مشکل رشد امنیت مواد غذایی وجود ندارد. ولی این کار را تا ابد نمی‌توان ادامه داد. صعود قیمت جهانی به معنای کمبود بودجه در بیشتر کشورهای عربی است و گرچه کشورهای عربی همچنان با مازاد آن مواجه هستند، هزینه بالای واردات مواد خوراکی اثر شدیدی خواهد گذاشت.
*با توجه به کمبود آب شیرین، خاورمیانه جزو مناطق فقیر است
سوم این‌که، خاورمیانه و آفریقای شمالی معمولاً در میان مناطق بسیار محروم جهان به حساب می‌آیند، چون ملاک رفاه در اینجا منابع آب شیرین است. نبود انگیزه برای مردم و کشاورزان مشکل را بدتر کرد یعنی نتوانستند به آن‌ها انگیزه‌هایی بخشند تا آب باران را درست ذخیره و بهره‌برداری کنند.
*کدام کشورها قابلیت افزایش محصولات کشاورزی را دارند؟
در نتیجه این سیاست‌های نادرست، کشورهای عرب مثل مصر و مراکش مازاد منابع آب‌شان را برای این کمبودها مصرف کرده‌اند. به علاوه، با این تغییرات انقلابی که بر جهان عرب سایه افکنده است طرح‌های منطقه‌ای که هدفشان ارتقای امنیت غذایی باشد نادیده گرفته شده‌اند. این طرح‌ها به دنبال استفاده سرمایه‌هایی از کشورهای خلیج‌فارس به همراه منابع اصلی کشاورزی از کشورهایی است که محصولات فراوانی داشته باشند، مثل سودان. در چند سال گذشته، تلاش‌هایی برای افزایش سرمایه اعراب در کشاورزی در کشورهایی مثل سودان و مصر شده است. این موضوع قدمی است که در راه درست برداشته شده البته هنوز راه درازی در پیش است که در مسیری قرار بگیریم که محصولات کشاورزی را افزایش دهد و بالاخره خودکفایی به همراه بیاورد.
*کشورهای عربی با رشد دوباره و ثبات اقتصادی می‌توانند سرمایه جذب کنند
در آینده، هر کشور عربی که به دنبال رشد دوباره و دستیابی به سطحی از ثبات اقتصادی باشد –دو موضوع کلیدی برای جذب سرمایه- از پس چالش‌هایی که به وجود آمده‌اند، خوب برآمده است. جمعیت جهان از لحاظ تعداد افراد در حال رشد است. بهبود استانداردهای زندگی در کشورهایی مثل چین و هند باعث افزایش تقاضای جهان برای مواد غذایی شده است. بنابه گزارشی که بانک جهانی منتشر کرد، محصول گندم باید تا ۵۰ درصد تا سال ۲۰۳۰ افزایش پیدا کرده باشد تا بتوان با تقاضاهای روبه‌رشد خود را وفق دهد.
*یکی از پیامدهای خیزش اعراب غافل شدن از مسائل دیگر کشور است
خیزش اعراب فرصتی را برای بازبینی سازمان سیاسی منطقه و هم‌چنین سیاست‌های اقتصادی‌اش فراهم کرد. این سیاست‌ها بخش‌های اصلی تولید را -که شامل کشاورزی هم می‌شود- به حاشیه کشانده‌اند. با توجه به رشد مورد انتظار در قیمت‌های جهانی و تقاضای داخلی، حتی بدون در نظر گرفتن بالا رفتن استاندارد زندگی در کشورهای عربی و باقی جهان، نیاز شدیدی به تغییرات اساسی در این سیاست‌هاست تا رنسانسی در بخش کشاورزی به راه بیندازند.
*اگر کشورهای عرب فکری نکنند معلوم نیست نوسانات قیمت‌ها چه بلایی سرشان بیاورد
خیزش اعراب هم‌چنین می‌تواند راه را برای ارزیابی دوباره انسجام منطقه‌ای باز کند، به این شکل که سرمایه مالی از کشورهای غنی‌تر را برای منابع کشاورزی در کشورهای فقیرتر هماهنگ کنند. روشن است که چنین تعهدی نیازمند وجود شرایط مناسب از لحاظ امنیت و ثبات سیاسی است. ولی تا وقتی که کشورهای عربی منتظر باشند تا ابرها کنار بروند، مورد لطف نوسان قیمت‌های جهانی قرار خواهند گرفت –که به نظر می‌رسد که به زودی فروکش نخواهد کرد.
* کشورهای عرب ۶۰ تا ۸۰ درصد مواد خوراکی را وارد می‌کنند
بیشتر کشورهای عرب در حال حاضر تقریباً ۶۰ تا ۸۰ درصد مواد خوراکی مورد نیازشان را وارد می‌کنند. احتکار در بازارهای جهانی غذا در سال ۲۰۰۸ باعث ایجاد بحرانی منطقه‌ای شد. قیمت کالاها سر به فلک کشید و باعث شد که تورم به سطوح بسیار بالای بی‌سابقه‌ای برسد. بسیاری از کشورهای عربی دست به فعالیت‌های هدفمندی زدند که سعی داشتند این تورم را کاهش دهند. ولی این اقدامات در برخورد با دلایل اصلی بحران مواد غذایی با شکست مواجه شدند.
*هزینه مواد غذایی در سال‌های آینده تا چه حد رشد می‌کند؟
نگاهی به داده‌ها نشان می‌دهد که چه قدر این خطر جدی است. تخمین زده‌اند که هزینه واردات مواد غذایی در کشورهای عربی تا سال ۲۰۲۰ به ۱۱۵ میلیارد دلار خواهد رسید. این تخمین بر اساس میزان رشد جمعیتی برابر ۵/۳ درصد در دهه آینده است.
*یکی از پیامدهای بیابان‌زایی کمبود مواد غذایی است
آن‌چه این چالش را حتی سخت‌تر هم می‌کند این حقیقت است که بحران غذا، پیش از این‌که اوضاع بهتر شود، احتمالاً مدتی بدتر خواهد شد. چند دلیل برای این موضوع وجود دارد که مهم‌ترین‌شان پدیده جهانی افزایش بیابان‌زایی است. علاوه بر این، درگیری بر سر منابع آبی دارد شدت می‌گیرد و فهرست کشورهای فاقد امنیت غذایی روبه‌رشد است و افزایش هزینه انرژی و تولید که دور از انتظار هم نیست جهان را با موج کشنده‌ای بالا رفتن قیمت‌ها تهدید می‌کند.
*دولت‌ها در بخش تولید سرمایه‌گذاری نمی‌کنند
هزینه‌های روبه افزایشی که گویا کشورهای عربی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است به دلیل برخی سیاست‌های پایه‌ای و قدم‌های نادرستی است که در این راه برداشته شده است. اول این‌که، بخش کشاورزی در بیشتر کشورهای عربی در دهه اخیر به شدت نادیده گرفته شده است، که نتیجه آن کاهش سطح تولید است. این موضوع از مهاجرت انبوه از مناطق کشاورزی به شهرها و حاشیه شهرها نشأت می‌گیرد. در نتیجه، کارگران ماهر این بخش را رها کرده‌اند و دولت‌ها هیچ علاقه‌ای به اختصاص منابع مالی مناسب برای افزایش تولید در این بخش ندارند، موضوعی که منجر به کمبود منابع کشاورزی و کارگران ماهر شده است.
*یارانه مواد غذایی راه‌حلی سطحی و کوتاه‌مدت است
دوم این‌که، بیشتر کشورهای عرب اخیراً برای مواد خوراکی یارانه اختصاص داده‌اند، بنابراین، دیگر انگیزه‌ای برای یافتن راه‌حلی مبتکرانه برای مشکل رشد امنیت مواد غذایی وجود ندارد. ولی این کار را تا ابد نمی‌توان ادامه داد. صعود قیمت جهانی به معنای کمبود بودجه در بیشتر کشورهای عربی است و گرچه کشورهای عربی همچنان با مازاد آن مواجه هستند، هزینه بالای واردات مواد خوراکی اثر شدیدی خواهد گذاشت.
*با توجه به کمبود آب شیرین، خاورمیانه جزو مناطق فقیر است
سوم این‌که، خاورمیانه و آفریقای شمالی معمولاً در میان مناطق بسیار محروم جهان به حساب می‌آیند، چون ملاک رفاه در اینجا منابع آب شیرین است. نبود انگیزه برای مردم و کشاورزان مشکل را بدتر کرد یعنی نتوانستند به آن‌ها انگیزه‌هایی بخشند تا آب باران را درست ذخیره و بهره‌برداری کنند.
*کدام کشورها قابلیت افزایش محصولات کشاورزی را دارند؟
در نتیجه این سیاست‌های نادرست، کشورهای عرب مثل مصر و مراکش مازاد منابع آب‌شان را برای این کمبودها مصرف کرده‌اند. به علاوه، با این تغییرات انقلابی که بر جهان عرب سایه افکنده است طرح‌های منطقه‌ای که هدفشان ارتقای امنیت غذایی باشد نادیده گرفته شده‌اند. این طرح‌ها به دنبال استفاده سرمایه‌هایی از کشورهای خلیج‌فارس به همراه منابع اصلی کشاورزی از کشورهایی است که محصولات فراوانی داشته باشند، مثل سودان. در چند سال گذشته، تلاش‌هایی برای افزایش سرمایه اعراب در کشاورزی در کشورهایی مثل سودان و مصر شده است. این موضوع قدمی است که در راه درست برداشته شده البته هنوز راه درازی در پیش است که در مسیری قرار بگیریم که محصولات کشاورزی را افزایش دهد و بالاخره خودکفایی به همراه بیاورد.
*کشورهای عربی با رشد دوباره و ثبات اقتصادی می‌توانند سرمایه جذب کنند
در آینده، هر کشور عربی که به دنبال رشد دوباره و دستیابی به سطحی از ثبات اقتصادی باشد –دو موضوع کلیدی برای جذب سرمایه- از پس چالش‌هایی که به وجود آمده‌اند، خوب برآمده است. جمعیت جهان از لحاظ تعداد افراد در حال رشد است. بهبود استانداردهای زندگی در کشورهایی مثل چین و هند باعث افزایش تقاضای جهان برای مواد غذایی شده است. بنابه گزارشی که بانک جهانی منتشر کرد، محصول گندم باید تا ۵۰ درصد تا سال ۲۰۳۰ افزایش پیدا کرده باشد تا بتوان با تقاضاهای روبه‌رشد خود را وفق دهد.
*یکی از پیامدهای خیزش اعراب غافل شدن از مسائل دیگر کشور است
خیزش اعراب فرصتی را برای بازبینی سازمان سیاسی منطقه و هم‌چنین سیاست‌های اقتصادی‌اش فراهم کرد. این سیاست‌ها بخش‌های اصلی تولید را -که شامل کشاورزی هم می‌شود- به حاشیه کشانده‌اند. با توجه به رشد مورد انتظار در قیمت‌های جهانی و تقاضای داخلی، حتی بدون در نظر گرفتن بالا رفتن استاندارد زندگی در کشورهای عربی و باقی جهان، نیاز شدیدی به تغییرات اساسی در این سیاست‌هاست تا رنسانسی در بخش کشاورزی به راه بیندازند.
*اگر کشورهای عرب فکری نکنند معلوم نیست نوسانات قیمت‌ها چه بلایی سرشان بیاورد
خیزش اعراب هم‌چنین می‌تواند راه را برای ارزیابی دوباره انسجام منطقه‌ای باز کند، به این شکل که سرمایه مالی از کشورهای غنی‌تر را برای منابع کشاورزی در کشورهای فقیرتر هماهنگ کنند. روشن است که چنین تعهدی نیازمند وجود شرایط مناسب از لحاظ امنیت و ثبات سیاسی است. ولی تا وقتی که کشورهای عربی منتظر باشند تا ابرها کنار بروند، مورد لطف نوسان قیمت‌های جهانی قرار خواهند گرفت –که به نظر می‌رسد که به زودی فروکش نخواهد کرد.
اخبار ویژه
در دیدار هزاران نفر از زنان و دختران؛
بحران انرژی در سایه اختلافات نفت و نیرو؛
سکوت اصلاحطلبان
نظرات بینندگان
جدیدترین اخبار پربازدید ها
