عامل اقتصادی دلیل کاهش جمعیت نیست

سمیه عرب خراسانی با اشاره به روند رویه کاهش رشد جمعیت در ایران اظهار داشت: هشدار درباره مسئله جمعیت در ایران بر پایه پیش‌بینی‌های جمعیت شناسان و سناریوی ارائه شده در سال 2011 سازمان ملل؛ این موضوع را به مسئله‌ای جدی تبدیل کرده است.

وی در ادامه افزود: مطابق این سناریو، ایران با روند رشد فعلی جمعیت در سال 1460 با نرخ 1.5 فرزند جمعیت به 46 میلیون می‌رسد که 53 درصد آن سالمند خواهد بود و در سال 1480با نرخ 1.5 فرزند، جمعیت به 31میلیون می‌رسد که 47 درصد آن سالمند هستند.

عرب خراسانی با اشاره به روند 1.6 ـ 1.8 رشد جمعیت در ایران گفت: این رقم باید به 2.1 برسد؛ به این معنا که اگر در ازای والدین دو فرزند وجود داشته باشد که جایگزین آنها شود، این رقم جایگزینی طبیعی است. یک دهم قایمانده هم برای موارد فوت و میر فرزندان است. به این ترتیب هر خانواده ایرانی باید 2 فرزند داشته باشد تا روند رشد جمعیت ثابت و رشد منفی ایجاد نشود. در حالیکه این رقم در مورد وضعیت کنونی خانواده ایرانی یک فرزند است، این نرخ سبب می‌شود نسل متولد شده نصف نسل قبل و نسل سوم 60 سال بعد متولد شوند و حجم جمعیتی آنها 1.8 حجم امروزی باشد.

کارشناس مطالعات زن و خانواده با توصیف اینکه ایران در وضعیتی موسوم به پنجره جمعیتی قرار دارد، افزود: این وضعیت به این معناست که بیش از نیمی از جمعیت بین سنین 15 ـ 64 قرار دارد. ایجاد موقعیت کاری و استفاده از نیروی این جمعیت نکته مثبت آن به شمار می‌آید. اما بدون جایگزینی نیروی جوانی که قادر به نگهداری و مدیریت آنان باشد، سبب فراگیر شدن خانه‌های سالمندی، جمعیت غیرمولد، بیماری‌ها، هزینه‌های نگهداری بدون بازگشت و مسئله امنیتی و دفاعی خواهد شد. چنانچه بر ژینسکی در مسئله هسته‌ای از این راهبرد استفاده کرده است.

وی در ادامه گفت: اینها همه در حالی است که مطابق گزارش سازمان نظارت راهبردی، ایران گنجایش تأمین 83 میلیون نفر و طبق بررسی سازمان جمعیت‌شناسی، ایران ظرفیت گنجایش 200 میلیون نفر را دارد؛ البته با وجود روند فعلی در سال 1420 این جمعیت با رشد منفی و سالخوردگی، به 39 میلیون خواهد رسید.

عرب خراسانی عوامل کاهش رشد جمعیت را به ترتیب: دانشگاه آزادف تحصیل زنان، بالا رفتن سن ازدواج، تجرد قطعی زنان، اهمیت به کیفیت آموزش فرزندان، اوقات فراغت، سیاست‌های تنبیهی دولت (فرزند چهارم) ترویج سیاست‌های کنترل جمعیت، هم‌گرایی عمومی در برنامه کاهش جمعیت (شهری و روستایی)، اقبال زنان به برنامه‌‌های کنترل جمعیت، رایگان بودن اعمال جراحی کنترل بارداری، آموزش‌های اجباری تنظیم خانواده در دانشگاه‌ها و زوجین قبل از ازدواج، تحولات هویتی زنان، زندگی مدرن و فرد‌گرایی، کاهش تمایل مردان به ازدواج مسئولیت‌های خانگی، افزایش فاصله فرزند‌آوری، تغییر نگراش‌ها در فرزند‌آوری در دنیای نامطمئن وخطرناک امروزی، شهرنشینی، تغییر کارکرد خانواده، کاهش صله‌رحم، افزایش سن ازدواج، دخالت دولت، ناسزگاری زوجین، افزایش طلاق و بیکاری برشمرد.

عضو هیئت علمی دفتر مطالعات زنان با بیان اینکه سیاست‌های تشویقی بدون زیر ساخت‌های لازم فایده‌ای ندارد گفت: بودجه سال 90، افزایش 2.2 بودجه کنترل جمعیت را دارد که بر خلاف سیاست‌های افزایش جمعیت است. این در صورتی است که نرخ فرزند‌آوری در ایران 20 پله از آمریکا پایین‌تر و اسرائیل دو برابر نرخ فرزند‌آوری ایران، دارای فرزند است.

نرخ‌باروری در ایران پایین‌ترین مقدار در میان کشورهای مسلمان را داراست و رقیب اروپایی او آلبانی را رقم 1.5 است.

عرب خراسانی در پایان تأکید کرد: مسئله جمعیت بر خلاف نظر برخی، مسئله‌ای موقتی نیست که بدون دخالت‌های مدیریتی قابل رفع باشد؛ بلکه نیازمند برنامه‌ریزی است و به گفته کارشناسان، مسئله افزایش جمعیت نیازمند تأمین ساختارهای بنیادین و حرکت‌های عمیق فرهنگی است.