نمایش خائنین به نظام، روی پرده سینما

جهان: دوران 8 ساله دفاع مقدس یکی از منابع بسیار خوب برای تولید آثار ادبی، سینمایی و نمایشی است که گاه در این آثار رشادت‌ها به نمایش در می‌آیند، گاه آثار و اتفاقات بعد از این رویداد و متأسفانه گاهی به بهانه نشان‌دادن واقعیت‌ها، تمسخر جنگ و بچه‌های جنگ صورت می‌گیرد!

هر چند حاتمی‌کیا، ملاقلی پور، درویش و... از کارگردانانی بودند که بسیار ماهرانه و تأثیرگذار حاشیه‌های دوران دفاع مقدس را به نمایش گذاشتند (هر چند اثری مانند "به نام پدر" را باید از این گردونه خارج کرد)، اما پس از مدتی مسیر دیگری تحت عنوان نشان‌دادن وقایع! برای این نوع از سینما رقم خورد و به قولی قطار واقعیت از ریل اصلی خود خارج شد.

در این بین شاید برخی نیز آمدند تا راه مرحوم ملاقلی‌پور و یا دیگران را ادامه دهند، اما از آنجا که اعتقاد قلبیشان چیز دیگری بود به نتیجه نرسیدند؛ تا اینکه سینمای دفاع مقدس به ورطه تکرار رسید.

اما در سال 87 و پس از کش و قوس‌های فراوان بر سر یک فیلمنامه، قرعه ساخت یک فیلم با همین محتوا (حاشیه های جنگ) به نام دو کارگردان جوان می‌افتد تا اولین تجربه خود را با فیلمنامه‌ای "خط قرمزی" آغاز کنند.

فیلم نفوذی به کارگردانی "مهدی فیوضی" و "احمد کاوری" و به تهیه‌کنندگی جمال شورجه و حسن علیمردانی به مرحله تولید می‌رسد و اکنون اکران.

برخی معتقدند این فیلم را باید پدیده سال نامگذاری کرد. چرا که پختگي و كمال فيلم به گونه‌اي است كه مخاطب را به اين فکر وا مي‌دارد كه توسط كارگرداني با تجربه و پر سابقه ساخته شده است. به همين دليل، دانستن اينكه «نفوذي» اولين فيلم كارگردانان جوانش است، باعث شگفتي مي‌شود.

اين فيلم اقتباسي از كتاب «حكايت زمستان» شامل خاطرات «عباس حسين مردي» است. «سعيد عاكف» خاطرات اين آزاده را در اين كتاب جمع‌آوري نموده و «داوود اميريان» از روي آن يك فيلمنامه نوشت. با اين حال، «احمد كاوري» هم فيلمنامه را بازنويسي كرد تا به شكل فعلي در آمد. همچنين در بازنويسي فيلمنامه، نام فيلم به «زير هشت» تغيير پيدا كرد، اما مجدداً نام «نفوذي» براي آن برگزيده شد.

موضوع محوري اين فيلم، مجاهدت‌هاي آزادگان است. «نفوذي» داستاني نامتعارف و متفاوت را از اردوگاه‌هاي نگهداري از اسراي ايراني تحت سلطه رژيم بعث روايت مي‌كند. البته تمام زمان و روايت فيلم به زمان جنگ و اسارتگاه‌ها محدود نمي‌شود، بلكه مضمون اين فيلم با ارجاع به دوران جنگ و اردوگاه‌ها، درباره جامعه و شرايط امروز ماست؛ درباره خطراتي كه كشور ما را تهديد مي‌كند و دشمناني كه در لباس دوست حضور دارند.

نفوذي، روايت مردي مشكوك به نام «فريدون» است. او پس از ۲۰ سال اسارت در عراق به كشور باز مي‌گردد، اما بلافاصله بازداشت مي‌شود. جرم او جاسوسي براي عراق و خيانت به اسراي ايراني است. همچنين شهادت چند نفر از اسيران در بند رژيم بعث را نیز كار او مي‌دانند. برخي از هم‌بندان «فريدون» همچنين شاهد بوده‌اند كه او به منافقين پيوسته و با آنها همكاري نموده است. حتي خانواده «فريدون» نيز او را ننگ بزرگي براي خود مي‌دانند و نمي‌توانند او را بپذيرند. اما همه ماجرا به اينجا ختم نمي‌شود. رمزگشايي از معماي اين خيانتكار، حقايق تازه‌اي را بر ملا مي‌كند كه موجب حيرت و غافل‌گيري همگان مي‌شود.

اسارت و مصائب و مقاومت‌هاي آزادگان جنگ تحميلي موضوع جديدي نيست، اما نحوه پرداختن به اين موضوع در فيلم «نفوذي» جديد است. تصاوير مربوط به اسارتگاه‌ها و بندهاي رژيم بعث به شكلي واقع‌گرايانه و تكان‌دهنده به تصوير كشيده شده‌اند. رنج‌هاي آزادگان موضوعي است كه همواره در سايه غفلت قرار گرفته است. اما در اين فيلم، بخشي از واقعيت‌هاي درون زندان‌هاي جنگ را مي‌بينيم. گويا يكي از مقاصد سازندگان «نفوذي» ترسيم دراماتيك اين مفهوم بوده كه "فضيلت اسارت كمتر از شهادت نيست".

اين فيلم پيونددهنده زمان جنگ و وضع حال جامعه ماست. «نفوذي» افشاگر افرادي است كه به ظاهر خادم و خودي هستند، اما در برخي از بزنگاه‌ها، چهره واقعي خود را بر ملا مي‌كنند. به همين دليل اين فيلم با اينكه از سرچشمه دوران دفاع مقدس بهره برده، اما فرزند زمانه خويش است.

فيلمي است درباره شرايط روز اجتماعي و سياسي ايران كه منادي بيداري و خودآگاهي مخاطب خود است. «نفوذي» بدون سقوط در پرتگاه شعارزدگي و در قالبي كاملاً دراماتيك و هنري، سعي در بالا بردن بصيرت و دشمن‌شناسي تماشاگر خود دارد.

آنچه در اين فيلم به عنوان رونمايي از چهره واقعي دشمنان رسوخ‌كرده در صف دوستان به نمايش در آمده، اتفاقي است كه در همه سال‌هاي پس از انقلاب پيش آمده است. مي‌توان ليستي از نام‌هايي را ذكر كرد كه مدت‌ها به عنوان دوست شناخته مي‌شدند، اما بعدها چهره اصلي خود را كه چيزي جز دشمني و عداوت و خيانت نبوده ظاهر كرده‌اند. اين فيلم درباره همين مسأله است.

نكته مهم درباره «نفوذي» آن است كه "نفوذی" يك فيلم صرفاً محتواگرا نيست، بلكه شاخصه مهم آن ساختار منسجم و روايت معماگونه و پرجاذبه آن است. به طوري كه از معدود آثار سينماي ايران در سال‌هاي اخير است كه مخاطب را با فراز و نشيب‌هاي داستاني و امتيازات والاي فني و سينمايي به لذت مي‌رساند.