استراتژی هوشمندانه ایران در بازار نفت

به گزارش 598 به نقل از فارس، مجله اقتصادی میس در گزارشی تحلیلی نوشت: بارها در مورد این مسئله سوال شده که چرا ایران برای فروش نفت خود در شرایط تحریم تخفیف های قابل توجهی به مشتریانش ارائه نمی کند؟ این موضوع در شرایطی مطرح می شود که بسیاری از مشتریان نفت ایران خود را برای معاف شدن بیشتر از تحریم های آمریکا آماده می کنند. این کشورها قصد دارند آمریکا را راضی کنند تا اجازه دهد با قیمتی پایین تر میزان نفت بیشتری از ایران بخرند.

این گزارش افزود: آمریکا و اتحادیه اروپا امسال تحریم های بی سابقه ای را علیه صادرات نفت این کشور به اجرا گذاشته اند. تحریم نفتی اتحادیه اروپا، تحریم ها علیه بانک مرکزی ایران و اقدامات اتخاذ شده به منظور جلوگیری از پوشش بیمه ای محموله های نفتی ایران، همگی دست به دست هم داده اند تا تولید و صادرات نفت ایران به میزان قابل توجهی کاهش یابد. از آنجایی که 80 درصد درآمدهای دولت ایران از محل فروش نفت تامین می شود، این موضوع ضربه سختی به اقتصاد این کشور تلقی می شود.

با توجه به اهمیت فروش نفت برای ایران، بسیاری از تحلیلگران تصور می کردند که تهران برای تشویق مشتریانش به دور زدن تحریم ها و تداوم واردات نفت از این کشور، تخفیف های قابل توجهی را به خریداران نفت خود پیشنهاد خواهد داد. با توجه به موقعیتی که ایران در آن قرار داشت، یعنی هزینه های تولید نفت اش به 3 تا 7 دلار در هر بشکه رسیده بود در حالی که بهای نفت این کشور بشکه ای 100 دلار بود، پیشنهاد ارائه تخفیف دور از انتظار نبود. ایران قیمت نفت را در بودجه سالیانه اش 80 تا 85 دلار در هر بشکه در نظر گرفته است. بنابراین، حتی اگر تخفیف پیشنهادی عددی دو رقمی باشد، این کشور باز هم با کسری بودجه مواجه نخواهد شد.

در صورت پیشنهاد تخفیف قابل توجه، صرف نظر کردن از این پیشنهادات و کاهش واردات از ایران برای مشتریان سخت خواهد شد. از نظر تئوریک، یک تخفیف 15 تا 20 دلاری در هر بشکه نفت خام، موجب کاهش زیاد درآمدهای نفتی ایران نخواهد شد و مشتریان نفت ایران را قانع خواهد کرد تا برای افزایش واردات خود از این کشور به چانه زنی بیشتر با آمریکا بپردازند. اما آنچه از عملکرد چند ماه گذشته ایران در بازار نفت برداشت می شود، بسیار متفاوت با داستان پیش گفته است. صادرات ایران و تولید نفت این کشور از ماه ژانویه به میزان زیادی کاهش یافته است، اما ایران هنوز تمایلی از خود برای پیشنهاد تخفیف بیش از 2 دلاری نشان نداده است. حال سوال اساسی اینجاست که: چرا ایران تلاش نمی کند تا سطح صادرات نفت خود را با ارائه تخفیف های بیشتر در همان حد قبلی حفظ کند؟

بر اساس این گزارش مذاکره کنندگان ایرانی در شرکت ملی نفت ایران به خوبی می دانند که پیشنهاد ارائه تخفیف همانند یک جاده شیب دار و لغزنده است. اگر آنها ارائه تخفیف های بیشتر را آغاز کنند، مشتریانشان تقاضای قیمت های کمتری را خواهند کرد. این اصلی ترین قاعده حاکم بر رقابت در بازار است. هرچند تحریم نفتی اتحادیه اروپا علیه ایران از ماه جولای اجرایی شده، اما صادرات نفت ایران پیش از آن یعنی از ژانویه به میزان زیادی افت کرده بود. سیاست گذاران ایرانی به خوبی می دانستند که اگر ارائه تخفیف های بیشتر را پیش از آغاز رسمی تحریم ها شروع کنند، مجبور خواهند بود پس از شروع تحریم ها، تخفیف های به مراتب بیشتری را به مشتریانشان بدهند. بنابراین کاملا منطقی به نظر می رسید که مقامات ایرانی تخفیف کمتری را برای خریدن زمان بیشتر به منظور برقراری تعادل بین واقعیت های حاکم بر بازار و توانایی هایشان جهت خنثی کردن تحریم ها پیشنهاد بدهند.

جو روانی حاکم بر بازار نیز باید در این باره مورد توجه قرار گیرد. اگر پیش از تشدید تحریم ها در ماه جولای، ایران تخفیف های بیشتری را پیشنهاد می داد، این موضوع را به بازار القا می کرد که تحت فشار فزاینده ای قرار گرفته و تحریم نفتی موثر واقع شده است، در حالی که مقامات تهران در اظهار نظرهای رسمی خود همواره بر بی اثر بودن تحریم ها تاکید داشته اند. بعلاوه این مسئله با عکس العمل مشتریان اصلی نفت ایران به تحریم های جدید همزمان بود. به طور مثال، چین اعلام کرده بود که قصد دارد صادرات نفت خود از ایران را کاهش دهد و کره جنوبی هم مدعی شده بود که واردات نفت از ایران را متوقف خواهد کرد. این اظهارات که به معنای موثر واقع شدن تحریم ها بر مشتریان اصلی نفت ایران بود، تاثیر روانی بسیار زیادی به دنبال داشت. با این حال، پس از انجام پاره ای مذاکرات، این کشورها بدون اینکه بتوانند تخفیف عمده ای از ایران بگیرند، واردات نفت خود از این کشور را از سر گرفتند.

ایران به جای ورود به مسیر ارائه تخفیف، راه های دیگری را برای حفظ سطح صادرات نفت خود در پیش گرفته است. ایجاد محدودیت های جدی برای پوشش بیمه ای محموله های نفتی ایران یکی از اصلی ترین موانع موجود بر سر راه صادرات نفت ایران در طی ماه های گذشته بوده است. مقامات ایرانی با اعلام اینکه محموله های نفتی شان را خودشان بیمه خواهند کرد و از تانکرهای ایرانی برای حمل نفت استفاده خواهند نمود، به این محدودیت ها پاسخ دادند. کاملا مشخص است که ایران از ظرفیت تانکری کافی برای حمل تمام نفت خود برخوردار نیست، اما به هرحال، تهران توانسته با ارائه تخفیف ناچیز به فروش نفت خود ادامه دهد. برای مثال، ایران با ارائه تخفیف نیم دلاری در هر بشکه، ممکن است بتواند مشتریان خود را به خرید نفت اش قانع کند، بخصوص اگر ریسک پوشش بیمه ای محموله های نفتی اش را خود بر عده بگیرد.

این گزارش افزود: حفظ اتحاد بین کشورهای تحریم کننده نفت ایران در دراز مدت، بزرگترین چالشی است که آمریکا و اتحادیه اروپا با آن مواجه اند. اگر تحریم ها برای چند سال ادامه یابد و پیشرفتی در قانع کردن ایران برای متوقف کردن برنامه هسته ای اش به دست نیاید، به احتمال فراوان مشتریان اصلی نفت ایران نظیر چین، هند و ژاپن تحریم ها را خواهند شکست. حتی اگر این اتفاق نیز رخ ندهد، حفظ وضعیت کنونی تحریم ها برای آمریکا و اتحادیه اروپا بسیار پرهزینه خواهد بود. اگر ایران تخفیف بیشتری را پیشنهاد دهد، از نظر تئوریک انگیزه بیشتری را به چین، ژاپن و کره جنوبی  برای نقض تحریم ها خواهد داد. ایران به خوبی به این مسئله واقف است و به همین علت است که از ابتدا تخفیف زیادی به مشتریان اصلی اش پیشنهاد نداده تا در موقع مناسب تخفیف های بیشتر را برای تضعیف هر چه بیشتر تحریم ها ارائه کند.

جنبه های فنی تولید نفت نیز باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرند. تولید نفت ایران به طور طبیعی هر سال کاهش می یابد. عواملی نظیر جنگ 8 ساله با عراق و عدم وجود سرمایه گذاری خارجی، تولید نفت ایران را از 5 میلیون بشکه در روز به سطح فعلی یعنی کمتر از 3 میلیون بشکه در روز کاهش داده است. ایران سعی کرده که از طریق سرمایه گذاری داخلی در زمینه اکتشاف و توسعه  میادین نفتی اش میزان تولید خود را در سطح فعلی حفظ کند. این کشور همچنین بزرگترین برنامه تزریق گاز در خاور میانه را برای حفظ سطح تولید نفت خود در میادین اصلی اش به اجرا گذاشته است. با این حال، با توجه به اینکه در حال حاضر هیچ سرمایه گذار بین المللی ای در این کشور حضور ندارد و درآمدهای نفتی تهران به سرعت در حال کاهش یافتن است، ایران قادر به جلوگیری از این روند طبیعی کاهش تولید نفت خود نیست. این موضوع همچنین بدان معناست که بخش عمده ای از کاهش تولید نفت ایران نه به دلیل تحریم نفتی، بلکه ناشی از عدم وجود سرمایه گذاری کافی است که بر استراتژی های فروش نفت ایران نیز تاثیر گذاشته است. کاهش طبیعی تولید نفت همچنین به این معناست که  ایران از نظر استراتژیک نفت مازاد زیادی برای ارائه با تخفیف زیاد در اختیار ندارد. بنابراین مشکلات تاریخی و عدم وجود سرمایه گذاری به اندازه تحریم های فعلی بر استراتژی نفتی ایران تاثیر گذار است.