شامون، بلای جان عربستان‌وقطر

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس،‌ روزنامه آمریکایی واشنگتن پست به تازگی در گزارشی اعلام کرده است که اثرات حملات سایبری ویروس شامون به تاسیسات گازی قطر به پایان نرسیده است و این شرکت پس از دو هفته هنوز مشغول تعمیرات است. پیش از این قطری‌ها اعلام کرده بودند صادرات LNG تولیدی خود را برای مدت یک ماه برای انجام تعمیرات اساسی روی تاسیسات گازی خود متوقف می‌کنند.

شرکت نفتی آرامکو نیز که به صورت انحصاری تولید و عرضه نفت بزرگترین تولید کننده نفت جهان یعنی عربستان را در اختیار دارد به تازگی با حمله سایبری مواجه شده است. با وجود اینکه اعلام شده این حملات تاثیری روی تولید نفت و گاز این کشورها نداشته است،اما بعضی کارشناسان انرژی کمبود عرضه سوخت در بعضی استان‌های عربستان از جمله القصیم و گسترش دامنه این بحران به ریاض پایتخت عربستان را با این حملات سایبری مرتبط می‌دانند. کویت نیز با ابراز نگرانی شدید از حملات سایبری به تازگی اقدامات امنیت سایبر را برای محافظت از اطلاعات و تاسیسات نفتی خود شدت بخشیده است.

واشنگتن پست در گزارش خود ایران را به دست داشتن در این حملات متهم کرده و احتمال ادامه این حملات را جدی دانسته است. شرکت امنیتی و ذخیره اطلاعات «سایمنتک» در هفته جاری اعلام کرد که در حال بررسی گزارش آلودگی‌های دیگر از جمله حملات «شامون» که کارشناسان آن را به شدت مسئول اختلال‌های آرامکو می‌دانند، است. این ویروس می‌تواند در شبکه‌های رایانه‌ای منتشر شود و پوشه‌ها را با دوباره نوشتن آنها پاک کند و گاهی تصویری از پرچم در حال سوختن آمریکا را به نمایش می‌گذارد.

با وجود اتهامات واشنگتن پست علیه ایران که به عنوان یک رویه معمول در موارد این چنینی وارد می‌شود، به نظر می‌رسد طرف‌های مختلفی در خاورمیانه و خارج از آن برای اجرای حملات سایبری علیه تاسیسات نفت و گاز در این منطقه حساس انگیزه داشته باشند.

لازم به یادآوری است که اخیرا صنعت نفت ایران نیز مورد هجوم وسیع سایبری واقع شده است و مهاجمان به وسیله یک بدافزار مخرب کوشیدند اطلاعات مهم صنعت نفت ایران را ابتدا ربوده و سپس برای همیشه این اطلاعات را تخریب کنند.

به دلیل اهمیت مساله انرژی در اقتصاد جهان و مرکزیت خاورمیانه در تامین انرژی جهان،‌ ذینفعان بسیاری بر صنعت نفت و گاز این منطقه نظارت کرده و برای آن تصمیم می‌گیرند. بر این اساس درباره حملات سایبری علیه تاسیسات نفت و گاز خاورمیانه به خصوص عربستان و قطر به عنوان بزرگترین صادر کنندگان نفت و گاز خلیج فارس، 5 سناریو توسط تحلیلگران اقتصاد انرژی قابل طرح و بحث دانسته می شود. از این میان دو سناریو به نقش آمریکا و 3 سناریو به نقش طرف‌های منطقه‌ای در حملات سایبری خاورمیانه تاکید دارد.

*سناریوی اهداف کوتاه مدت آمریکا

ایالات متحده در بازه زمانی باقیمانده تا انتخابات تلاش می‌کند قیمت‌ حامل‌های انرژی را کاهش دهد تا رئیس‌جمهور فعلی این کشور شانس انتخاب مجدد توسط رای دهندگانی که از افزایش قیمت سوخت به شدت ناراضی هستند را از دست ندهد. بر این اساس به دلایل مختلف از جمله تحریم نفت ایران و طوفان آیزاک قیمت نفت در بازارهای جهانی روند رو به رشدی را تجربه می‌کند و اوباما تلاش می‌کند با وارد کردن ذخایر استراتژیک نفت آمریکا به بازار این روند را متوقف کند. تلاشی که با مخالفت صریح آژانس بین‌المللی انرژی و بعضی از اعضای تاثیرگذار آن مانند آلمان و ایتالیا مواجه شده است. این احتمال وجود دارد که آمریکایی‌ها به وسیله ایجاد اختلال موقت در تولید نفت و گاز خاورمیانه از طریق حملات سایبری بدون گذاشتن رد و پذیرفتن اتهامی در این زمینه تلاش کنند به بازارهای انرژی فشار وارد کرده و موافقت مصرف‌کنندگان کلان انرژی را برای ورود ذخایر استراتژیک نفت به بازار به دست آورند.

*سناریوی اهداف بلند مدت آمریکا

در شرایط بحران اقتصادی غرب و کاهش روزافزون ارزش دلار در کنار بی اعتمادی سایر کشورها به این ارز غالب و جایگزینی دلار با ارزهای ملی، ایالات متحده با بحرانی جدی پس از حاکمیت دلار در اقتصادهای جهانی روبرو است. بر این اساس آمریکا که تا کنون بدهی 16 تریلیون دلاری ملی خود را به وسیله چاپ دلار بدون پشتوانه به دیگر کشورها منتقل می کرد، با رواج قراردادهای سوآپ ارزی این امکان را تا حدود زیادی از دست داده است. از سوی دیگر آمریکا در رقابت با اقتصادهای نوظهور با مشکلات زیادی مواجه شده است. بر این اساس بعضی تحلیلگران اقتصادی معتقدند ایالات متحده تلاش خواهد کرد با ایجاد بحران در بازار انرژی جهانی رقبای مهم خود را که وابستگی قابل توجهی به نفت و گاز خاورمیانه دارند درگیر چالش تامین انرژی ارزان کرده و از سرعت رشد آنها بکاهد. تحریم‌های یکجانبه و چالش آفرینی آمریکا در منطقه استراتژیک خلیج فارس و تنگه حیاتی هرمز بر این اساس همین فرضیه تفسیر شده و تحلیلگران می‌گویند آمریکایی‌ها با تحریم نفتی ایران بازی بیلیاردی را آغاز کرده‌اند که توپ اقتصادهایی مانند چین و هند و حتی اروپا را به چاله خواهد انداخت.

روزنامه آمریکایی میامی هرالد به تازگی در گزارشی نوشته است: « آمریکایی‌ها اکنون در حال دیدن پیشرفت‌هایی در فناوری هستند که می‌تواند ذخایر انبوه گاز طبیعی در این کشور را آزاد کرده، به واشنگتن در تغییر روند کاهش 40 ساله در تولید نفت داخلی کمک کند و احتمالا آمریکا را به خاورمیانه آینده تبدیل کند. برغم خشنودی‌ که چنین خبری برای آمریکایی‌ها به همراه می‌آورد، مشکل عمده‌ای  وجود دارد و آن هم اینکه ذخایر نفت این کشور برای سیر کردن عطش آمریکا و دیگر کشورهای صنعتی جهان کافی نیست.»

استفاده از حملات سایبری علیه ایران، عربستان، کویت و قطر به عنوان تولیدکنندگان اصلی انرژی در خاورمیانه ابزاری است که می‌تواند این هدف دراز مدت آمریکایی‌ها را بدون متهم شدن آنها تامین کند.

*سناریوی مقابله به مثل ایران

اما جمهوری اسلامی ایران نیز برای سامان دادن حملات سایبری علیه صنعت نفت بعضی کشورهای عربی خاورمیانه انگیزه کافی در اختیار دارد. صنعت نفت ایران به تازگی مورد حمله شدید سایبری قرار گرفت و در اثر این حمله تجهیزات سایبری صنعت نفت ایران به جد آسیب دید. مسئولان صنعت نفت ایران می‌گویند فرآیند تولید نفت و گاز ایران و تاسیسات مرتبط آسیب ندیده و از اطلاعات آسیب دیده نیز بک‌‌آپ‌های قابل اتکایی وجود دارد. با این وجود به نظر می‌رسد اختلالاتی لااقل در ارتباطات صنعت نفت ایجاد شده باشد. بر این اساس و با توجه به این نکته که شرکت آرامکو به عنوان تولید کننده و فروشنده انحصاری نفت عربستان حاصل مشارکت آمریکایی- سعودی بوده و سهامداران عمده آمریکایی دارد و همچنین سهم 60 درصدی شرکت‌های بزرگ غربی از جمله اگزون موبیل و شورون آمریکا از گاز قطر، به نظر می‌رسد هکرهای ایرانی نیز برای سامان دادن حملات سایبری علیه صنعت نفت و گاز این کشورها انگیزه کافی داشته باشند.

همه سناریو‌های مطرح شده توسط کارشناسان بر هجوم سایبری بر ساماندهی حملات از خارج این کشورها تاکید ندارد. در واقع تبعیض‌های شدید اجتماعی و اقتصادی علیه اقلیت‌هایی مانند شیعیان در عربستان آن هم در شرایطی که بسیاری از منابع نفتی این کشور مانند میدان فوق عظیم قوار در  میان مناطق شیعه‌نشین قرار گرفته‌اند، این انگیزه را به اقلیت‌های داخلی عربستان برای ایجاد حملات سایبری ایجاد می‌کند. به خصوص با توجه به این نکته که اجرای حملات سایبری از حملات فیزیکی کم‌هزینه‌تر بوده و اجرای آن بوسیله تیم کوچکی از افراد متخصص امکان‌پذیر است. اگرچه احتمال ساماندهی این حملات از داخل این کشورها به دلیل کم بودن زیرساخت‌های مورد نیاز ضعیف‌تر است اما شواهد بر جای مانده از سوی هکرها این احتمال را قدری پررنگ‌تر می‌کند.

یکی از دو گروهی که مسئولیت حملات به آرامکو را بر عهده گرفته‌اند «شمشیر برّنده عدالت» نام دارد و در بیانیه‌ای اعلام کرده است: «این گروه این اقدام را به منظور تلافی حمایت عربستان از جرایم و بیرحمی‌ها در سوریه، بحرین و دیگر کشورهای عرب انجام داده است.» شیعیان عربستان نسبت به شیعیان بحرین احساس مسئولیت می‌کنند و عملا اعتراضات شیعیان عربستان پس از سرکوب شیعیان بحرین توسط نظامیان عربستانی شکل گرفت و ادامه یافت.

*سناریوی تلافی سوریه

نقش پررنگ عربستان و قطر در تامین مالی تروریست‌ها در سوریه و اقدامات نهان و آشکار این دو کشور در حمایت‌های لجستیکی و رسانه‌ای از آنها بر علیه نظام حاکم سوریه بر کسی پوشیده نیست. در مقابل سوریه و دستگاه‌های امنیتی آن نیز نشان داده‌اند که در برابر تهدیدات دست و پا بسته نیستند و ظرفیت‌هایی برای مقابله به مثل علیه دشمنان خود ایجاد کرده‌اند. انفجار سازمان اطلاعات عربستان که به کشته شدن قائم‌مقام این سازمان انجامید و به شایعه مرگ بندر بن سلطان رئیس دستگاه اطلاعاتی عربستان دامن زد شاهد خوبی بر این مدعا است. تحلیلگران منطقه می‌گویند سوریه این اقدام را در پاسخ به انفجار سازمان اطلاعات این کشور و مرگ مسئولان اطلاعاتی و نظامی خود سازمان داده است. در گزارش‌های متعددی به نقش عربستان در این انفجار اشاره شده است.

بر این اساس این احتمال نیز وجود دارد که سوری‌ها برای تهدید منابع مالی قطر و عربستان، حملات سایبری به تاسیسات نفت و گاز این کشورها را به منظور محروم کردن موقت آنها از این درآمدهای سرشار و بالا بردن هزینه دشمنی با سوریه سازماندهی کرده باشند.

به هر حال روی هر یک از این سناریوها که به واقعیت نزدیک‌تر باشند این نکته را پررنگ‌تر نشان می‌دهند که فضای سایبر برای جنگ‌های انرژی عرصه جدی‌تری شده است و احتمال تکرار این حملات در آینده نزدیک در هر یک از کشورهای نفتی جهان و به خصوص خاورمیانه وجود خواهد داشت. کشور ما نیز از این گونه حملات در امان نخواهد ماند و به همین دلیل باید بر این نکته تاکید کرد که صنعت نفت ایران به شکل جدی باید خود را برای مقابله با این حملات آماده کند تا مانند حمله قبلی غافلگیر نشده و اعتبار خود را زیر سؤال نبیند.