سایت ‏رهبرانقلاب ‏چگونه‏ اداره ‏می‏شود

به چگونگی در فاصله سال‏های 68 تا 81 مرجع کاملی برای دستیابی به سختان رهبر معظم انقلاب وجود نداشت. علاقه‏مندان به بهره‏گیری از سخنان ایشان یا باید از پخش مشروح بیانات ایشان در شبکه‏های تلویزیونی و رادیویی بهره می‏گرفتند یا برای مراجعه به آرشیو آن، متن پیاده شده این سخنان را به روایت خبرنگاران ایرنا در تلکس خبری این خبرگزاری جست‏وجو می‏کردند. کاری که مدت‏ها توسط علی اکبر جوانفکر مشاور کنونی رئیس‏جمهوری و خبرنگار سابق ایرنا در حوزه دفتر رهبری صورت می‌گرفت. سایت khamenei.ir از سال 81 با رویکرد ورود به فضای مجازی و ترویج سخنان و اندیشه‌های رهبر انقلاب راه‏اندازی شد. این مسیر در سال‏های 84 و 86 با تغییر مدیریت و تیم کاری ادامه یافت تا آنکه از سال 86 اداره آن به یکی از چهره‏های عرصه رسانه سپرده شد.

تولد دیرهنگام

سردبیر ترجیح می‏دهد فعالیت‏هایش را بدون درج نام خود ادامه دهد و تمام کوشش خود را به کار می‏برد تا سایت مذکور از هرگونه گرایش سیاسی - جناحی به دور مانده و همچون آیینه‏ای تمام‏عیار و بی‏غبار، دیدگاه‏های رهبری نظام را منعکس کند.  بدین‏ترتیب از سال 86 به بعد، چشم‏انداز فعالیت‏های سایت روشن‏تر شد؛ ترویج اندیشه و شخصیت رهبر انقلاب در فضای سایبر. گردانندگان سایت در طراحی مسیر حرکت خود، سه سند راهبردی را ترسیم کردند تا ادامه مسیر در چهارچوب این راهبردها صورت پذیرد و با تغییرات تیم کاری، مشکلی پیش نیاید.  سایت khamenei.ir متعلق به دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب است و به صورت مستقیم زیر نظر ایشان اداره نمی‏شود. گردانندگان این سایت کار خود را اداره یک سایت شخصی می‏دانند (Personal web site) و به همین دلیل سعی دارند در مسیر فعل به فعل سخنان و درخواست‏های رهبری حرکت کنند. این گروه فضای مجازی را به خوبی می‌شناسند و پیش از کار در این سایت، فعالیت‏هایی در فضای مجازی داشته‏اند. ملاک انتخاب همکاران سایت نیز همین نکته یعنی توانایی فعالیت در فضای مجازی است. همین مساله باعث شده که از سال پیش و زمانی که استفاده از شبکه‏های اجتماعی هنوز جدی نشده بود، کاربری با نام khamenei.ir در تویتر و فرند فید حضور فعالی داشته باشد. گردانندگان khamenei.ir به دلیل مرجع بودن این سایت در اطلاع‏رسانی دیدگاه‏های رهبر انقلاب، تاکید زیادی بر سرعت عمل دارند. آنها می‏کوشند تا سندهای مربوطه همچون عکس، خبر، متن بیانات، فیلم و صوت را خیلی سریع به مخاطبان برسانند. البته متن بیانات براساس سیاست‏های تعیین شده در دفتر رهبر انقلاب و سیاست مشروح بودن یا نبودن دیدارهای رهبری است که منتشر می‏شوند. این سیاست‏ها در جهت حفظ اطلاعات جلوگیری از تضعیف مسوولان صورت می‏گیرد. یکی از بخش‏های این سایت، گفت‌وگوهایی است که عمق سخنان رهبری را نشان می‏دهد. نخبگان علمی، در این بخش به ترویج گفتمان رهبری می‏پردازند. به عنوان نمونه پس از تاکید در خصوص «اسلام‏ستیزی جهان غرب»، گفت‏وگویی با دکتر علی اکبر ولایتی مشاور امور بین‏المللی ایشان با همین مضمون در سایت منتشر شد. خبرنگاران این بخش سایت به سراغ کسانی می‏روند که بتوانند مجموعه‏ای از تعالیم و مفاهیمی از سخنان رهبری را در منظومه فکری ایشان ارائه دهند. ساده کردن سخنان که در ادبیات روزنامه‏نگاری از آن به عنوان جستار یاد می‏شود، از دیگر بخش‏های این سایت است. این بخش از طریق گفتمان‏سازی و خلق کلمه بیشتر به آفرینش یک فضای مفهومی جدید کمک می‏کنند. البته چون حضرت آیت‏الله خامنه‏ای در اصطلاح سخنرانان، شخصیت بلیغی هستند، گردانندگان سایت می‏توانند به راحتی این بخش را جلو ببرند. بخشی که در سایت با عنوان جستار شناخته می‏شود. وظیفه این بخش، یافتن کلمات تولیدی و بازتولیدی رهبری است. در گروه واژه‏های تولیدی می‏توان واژه‏هایی همچون تهاجم فرهنگی، ریزش‏ها و رویش‏های انقلاب و اقتصاد مقاومتی را جست‏وجو کرد. البته کلماتی همچون مردم‏سالاری دینی، جامعه مدنی و ناتوی فرهنگی نیز وجود دارند که گرچه برای اولین بار توسط دیگران جعل شده‏اند ولی در سخنان رهبر انقلاب مورد تاکید جدی قرار گرفته‏اند که این سخنان می‏تواند برای محققان مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال کلمه ناتوی فرهنگی، نخستین بار از سوی یک اندیشمند غربی استفاده شده ولی در سخنان مقام معظم رهبری نیز مورد توجه ویژه‏ای قرار گرفته است. این بخش از سایت رهبری براساس فیش‏های مطالعاتی تنظیم شده است ولی نمودار توزیع گفتمانی هم ضمیمه آن است امکان تحلیل را فراهم می‏کند. به عنوان مثال تهاجم فرهنگی در سال‏های پس از 76 انعکاس بیشتری در سخنان ایشان داشته است. فیش‏بندی‏های این بخش به گونه‏ای است که جست‌وجو برای پژوهشگران را به سادگی فراهم و ممکن می‌کنند.

هجوم هکرها

سایت khamenei.ir در ایام فتنه به شدت تحت هجوم بود. روش‏هایی مانند تغییر محتوا و اشغال پهنای باند، علیه این سایت به کار گرفته شد اما موفق نبود. همچنین این سایت از نرم‏افزارهای ویژه خود برخوردار است که ازجمله می‏توان به media player اختصاصی آن اشاره کرد. تولیدات فنی سایت طوری است که می‏تواند به عنوان ابزار کار افسران جنگ نرم مورد استفاده قرار گیرد. Playerهای ویژه‏ای که برای صوت و فیلم توسط تیم فنی این سایت نوشته شده، نمونه‏ای از این اقدام‏هاست. این مساله به این دلیل اهمیت دارد که برخی نرم‏افزارها به عنوان ابزار ارسال مخفیانه اطلاعات مورد استفاده شرکت‏های غربی قرار می‏گیرد.

توجه ویژه رهبری به قرآن

محققان حوزه‏های علمیه و مبلغان دینی به احصا شده نیست کلی تقسیم می‏شوند. کسانی که در سخنان خود به قرآن استناد بیشتری دارند و افرادی که به احادیث استناد می‏کنند، دو سطح مختلف را تشکیل می-دهند. حضرت آیت‏الله خامنه‏ای جزو سخنران‏هایی هستند که عمده استنادشان به قرآن است. به ندرت سخنرانی از ایشان بدون تفاسیر و مثال‏های قرآنی پیدا می‏شود. همین مساله باعث شد تا گردانندگان سایت khamenei.ir به فکر استخراج یک تفسیر آنلاین قرآن از سخنان رهبر معظم انقلاب باشند. این تفسیر که تحت نظارت اساتید برجسته تفسیر قرآن صورت می‏گیرد، به زودی رونمایی می‏شود. توضیحات مقام معظم رهبری در خصوص نهج‏البلاغه و اشارات ایشان به سخنان امام خمینی(ره) نیز به زودی طبقه‏بندی خواهد شد. ایده این کار با کنجکاوی گردانندگان سایت به وجود آمده است که دیده‏اند رهبر انقلاب در سخنان خود، به قرآن، نهج‏البلاغه و سخنان امام راحل توجه ویژه‏ای نشان می‏دهند. سخنان رهبر معظم انقلاب در سایت khamenei.ir با شش یا هفت روش فیش‏بندی شده تا مخاطب بتواند راحت‏تر به آن دستیابی داشته باشد. یک نوع فیش‏بندی آن موضوعی است تا از این طریق، سایت به منظومه فکری رهبری نزدیک‏تر شود. تئوری نمودار درختی هم مورد توجه قرار گرفته که یکی از هشت ساختار و مهارت تحصیلی رایج است. مدت کوتاهی پس از سخنرانی‏های رهبر معظم انقلاب، متن آن به صورت نمودار درختی جمع‏بندی می‏شود و بعد از مدت زمانی دیگر نیز به صورت موضوعی در کنار چند سخنرانی دیگر به صورت نقشه راه تدوین می‏شود. این نقشه راه گاهی از 15 تا 20 دیدار استخراج می‏شود.

توجه به نخبگان

سایت khamenei.ir مخاطبان خود را نخبگان، دانشجویان و دانش‏پژوهان می‏داند و می‏کوشد این مخاطبان با مراجعه به سایت، به صورت ساده و با طبقه‏بندی مناسب به خواسته‏های خود برسند. از فاز تاسیس این سایت، فقط ساده‏سازی بیانات و تکمیل بخش یاد (در کنار خاطرات دیگران) باقی مانده است و پس از این مرحله، ورود به فضای تعامل آغاز می‏شود که گردانندگان سایت، آن را دوره سختی می‏دانند. هدف از این کار تبیین و ترویج گفتمان و پاسخ به نیازهاست. در تئوری ارتباطات، رسانه‏ها دارای سه کارکرد نیاز، مصلحت و ایجاب هستند. سایت khamenei.ir سعی دارد در هر سه حوزه وارد شود. یکی از این کارها، روشنگری و آرامش‏بخشی در مقابل شبهات است. با نشان دادن واقعیت‏ها، خیال مخاطب راحت می‏شود. فضای مسموم سنگینی که در یک سال اخیر تجربه شده، عقبه رسانه‏ای نیز داشته است و از دروغ‏های بیّن تا دروغ مخلوط به راست منتشر شده که سایت رهبری سعی کرده به آنها پاسخ منطقی بدهد.  این سایت سعی کرده به شبهات نیز پاسخ دهد. به عنوان مثال هنگامی که پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم گفته شد آقای خامنه‏ای پیام تبریکی داده‏اند که غیرمستقیم وقوع تقلب را به کلی نفی می‌کرد، در این سایت تمام پیام تبریک‏های انتخابات نیز سال ها منتشر شد و با مقایسه ساعت ارسال خبر معلوم شد که در انتخابات دهم ریاست جمهوری، ساعت ارسال این پیام، از همه سال های قبلی دیرتر بوده است. همچنین آقای کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در گفت‏وگو با این سایت، جزئیات مذاکرات دیدار 25 خرداد نمایندگان کاندیداها با رهبر معظم انقلاب را منتشر کرد که اشاره داشت: مهندس عباس آخوندی، نماینده مهندس میرحسین موسوی تخلف در شمارش آرا را رد کرده و از تخلف در مراحل قبل از انتخابات سخن گفته بود. در خصوص جنایات کهریزک نیز اطلاع‏رسانی خوبی در این سایت صورت گرفت که ازجمله می‏توان به مصاحبه محسنی اژه‏ای، دادستان کل کشور اشاره کرد که از پیگیری‏های چند مرحله‏ای رهبر انقلاب برای تعطیلی این بازداشتگاه حکایت داشت. در خصوص ماجرای فتوای التزام عملی به ولایت فقیه نیز رسانه‏هایی همچون بی‏بی‏سی فارسی و رادیو دویچه‏وله و سایت جرس دروغ‏پردازی کردند و این مساله را به دروغ، تمایل به دیکتاتوری معرفی کردند، در حالی که اصل نظر رهبری نظام که در سایت khamenei.ir منتشر شد؛ نشان می‏داد هدف ایشان، گسترش دایره خودی‏هاست.

روایت تاریخ انقلاب

یکی از بخش‏های سایت دفتر نشر آثار رهبر انقلاب «یاد» است که شامل Time Line زندگی حضرت آیت‏الله خامنه‏ای است و به زودی با بخش خاطرات سایت متصل می‏شود. بدین‏ترتیب می‏توان به یک روایت از تاریخ انقلاب اسلامی و زندگی رهبری دست یافت. برای بخش‏های تولیدی این سایت، مشاوران متخصص انتخاب شده‏اند. اساتیدی در زمینه تاریخ، جامعه‏شناسی و... به گردانندگان سایت کمک می‏کنند. نام‏هایی آشنا در عرصه‏های مختلف ، گردانندگان سایت که برخی از آنها روزگاری نه‏چندان دور در دیگر رسانه‏های گروهی فعالیت می‏کردند، تاکید دارند که نیازهای رسانه‏ها را در خصوص منابع مرتبط با رهبری انقلاب به خوبی تامین کنند. یکی از این بخش‏ها، عکس است. آنها تاکید می‏کنند که پیش از این، خود در دسترسی به تصاویر ایشان، درد کشیده‏اند. به همین دلیل عکس‏ها را با بالاترین کیفیت ممکن در دسترس کاربران قرار داده‏اند تا نیازی به مراجعه حضوری نباشد. در بخش عکس‏ها می‏توان سه بخش تصاویر دیدار، بخش ویژه (تصاویر قدیمی) و پوسترها را دید. یک نمونه آن، عکس‏هایی از دیدار رهبر انقلاب با شاعر فقید محمدحسین شهریار است که با استقبال زیاد رسانه‏ها همراه شد. نمونه دیگر، تصاویری از افتتاح ناوشکن جماران است. سال 1376 رهبر انقلاب فرمان دستیابی ایران به ناوشکنی را صادر کردند که امکان نشست و برخاست هلی‏کوپتر از آن وجود داشته باشد. 13 سال پس از آن، ناوشکن جماران با حضور رهبری انقلاب راه‏اندازی شد که ناو حامل هواپیماهای نظامی آمریکا، در فاصله 5 دقیقه‏ای آن قرار داشت.

دیدن همه کامنت‏ها

گردانندگان سایت همه کامنت‏های کاربران را به سرعت می‏بینند و به درخواست‏ها و تذکرهای آنها اهمیت می‏دهند. هرچند برخی از آنها مربوط به دفتر نشر نیست و به سایر بخش‏های دفتر رهبر معظم انقلاب مربوط است اما به همه ای‏میل‏ها و کامنت‏ها به صورت روزانه پاسخ داده می‏شود.

پادکست‏سازی

طراحی لوگوی این سایت با اقتباس از کتبیه پیر بکران در اصفهان است که متعلق به دوره سلجوقیان است. در این کتبیه بر 14 معصوم(ع) و حضرت خدیجه(س) درود فرستاده شده است. صفحه نخست سایت از نام خداوند شروع می‏شود و پس از آن به ائمه معصومین و سپس به نام رهبر انقلاب می‏رسد که نمایانگر ساختار فکری و مبانی اندیشه‌ای ولایت فقیه است.

در khamenei.ir بخش دیگری هست که محتوای آن پادکست‏سازی است. پادکست‏های کوتاه آیتمی در حدود یک تا سه دقیقه هستند تا در کوتاه‏ترین زمان ممکن یک مفهوم را به مخاطب ارائه دهند. پادکست‏های برنامه‏ای نیز حدود هفت تا 10 دقیقه هستند که برای مخاطب از جذابیت زیادی برخوردارند. یکی از این پادکست‏ها مربوط به برنامه استهلال ماه شوال است که باعث شد تا برخی متخصصان و علاقه‏مندان نجوم که حتی دیدگاهی معارض با نظام دارند، در وبلاگ‏ها و سایت‏های شخصی خود، از توان علمی تیم حرفه‏ای استهلال دفتر رهبر انقلاب تمجید کنند. گردانندگان سایت khamenei.ir وجود دسترسی اختصاصی به اخبار و  سخنان رهبر معظم انقلاب را انکار نمی‏کنند اما تاکید دارند که وظیفه‏شان تسهیل دسترسی دیگر رسانه‏ها به سخنان رهبر انقلاب به لحاظ کیفیت و سرعت است و خود را رقیب آنها نمی‏دانند.

جذابیت رسانه‏ها

اگر روابط عمومی برخی سازمان‏ها به‏ویژه شرکت‏های اقتصادی ترجیح می‏دهند از طریق ارسال پیامک، تماس تلفنی و حتی هدیه دادن به خبرنگاران رسانه‏های گروهی، به بازنشر مطالب سایت خود کمک کنند، khamenei.ir سیاست متفاوتی دارد و جذابیت را مهم‏ترین روش کاری خود می‌داند. جذابیت برای بازتاب، مهم‏ترین عامل مورد توجه گردانندگان این سایت است. آنها سعی دارند جدا از آنکه تحت برند معتبری فعالیت می‏کنند، یک رسانه قوی و حرفه‏ای باشند که در فضای سایبر و ژورنالیسم علمی فعالیت می‏کنند. یک رسانه جدی که در فضای مجازی فعال است. اقتضاهای وب به این معنا است که محتوای سایت khamenei.ir فقط متن نیست و شامل مولتی‏مدیا و سایر فرم‏ها نیز می‏شود. به بیان دیگر تقسیم‏بندی چند رسانه‏ای و چندرسانگی را رعایت می‌شود. برای یک محتوا از قالب‏های متفاوت متن، فیلم و صوت استفاده می‌شود تا مخاطبان متنوع‏تری به‏ویژه در فضای رسانه‏ای بتوانند از آن استفاده کنند. هرچند متن‏های منتشر نشده‏ای مانند نامه‏های شهریار، خود به خود جذاب است ولی گردانندگان سایت سعی دارند بدون توجه به چنین امتیازهایی کار کنند.

ویراستاری حداقلی

وقتی بیانات رهبر انقلاب به متن تبدیل می‏شود، ویراستاران سایت تغییر کمی در آن می‏دهند. البته آنها تلاش دارند تا این کار براساس رسم‏الخط رهبری انقلاب صورت گیرد. جلسات زیادی برای این کار تشکیل می‏شود و گروه زبده‏ای در اینباره فعالیت می‏کنند. سرعت و دقت در این زمینه اهمیت ویژه‏ای دارد. دقت در تطبیق دستخط‏ها و سخنان مقام معظم رهبری و حرکت در چهارچوب موردنظر ایشان، الگوی کار این بخش است. به همین دلیل گاهی تلاش میشود تا از طریقی به خواست دقیق ایشان پی برده و آن را مدنظر قرار دهند. برای تولید یک پرونده ویژه از سخنان رهبر انقلاب، گاهی حدود سه ماه کار فشرده در سایت رهبری صورت می‏گیرد. این کار با مشورت اساتید متخصص در رشته خاص مرتبط با محتوای آن پرونده صورت می‏گیرد. به همین دلیل گردانندگان سایت می‏کوشند تا در کار خود اشتباه نکنند. این سایت منتسب به رهبر انقلاب است و حتی یک اشتباه کوچک در آن می‏تواند بازتاب بدی داشته باشد. نکته جالب توجه آنکه تاکنون هیچ‏گاه مجبور نشده‏اند مطلبی را عوض کنند چون اگر اشتباهی رخ دهد، در سیستم RSS آن اشتباه قابل اصلاح نیست و همین مساله موجب افزایش دقت‏عمل گردانندگان سایت می‏شود.

به دنبال شکستن بایکوت خبری شیعه در اینترنت

این سایت در مراحل میانی کار و زمانی که تیم کنونی در آن مستقر شدند، رتبه 100 هزار در رده‌بندی سایت مشهور Alexa را در اختیار داشت. این رتبه اکنون به حدود 16000 رسیده است و در میان سایت‏های فارسی داخل کشور نیز جزو 200 سایت برتر است. رتبه نخست سایت مراجع تقلید ایرانی، از دیگر دستاوردهای این سایت است. با این حال گردانندگان آن به وضع موجود راضی نیستند و معتقدند باید خودشان را در فضای جهان اسلام مورد ارزیابی قرار دهند.

در گام نخست می‏خواهند در فضای بایکوت خبری شیعه در اینترنت، صف‏شکن باشند و به دنبال بهره‏برداری گسترده‏تر از ظرفیت-های فضای سایبر هستند. آنها می‏خواهند بایکوت‏شکن باشند، چون این کار اهمیت ویژه‏ای دارد. به عنوان مثال پس از نماز جمعه 29 خرداد سال گذشته که به امامت رهبر معظم انقلاب اسلامی برگزار شد، این سخنان بایکوت رسانه‏های غربی را شکست. با این حال برخی از آنها با تحریف بسیار، به انعکاس آن پرداختند. فالوورهای زیادی در توییتر مشترک فید این سایت هستند که تعداد زیادی از آنها انگلیسی‏زبان هستند. گردانندگان سایت امیدوارند بتوانند با اتکا به چنین روش‏هایی، در آینده فضای گفتمانی آن را به حدی توسعه دهند که پیام رهبر انقلاب را به گوش تمام علاقه‏مندان در نقاط مختلف جهان برسانند. البته در فضای دیکتاتوری رسانه‏های غربی، رساندن پیام و مفاهیم موردنظر به جهان، کار دشواری است؛ هرچند گردانندگان این سایت به طی شدن این پروسه امیدوارند.