در دیدار اسد و عنان چه گذشت؟

فارس، کوفی عنان روز گذشته برای سومین بار طی زمانیکه فرستاده ویژه سازمان ملل در سوریه شده است، وارد سوریه شد تا پس از شکست جبهه غربی-عربی در پاریس، با بشار اسد گفت‌وگو کند.

دو طرف با لبخند و خوشرویی دیدار را آغاز کردند. بشار اسد، ولید المعلم، فیصل مقداد و بثینه شعبان یک طرف و کوفی عنان و ژنرال رابرت مود رئیس ناظران و مارتین گریفیث در مقابل حضور داشتند.

کوفی عنان سر صحبت را باز کرد و به مصاحبه‌های مکرر اخیر بشار اسد با رسانه‌ها اشاره کرد و گفت: به نظر می‌رسد آقای رئیس جمهور حضور رسانه‌ای‌تان را بیشتر کرده‌اید. بشار اسد در پاسخ لبخند زد و گفت: درسته. دو علت دارد. اول اینکه من از آن دسته آدم‌هایی هستم که ترجیح می‌دهند اول عمل کنند بعد حرف بزنند. دوم اینکه ما دیدیم که حقایق زیادی کتمان می‌شود، مخدوش می‌شود و تحریف می‌شود. برای همین دیدم وظیفه‌ام است حرف بزنم.

کوفی عنان منظور بشار اسد را خوب دریافت که در میدان نبرد در سوریه چه اتفاقی افتاده است. سپس لحظاتی بعد سخنان از قبل آماده شده و رسمی خود را آغاز کرد.

عنان گفت: جناب آقای رئیس جمهور، وظیفه‌ام دیدم پس از کنفرانس ژنو و چند روز قبل از مهلت معین شده برای ارائه گزارش به شورای امنیت در 20 و 21 جولای، نزد شما بیایم و با دیدار با شما بگوییم که چه کرده‌ایم و چه کار باید بکنیم.

سخنان عنان کاملا گویا بود که او اصلا قصد ندارد به کنفرانس ضدسوری آمریکا در پاریس تحت نام «دوستان سوریه» اشاره کند. و هیچ حرفی ندارد که احیانا وضعیت را تشدید کند. بلکه فراتر از این رفت و بار دیگر پایبندی خود را به طرح شش بندی خود اعلام کرد تا به میزبان خود نشان بدهد که آنچه در نشست ژنو حاصل شد، در راستای طرح اوست نه چیزی دیگر. برای همین گفت: جناب آقای رئیس بی تردید می‌دانید که حقیقت آنچه در ژنو حاصل شد، با برخی تفسیرها و تحلیل‌ها تفاوت دارد که هیچ ربطی به کنفرانس ژنو نداشت.

کوفی عنان این سخنان را با اشاره به تلاش آمریکا و متحدان آن مطرح کرد که تلاش کردند بر خلاف نشست ژنو، وانمود کنند که نشست ژنو برای کنار زدن بشار اسد از قدرت بود اما در حقیقت در بیانیه پایانی نشست ژنو بر تشکیل دولت وحدت ملی در سوریه بدون اشاره به سرنوشت بشار اسد تاکید شده بود.

پس از این عنان به سراغ اوضاع میدانی سوریه و ماموریت ناظران بین‌المللی رفت. وضعیت برخی مناطق را تراژیک خواند و بر ضرورت اصل طرحش تاکید کرد. اسد با پاسخی که داد نشان داد صحبت او را متوجه می‌شود و درک می‌کند. عنان شرحی از اقدامات خود از 12 آوریل تاکنون را ارائه کرد و اینکه چطور توافق آتش‌بس را با گروه‌های مسلح به دست آورده است.

پس از آن بشار اسد که اوضاع میدانی صحبت می‌کرد، رئیس ناظران سوریه سر خود را به نشانه تایید تکان می‌داد. عنان نیز نشان داد که سخنان اسد را درک کرده است بنابراین به خطر انتقال ناارامی به شمال لبنان اشاره کرد و گفت: بیایید دوباره تلاش کنیم و مکانیزمی برای توقف درگیری تهیه کنیم که از منطقه معینی آغاز شود سپس در مناطق دیگر نیز اجرا شود.

اسد در پاسخ سوال مهم پرسید و گفت: شما اینطرف، با دولت سوریه و مقامات رسمی طرف هستید. پس اگر با ما تواقق کردید ما مسئول آن هستیم و در خصوص اجرا می‌توانید سراغ آن را از ما بگیرید. اما در آنسو با چه کسی مذاکره می‌کنید؟

در اینجا ژنرال رابرت مود مداخله کرد و گفت که در خلال مدتی که از ماموریتشان گذشته موفق شده‌اند اطلاعاتی تقریبا کامل از گروه‌های مسلح فعال در مناطق به دست بیاورند. او گفت: گرو‌ه‌های اصلی را شناخته‌ایم. مسئولان آنان را می‌شناسیم. درست است که فرماندهی واحد و ساختار روشنی ندارند بلکه دچار آشوب هم هستند، اما ما موارد اصلی را دریافته‌ایم. برای همین فکر می‌کنیم می‌توانیم با آنها گام به گام جلو برویم.

از سخنان این دو مسئول سازمان ملل کاملا روشن بود که چگونه به وجود مخالفان مسلح اذعان می‌کنند. این موضوعی بود که در بیانیه پایانی این دیدار هم بدان اشاره شد.

برای همین بود که مخالفان سوریه اعلام کردند که توافق اسد و عنان را قبول ندارند و با سفر عنان به دمشق کاملا مخالفند.

در مقابل به عنان و رابرت مود گفته شد که مگر شما مشاهده نکردید که اخیرا گروهکهای مسلح چگونه مانع شدند که مردم را از مناطق درگیری خارج کنند یا اینکه مانع افراد مسلحی می‌شدند که قصد داشتند خود و سلاح خود را تسلیم کنند اما افراد مسلح دیگر مانع می‌شدند و ناظران همه این مسائل را دیده‌اند [پس چگونه الان با توقف درگیری و خلع سلاح شدن موافقت می‌کنند؟]

این دو مسئول سازمان ملل این حرف‌ها را رد نکردند اما عنان در ادامه اصرار کرد: با این حال بیایید دوباره تلاش کنیم. ناظران ما با گروه‌های مسلح در هر منطقه توافق خواهند کرد. در مقابل از شما خواستار یک اقدام برای ابراز حسن‌نیت هستیم تا توافق از آنجا آغاز شود. اقدامی از طرف شما در توقف آتش. مثلا مدتی قبل از آغاز توافق، به مدت چهار ساعت شما درگیری را متوقف کنید.

در اینجا به کوفی عنان یادآوری شد که توقف درگیری منوط به توقف حمایت مالی و تسلیحاتی از افراد مسلح است. کوفی عنان با دقت گوش فرا داده بود اما با این سوال به خود آمد: «نظرتان درباره سخنان هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا که دو روز پیش بر ضرورت تجهیز مخالفان تاکید کرد و خواستار حمله آنان به مراکز دولتی شد چیست؟... آیا با طرح شما همخوانی دارد؟. عنان چند ثانیه سکوت کرد و گفت: البته نه. این سخن خطرناکی است. اما بیایید دوباره تلاش کنیم. بر مکانیزمی توافق کنیم و تلاش خود را برای اجرای گام‌به‌گام آن به کار بگیریم.

قرار شد که طرفین در صورت توافق نهایی هر دو هفته گزارشی از وضعیت میدانی ارائه کنند.

عنان پس از این، به مسئله گفت‌وگوی ملی و روند سیاسی پرداخت. با لحنی مردد میان تردید و یقین سوال کرد: اگر بند امنیتی را اجرا کنیم و به مرحله گفت‌وگو برسمی آیا شما می‌توانید یک نماینده برای این مرحله معرفی کنید که با مخالفان مذاکره کند؟

اسد لبخند زد و فوری جواب داد: ما او را تعیین کرده‌ایم قبل از اینکه شما سوال کنید. از زمان تشکیل دولت جدید ما یک نفر را مسئول این موضوع کردیم. او نماینده ما نزد شما در این مرحله است. او وزیر امور آشتی ملی آقای دکتر علی حیدر است.

وقتی عنان از علی حیدر پرسید بشار اسد علل انتخاب او را شرح داد و گفت: او را انتخاب کردیم اولا به این دلیل که از موافقان دولت نیست بلکه از معارضان است. دوما او رئیس یکی از احزاب است که صداقت او در سوریه و خارج آن معروف است. سوما، او از کسانی است که از این حوادث خونین آسیب دیده است زیرا پسرش به دست افراد مسلح کشته شده‌ است ولی با این حال ماموریت را برای مصالح ملی پذیرفت.

عنان دلایل را شنید اما گفت: ولی ما ترجیح می‌دادیم این فرد، از نزدیکان شما باشد به طوری که در تماس دائم و مستیم با شما باشد.

اسد باز هم لبخند زد و گفت: من و دکتر علی حیدر در دانشکده که چشم‌پزشکی می‌خواندیم صندلی‌مان کنار هم بود. آیا شخصی از این نزدیک‌تر به من می‌خواهید... که خنده جمع حاضر را فراگرفت.

اسد افزود: با این حال فکر می‌کنم مشکل نزد شما و از آن سو باشد. نه نزد ما. آیا می‌توانید نماینده‌ای برای مخالفان پیدا کنید؟ که در این عنان نتوانست جلوی خنده خود را بگیرد و با تایید حرف اسد گفت: این مشکل را بخوبی می‌فهمم. مخالفان را هم در کنفرانس اخیر قاهره دیدم.

ناگفته نماند که مخالفان سوریه اخیرا برای رسیدن به اتحاد پس از یک سال و 4 ماه، در قاهره نشست دو روزه برگزار کردند اما نهایتا با مشاجره و درگیری فیزیکی به پایان رسید.

نشست رسمی به پایان رسید و عنان در حالی که نشان داد قصد ترک صندلی خود را دارد از اسد پرسید: فکر می‌کنید بحران تا کی ادامه داشته باشد؟ که اسد بسرعت نام یک کشور را برد و گفت: تا زمانی که ... آن را حمایت مالی کند. عنان از این پاسخ غافلگیر نشد بلکه ادامه داد: آیا فکر می‌کنید ... در پشت همه این حمایت‌هاست؟ که اسد گفت: بلکه پشت خیلی از مسائلی که در منطقه ما رخ می‌دهد. آنان گمان می‌کنند می‌توانند رهبری جهان کنونی و آینده عرب را بر عهده بگیرند که عنان گفت: ولی به نظر می‌رسد جمعیت کافی برای تحقق این آرزو را ندارند که جمع حاضر را بار دیگر خنده فراگرفت.

(وحید صمدی به نقل از برخی منابع لبنانی)