حوزه آینده‏ ساز

ضرورت رویکرد آینده‏ساز

پرسش اساسی این است: راهبرد حوزه مقدس علمیه کدام یک از سه گزینه زیر است:

انتقال مواریث علمی و پرافتخار گذشته به نسل‎های آینده؟

پاسخگویی به مسائل مستحدثه؟

تأمین پشتوانه اسلامیت تمدن سازی اسلامی؟

هر سه گزینه تدبیر کلان زمان حال را معلوم می‏کند؛ در احتمال اول نگاه به گذشته برجسته است. در احتمال دوم نگاه به نیاز روزمره و در احتمال سوم نگاه به آینده.

حوزه مقدس و پرافتخار علمیه باید بیش از پیش باور کند که به برکت پیروزی انقلاب اسلامی، دنیای اسلام و به‎ویژه جامعه شیعی پا به عرصه نوین و دشواری گذارده است. این عرصه جدید ادعای تمدن‎سازی جهانی بر مبنای اندیشه ناب اسلامی، در عصری است که دنیای کفر و نفاق دقیقا همین ادعا را طرف مقابل دارد؛ یعنی تمدن‎سازی جهانی بر مبنای اندیشه لیبرال دمکراسی.

نظام اسلامی و به تبع روحانیت بخواهد یا نخواهد وارد چنین میدان وسیع درگیری علمی شده است، اما مهم این است که تا چه حد به اقتضائات آن تن داده و می‏دهد؟ غفلت امروز باعث انزوای حتمی حوزه علمیه در فردا است و توفیق در انجام این مأموریت تاریخی، فتحی جهانی و گامی بلند به‎سمت جامعه جهانی مهدوی (عجل‎ا... تعالی(

ویژگی حوزه آینده‏ساز

حوزه آینده‎ساز و جهانی‎اندیش باید به قابلیت‎های زیر دست یابد:

تعریف کلیه توصیفات بشر بر محور ایمان و اعتقاد به خدای متعال؛

قرار گرفتن در مسند سرپرستی تفکر اجتماعی (به‎جای گسسته دیدن خود از سایر علوم)، برای رواج تولید فکر الهی، به منظور طرح سئوالات جدید علاوه‎بر پاسخگویی به شبهات؛

حضور در متن حوادث و تحولات علمی جهان، به منظور ایجاد پادزهر علمی در مقابل افکار منحط، قبل از نشر آن؛

شناخت بستر صحیح پرورش فرد و جامعه از طریق تعریف یا شناسایی ساختار‎های اجتماعی که در پرورش اخلاقی دخیل هستند.؛

ممانعت از عرفان‎های خود ساخته؛

ضمانت تعالی معنوی جامعه؛

امکان سرپرستی رفتار فردی و اجتماعی، از طریق ارائه نظام احکام تکلیفی حاکم بر فرد و جامعه

دستیابی به فقه پاسخگو به همه جوانب زندگی بشر اعم از حکومت، سیاست خارجی برخورد با شبکه‎‎های عظیم اقتصادی جهانی و...

تأمین ایدئولوگ‏‎های حکومت اسلامی

ایده‏برداری و پی‏گیری نظریه جهانی سازی اسلامی از طریق: آموختن راه مبارزه با اسلام انحرافی و آمریکایی به مجاهدان مسلمان، گسترش فرهنگ استکبارستیزی در اقصی‎نقاط عالم، روشن‎کردن نقاط انحرافی و ضعف فرهنگ منحط مادی و در مقابل شناخت نقاط کور و راه ارتقای فرهنگ اسلامی؛

توان ورود به عرصه اسلامی‏سازی علوم انسانی

قدرت حضور در عرصه مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی جامعه؛

ارائه الگوی جامع زندگی؛

قدرت مدیریت و اصلاح سازمان تحت سرپرستی روحانیت (همچون قوه قضاییه، وزارت اطلاعات و...)؛

قدرت جریان فرهنگ اسلامی در سازمان‎هایی که روحانیت در درون آن قرار دارد (همچون نیرو‎های مسلح، دانشگاه و...)؛

الزامات حوزه آینده‏ساز

حوزه و روحانیت برای کسب ویژگی‏‎های فوق و مواردی مشابه آن، باید به چه الزامات تن دهد و چه گام‎هایی را بردارد؟

گام نخست فهم ضرورت تحول و چیستی تحول است. بزرگی دستاورد‎های گذشته و نگرانی از تضعیف آن‎‎ها نباید مانع اندیشیدن نسبت به آینده و فهم کاستی‎‎ها، به‎ویژه در حوزه اندیشه شود. این گام به میزان زیادی برداشته شده است، هرچند فراگیری آن به گام بعد وابسته است.

گام دوم تفاهم پیرامون تحول مورد انتظار است. تفاهم یعنی گفت‎وگو و سپس مورد پذیرش عمومی قرار گرفتن تحول به معنایی روشن، به‎ویژه در لایه اعاظم حوزه علمیه است. شاخصه تفاهم تبدیل شدن به باور عمومی و روشن و نیز معیار ارزش‎گذاری قرار گرفتن است. در این حالت پیش برندگان به‎سمت جلو، نسبت به میراث‎داران گذشته، ارزش‎مند‎تر خواهند بود. برداشتن این گام محتاج انضباط در طرح ایده‎نو، پاس‎داشت ارزش‎های گذشته حوزه و البته تحمل نوعی ساختارشکنی هدفمند است.

گام سوم تعاون در تحقق تحول حوزه به‎سمت آینده‏سازی است. در این رابطه باید نسل جدید و قدیم، با گرایش‎های مختلف علمی، مزیت نسبی خود را به صحنه آورده و با تقسیم کاری هماهنگ، به شکل غیرمتمرکز و شبکه‎ای، قابلیت حوزه و روحانیت را در آینده‏سازی، به‎سمت تمدن اسلامی به حد قابل‎قبولی برسانند. برای این منظور لازم است تا:

چشم اندازه حوزه علمیه ترسیم شود؛

ظرفیت موجود علمی و مدیریتی حوزه و روحانیت با جهت‏گیری آینده‏سازی، مورد بهره‏برداری فعلی قرار گیرد؛

نقش و جایگاه تمامی مراکز علمی و حتی اشخاص حقیقی در ایجاد تحول تعریف شود؛

پویایی برنامه‎‎ها متناسب با تکامل علمی در داخل و تغییر شرایط فرهنگی در خارج رعایت شود؛

ساز و کار لازم برای حسن اجرای برنامه‎‎ها و کنترل باز خورد آن در داخل و خارج حوزه علمیه طراحی و ایجاد شود؛

علاوه‎بر استفاده از فرصت‎های موجود، فرصت‎های جدید برای بهره‏برداری از دانش و نیروی انسانی حوزه علمیه ایجاد شود؛

مرکز اطلاعات هوشمندی به منظور ثبت آثار علمی و کارکرد‎های عملی روحانیت ایجاد شود.