پدیده نادر نجومی قرن در ایران

فارس، بامدادی که در پیش رو خواهیم داشت، آبستن واقعه‌ای نجومی است که در نوع خود نادر است و هر 105 سال یک بار تکرار می‌شود.

آسمان‌های صاف و بی‌انتها، همواره گستره سخاوتمندانه‌ای از بی‌شمار ستارگان خود را به چشمان جست‌وجوگر ما نمایانده‌اند.

هیچگاه کوچکی تصویری که از فضای بیکران کیهان بر سطح کره چشم ما نقش می‌بندد، مانع از آن نشده است که قدرت هدفمندی را در ورای آن آشکارا نبینیم.

تمام داده‌های علمی، نشان دهنده این واقعیت است که در هیچ نقطه‌ای از جهان هستی، هیچ جایی برای تصادق یا بخت و اقبال وجود ندارد.

اگر عارفان زمان از طریق زلال دل راهی به سوی "او" پیدا می‌کنند، عالمان جهان با انگیزه کنجکاوی و با قدرت علم و فناوری، خود را از ورای ستارگان به او می‌رسانند تا بگویند: "ربنا ما خَلَقَت هذا یا کلا". پروردگارا ما را (جهان آفرینش را) بیهوده نیافریدی؟

* از افسانه زیبایی تا سیاره بشقاب پرنده

ابرهای جو زهره بازتاب کننده قوی نور خورشیدند و زمین نزدیک‌ترین همسایه این سیاره، به این سبب زهره دومین جرم درخشان آسمان پس از ماه است که در پر نورترین حالت به حدود 16 برابر پر نورترین ستاره آسمان شب می‌رسد. نور تابناک آن سبب شده است که در افسانه‌های باستان جای بگیرد.

بسیاری آن را الهه زیبایی می‌دانستند که سر شب یا دم صبح ظاهر می‌شد. یونانیان آن را نماد آفرودیت (الهه زیبایی) و رومیان آن را ونوس می‌دانستند در میان دوران باستان و تمدن ایلامی در جنوب غرب ایران، آن را نماد ایشتار، الهه باروری، تصور می‌کردند.

در دوره‌های بعدی نیز در ایران با نام آناهیتا یا ناهید (الهه یا فرشته آب و رویش) شناخته می‌شد.

در سوی دیگر جهان، در تمدن، یا در آمریکای مرکزی زهره را ستایش می‌کردند و منجمان مایایی حدود 2هزار سال پیش رصدخانه‌ای برای دنبال کردن حرکت آن ساخته بودند.

حتی امروز هم برای ناآشنایان با آسمان شب، سیاره زهره جرمی اسرارآمیز است. وقتی این سیاره به بیشترین کشیدگی‌های خود می‌رسد و جرمی تابناک بر فراز افق می‌شود، برخی را چنان غافلگیر می‌کند که تصور می‌کنند بشقاب پرنده، ماهواره جاسوسی، هواپیمای دشمن یا انفجاری آسمانی دیده‌اند.

زهره یکی از سیاره‌های درونی است زیرا به خورشید نزدیک‌تر از زمین است. زهره سیاره‌ای سنگی و از نظر اندازه مشابه زمین است، اما شباهت آنها همین‌جا خاتمه پیدا می‌کند.

زهره دنیایی تیره و خشن از آتش‌فشان‌ها همراه با جوی خفه کننده است که داغ‌ترین سیاره در منظومه شمسی است به طوری که دمای متوسط آن بالاتر از هر سیاره دیگری است.

از روی زمین فقط می‌توانیم ابرهای این سیاره را ببینیم زیرا این پوشش ضخیم گاز فوران‌های آتش فشانی مناظر بی‌نظیری را شکل داده است.

زهره را از نظر اندازه و جرم خواهر دوقلوی زمین می‌دانند، اما درون آن دنیایی متفاوت با دمای متوسط 464 درجه سانتیگراد است که حتی سرب هم در آن ذوب می‌شود. فشار جوی خرد کننده آن 90 برابر فشار جو زمین است.

* پدیده گذر زهره بر خورشید

زهره به خورشید نزدیک‌تر از زمین است. به این سبب، در حین گردش به دور خورشید گاهی از میان زمین و خورشید و گاهی در سوی دیگر مدار خود به زمین، از پشت خورشید می‌گذرد.

زهره در زمان این مقارنه درونی و بیرونی، در درخشش خیره کننده خورشید از نظرها گم می‌شود اما در زمان بیشترین کشیدگی‌هایش یعنی وقتی در آسمان از خورشید دورتر از همیشه است، در بیشترین ارتفاع و تقریباً در درخشان‌ترین حالت است.

در این زمان‌ها، این سیاره یا پس از غروب و یا پیش از طلوع خورشید دیده می‌شود در هر 1.5 سال وضعیت مداری زهره و زمین نسبت به هم تکرار می‌شود.

در نتیجه هر 1.5 سال یکبار مقارنه درونی رخ می‌دهد که ممکن است زهره از مقابل قرص خورشید بگذرد.

انحراف 3.4 درجه‌ای مدار زهره از صفحه منظومه شمسی، سبب می‌شود این سیاره از بالا یا پایین خورشید عبور کند در نتیجه، گذر آن به پدیده‌ای نادر تبدیل می‌شود که تقریباً هر قرن دو بار رخ می‌دهد.

گذرها به اسلوب جالب 243 سال بنا گذاشته شده به این ترتیب که به فاصله (هشت، 105.5 سال و 121.5 سال) یک دوره تکرار می‌شود.

این پدیده به هر حال یکی از نادرترین پدیده‌های نجومی است و تماشای آن در آسمان ایران خالی از لطف نیست.

-----------------------

یادداشت: زهرا سعیدی‌‌زاده