طي روزهاي گذشته فشارهاي
سياسي و امنيتي بر «دمشق» به نحو كاملا محسوسي افزايش يافته است. در داخل
سوريه اقدامات تروريستي به بي شرمانه ترين شكل يعني كشتن زنان و كودكان در
روستايي از شهر حمص از طريق به آتش كشيدن خانه ها گسترش يافته و در بيرون
از مرزهاي اين كشور، رئيس ستاد مشترك ارتش آمريكا از آمادگي ارتش آمريكا
براي اقدام عليه سوريه خبر داده و كشورهاي غربي عضو گروه G8- شامل آمريكا،
انگليس، فرانسه، آلمان، كانادا، استراليا، اسپانيا و ايتاليا - سفراي سوريه
را از كشور خود اخراج كردند. در خصوص تحولات سوريه، بهتر است ابتدا خبرهاي
زير را مرور كنيم:
1-همزمان با آغاز به كار مجلس قانونگذاري سوريه كه
در پي اصلاح قانون اساسي و برگزار شدن انتخاباتي با مشاركت حدود 51 درصد از
مردم سوريه شكل گرفت و حتي رسانه هاي غربي به آزاد بودن اين انتخابات
تاكيد و بنياد كارتر آن را قانوني و سالم ارزيابي كرد، ماجراي حمله شبانه
به يك روستا (حولا) در نزديكي شهر حمص كه به كشته شدن حداقل 108 نفر و زخمي
شدن حدود 300 نفر انجاميد و در مجموع وحشيانه ترين اقدام تروريستي عليه
مردم سوريه طي حدود 15 ماه گذشته بود، پيش آمد و توجهات از روند سياسي در
سوريه به سمت موضوع «امنيت» انتقال پيدا كرد.
2- همه خبرها بيان گر آن
است كه پس از اجلاس اسلامبول كه در تاريخ 13 فروردين ماه 91 - اول آوريل
2012 - با حضور حدود 60 كشور و تحت عنوان «دوستان سوريه» با محوريت آمريكا و
مخالفان نظام سياسي سوريه- تشكيل شد، شكاف هاي جدي در ميان مخالفان پديد
آمد تا جايي كه برهان غليون كه چند هفته پيش بار ديگر بعنوان رئيس شوراي
ملي مخالفان منصوب شده بود، استعفا داد و با صراحت از ناكارآيي ساختار و
عدم وحدت مخالفان سخن گفت. بعد از انتخابات فرانسه و شكست ساركوزي زمزمه
تغيير سياست فرانسه در سوريه به گوش رسيد اين دو موضوع به معناي شكست
فرايند حركت سياسي عليه بشار اسد بود و بر اين اساس مطبوعات غربي از بهبود
وضعيت بشار اسد سخن مي گفتند و يك مقام وزارت خارجه روسيه اعلام كرد كه
آمريكا منتخب بودن نمايندگان و قانوني بودن مجلس سوريه را پذيرفته است.
درست در اين حال و هوا، حادثه حولا پيش مي آيد وزير خارجه انگليس به
فرانسه مي رود و رئيس جمهور جديد فرانسه را تشويق به ادامه سياست ساركوزي
مي كند و در نهايت كاخ اليزه بيانيه اي صادر مي كند و دولت بشار اسد را
متهم به ارتكاب «جنون مرگبار» عليه مردم كرده و وجود آن را «تهديدي براي
امنيت منطقه» مي خواند و بالاترين مقام ارتش آمريكا كه تا پيش از اين
وانمود مي كرد كشورش برخلاف قطر و عربستان با تجهيز نظامي مخالفان بشار اسد
موافق نيست، از لزوم اقدام نظامي عليه سوريه خبر داد و حال آنكه منطقي
ترين واكنش در برابر حادثه حولا اين بود كه آنان از عنان و حدود 300 ناظر
خود در سوريه بخواهند كه گزارش دقيقي از آنچه اتفاق افتاده است را به شوراي
امنيت سازمان ملل منعكس نمايند. همان چيزي كه روسيه درخواست كرد. اما در
اين صحنه هم غرب به جاي محكوم كردن جنايت و جانيان به صدور حكم پيشدستانه
روي آورد.
3-روزنامه لبناني الاخبار با اسناد و مدارك فاش كرد كه يك
گروه تروريستي تعدادي از اتباع لبناني را در روستاي السلامه سوريه ربوده و
سپس به يك پايگاه اطلاعاتي- كيليس- متعلق به سازمان اطلاعات تركيه منتقل
كرده و تحت بازجويي اين سرويس قرار داده اند. يك روز پس از آن، مالك الكردي
يكي از مزدوران عربستان كه عنوان معاون ارتش آزاد سوريه را دارد در مصاحبه
با روزنامه سعودي الشرق الاوسط اصل خبر را تاييد كرد و در عين حال مدعي شد
كه اين گروگانها در سوريه اند و به تركيه منتقل نشده اند اين خبر و اسناد
آن به خوبي رابطه تروريست هاي داخل سوريه را با دو كشور تركيه و عربستان
ثابت مي كند.
4-يك گزارش رسمي دولت سوريه كه عليرغم آنكه دو ماه از
اعلام رسمي و رسانه اي آن گذشته از سوي دولت فرانسه تكذيب نشده، بيانگر آن
است كه مقامات اطلاعاتي فرانسه با راه اندازي مراكزي در سه كشور همسايه
سوريه- يعني لبنان، اردن و تركيه- به آموزش و سرويس دهي عوامل مسلح ضدسوري
مبادرت مي ورزند كه عمده آنان غيرسوري بوده و عضو القاعده مي باشند. جالب
اين است كه چند روز پيش از حادثه حولا يك مقام ارشد القاعده قتل بشار اسد و
ساير اعضاي دولت سوريه را واجب اعلام كرد و يك مفتي سعودي- وهابي- براي
ترور بشاراسد 450 هزار دلار جايزه تعيين كرد.
5-يك روز پس از حادثه
حولا و در روزي كه عنان براي پيگيري ماموريت خود و ديدار با مقامات سوريه
وارد اين كشور شد و از قضا در فرودگاه دمشق از همكاري دولت سوريه با ناظران
بين المللي تشكر كرد، ماهر النعيمي نفر دوم مخالفان بشار اسد اعلام كرد كه
طرح عنان شكست خورده و ديگر موضوعيت ندارد. پيش از اين هم مخالفان از
پذيرش آن بخش از بندهاي شش گانه طرح صلح عنان كه به پايان دادن به خشونت
برمي گشت، خودداري كردند و براي حتي يك روز سلاح هاي خود را كنار نگذاشتند و
حال آنكه عنان با صراحت از خارج شدن ارتش سوريه از شهرها- از جمله شهر
حمص- خبر داده بود. حادثه حولا درست در زماني اتفاق افتاده كه ارتش سوريه
در حمص به پادگانها بازگشته اند و پس از پاكسازي 12 اسفند سال گذشته اين
شهر حالت عادي به خود گرفته بود.
با اين وصف تحولات جاري سوريه و اهداف منطقه اي و بين المللي را مي توان اينگونه صورت بندي كرد:
الف:
فرايند سياسي در سوريه تا آنجا كه به دولت اين كشور برمي گردد تا حد زيادي
پيش رفته است. دولت قانون اساسي را اصلاح كرده و آن را به معرض آراي عمومي
گذاشته و با 57 درصد آراء شهروندان به تصويب رسيده است دولت تك حزبي را
كنار گذاشته و به مخالفان اجازه تشكيل حزب و ائتلاف و... داده و با اين
مبنا انتخابات 16 ارديبهشت گذشته را اجرا كرده و مجلس جديد بر اين اساس شكل
گرفته است. ارتش سوريه هم به پادگان هاي خود بازگشته اند اما اين فرايند
تا آنجا كه به جبهه مقابل- شامل گروه هاي تروريستي داخل سوريه و كشورهاي
مخالف سوريه- برمي گردد شكل نگرفته است. اتحاديه عرب كه به جاي دفاع از يكي
از اعضاي در برابر كشورهاي مهاجم، خود به ابزاري براي سقوط اين كشور تبديل
شده، طرحي را مطرح كرد كه به طرح صلح عربي موسوم گرديد براساس اين طرح
ناظران طي دو نوبت به سوريه گسيل شدند و دولت سوريه هم با آنان همكاري كرد
ولي در نهايت اعضاي آسيايي اتحاديه عرب شامل عربستان و قطر روند اعزام
ناظران را متوقف و از شوراي امنيت سازمان ملل خواستار مداخله در امور سوريه
شدند.
آمريكايي ها طرح جديدي پس از پاكسازي حمص از سوي دولت سوريه- 12
اسفند سال گذشته- و هم زمان با اجلاس تونس ارائه كردند و بر مبناي آن كوفي
عنان به عنوان نماينده ويژه سازمان ملل و اتحاديه عرب مأمور شد تا از طريق
يك طرح سياسي به سوريه براي رسيدن به دمكراسي و پايان دادن به خشونت ها كمك
كند. عنان در سوريه، ايران و روسيه مورد استقبال قرار گرفت و با همكاري
روسيه و چين اعزام 300 ناظر بين المللي هم به تصويب شوراي امنيت رسيد و
ناظران در يك ماه گذشته در شهرها و روستاهاي مختلف سوريه حضور پيدا كرده
اند اما درست در زماني كه اين ناظران بايد گزارش و جمع بندي و پيشنهادات
خود را درباره مسايل سوريه ارائه دهند، آمريكايي ها از لزوم توسل به شيوه
حمله نظامي به سوريه حرف مي زنند. اين دو موضوع به خوبي نشان مي دهد كه هم
عربستان و قطر كه اعزام ناظران اتحاديه عرب را پيشنهاد كردند و هم آمريكايي
ها و انگليسي ها كه اعزام ناظران بين المللي را پيشنهاد كرده و به تصويب
رساندند دنبال حل واقعي موضوع نبودند بلكه اعزام ناظران در شرايطي كه
عمليات و اقدام نظامي عليه سوريه به بن بست رسيده بود را يك فرجه و فرصت
براي خط زدن طرح سياسي و ايجاد اجماع حول محور اقدام امنيتي و بازگشايي
مسير پيروزي طرح امنيتي مي دانستند و از اين رو بي جا نيست اگر بگوئيم
«عنان» - شايد بي آنكه بخواهد- جاده صاف كن فاجعه روز دوشنبه حولا بوده
است.
ب: اگر به حادثه روستاي حولا و مسايل پس از آن نگاه بياندازيم آن
را شبيه ماجراي روستاي قانا در استان صور لبنان در جريان جنگ 33 روزه يا
حادثه مدرسه انرواي غزه در جريان جنگ 22 روزه مي بينيم يعني ارتكاب جنايت
براي پايان دادن به يك روند و آغاز كردن يك روند ديگر. در ماجراي حمله
وحشيانه رژيم صهيونيستي به كودكان و زنان در قانا كه در روز نوزدهم جنگ 33
روزه اتفاق افتاد، يكي از افسران ارشد ارتش آن رژيم فاش كرد كه: «براي رها
شدن گريبان اسرائيل از جنگي كه شكست اسرائيل در آن قطعي بود، به وقوع
جنايتي هولناك نياز داشتيم و از اين رو قانا به شوراي امنيت امكان داد تا
قطعنامه 1701 را صادر و از فروپاشي ارتش اسرائيل جلوگيري كند.» در جريان
جنگ 22 روزه نيز زماني كه جناح سياسي اسرائيل- دولت اولمرت- بر ادامه جنگ
تا نابودي حماس تأكيد مي ورزيد و اين كار از نظر نظاميان غيرممكن بود، ارتش
تل آويو با توسل به جنايت انروا به دولت فهماند كه بايد شكست را در جنگ
بپذيرد و بيش از اين به ارتش فشار نياورد. در واقع حادثه حولا از نظر ماهيت
كاملا اسرائيلي است و به نظر نگارنده اصلي ترين متهم حادثه به حساب مي آيد
اين حادثه هر چه بود روند سياسي را به پايان راه رساند و از اين رو هم
زمان آمريكايي ها و ساير اعضاي گروه G8 با اخراج سفراي سوريه و مقامات
عربستان و قطر با تعيين جايزه براي ساقط كردن بشار و مخالفان آموزش ديده و
مسلح سوريه به طور رسمي پايان روند سياسي را اعلام كردند.
ج: اعلام
پايان راه حل سياسي در سوريه به معناي آن نيست كه راه حل امنيتي در سوريه
راه به جايي مي برد چرا كه اگر منظور «مارتين دمپسي» رئيس ستاد مشترك
آمريكا از راه حل نظامي، حمله خارجي به سوريه باشد، مانع روسيه و چين در
شوراي امنيت هنوز پابرجاست و اختلاف كشورهاي اروپايي براي حمله به سوريه
نيز كماكان وجود دارد كما اينكه دو روز پيش «لوران فابيو» وزير خارجه
فرانسه به لوموند گفت مداخله نظامي در سوريه منطقه را درگير جنگ مي كند و
به مقابله جدي ارتش سوريه مي انجامد از آن طرف كشورهاي خاص همسايه سوريه
شامل عربستان، قطر، اردن و تركيه نيز عليرغم آن كه كمك هاي مهمي به مخالفان
مسلح بشار اسد مي كنند اما هيچكدام قادر به واگذاري بخشي از سرزمين خود به
عنوان سكوي اقدام نظامي عليه سوريه نيستند بنابراين بن بست امنيتي كماكان
وجود دارد و اين همه در حالي است كه دولت، ارتش، مردم، نيروهاي امنيتي
سوريه و همراهان بين المللي و منطقه اي بشار اسد كماكان روي حفظ سوريه و به
شكست كشاندن برنامه غرب و رژيم صهيونيستي تأكيد دارند.
کیهان/ سعدالله زارعي