7پیشنهاد برای اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌

گروه اقتصادی برهان/ وحید شقاقی‌شهری؛ زمانی‌که طرح هدفمندی یارانه‌­ها در محافل عمومی مطرح شد دیدگاه‌‌های موافق و مخالف بر سر نحوه‌ی اجرای طرح مطرح گردید. با این حال آن‌چه تاکنون در این طرح اتفاق افتاده عملاً کاهش یا حذف یارانه‌ی تولید‌کنندگان و انتقال آن به طرف مصرف­‌کننده بوده، لذا در این طرح نوعی انتقال و جابه‌جایی توزیع یارانه از طرف تولید به طرف تقاضا و مصرف ملاک می‌‌‌‌باشد.
 
با این حال آن‌چه در اکثر کشورها تحت عنوان طرح هدفمندی یارانه‌‌­ها اجرا شده، کاهش یا حذف یارانه از کالاهای غیرضرور یا با ضرورت مصرف کمتر به سمت مایحتاج ضروری و کالاهای اساسی مردم بوده است. بنابراین آن‌چه تاکنون در اقتصاد ایران اتفاق افتاده عملاً با هدف اصلاح الگوی توزیع و مصرف یارانه بیشتر تطابق داشته و چندان سنخیتی با طرح هدفمندی یارانه‌‌­ها که در اکثر اقتصاد‌های دنیا اجرا شده، نداشته است.
 
بنابراین به نوعی انحراف در تفسیر و برداشت طرح هدفمندی یارانه­ها از همان آغاز، در محافل علمی و مدیریتی مشاهده شد و این طرح با این انحراف در برداشت به صورت موجی در بین عموم مردم و مسؤٍولان از منظر نحوه‌ی اجرا و پیاده‌‌­سازی بیشتر مورد بحث و تبادل­ نظر قرار گرفت و چندان به خود مفهوم‌­‌‌شناسی و نام‌‌گذاری این طرح توجهی نگردید، چراکه مناسب­‌‌تر بود عنوان دیگری بر روی این طرح انتخاب می‌­شد؛ مانند تغییر الگوی توزیع یارانه‌­ها.
 
انحراف دیگر در مرحله‌ی اجرا مشاهده می­‌شود. هدف اصلی اجرای طرح هدفمندی یارانه‌‌­ها در اکثر اقتصاد‌های جهان به نوعی آزادسازی اقتصادی و تحرک­‌بخشی به اقتصاد رقابتی با محوریت مدیریت بهینه‌ی تولید و ارتقای بهره­وری است. ولی با اجرای این طرح در کشور مشاهده می‌­شود که عملاً بخش تولید مورد غفلت واقع شده و بیشترین هزینه، بر دوش تولید گذاشته شده و از سوی دیگر نیز با اقتصاد دستوری، افزایش قیمت‌های بازاری کنترل شده است. در واقع به‌‌نظر می‌‌‌رسد اجرای این طرح در فاز اول، رکود تورمی را در اقتصاد افزایش داده و به سوداگری در اقتصاد و فعالیت‌های اقتصادی غیر مولد بیشتر دامن زده‌است.

در جمع‌بندی مطالب، پیشنهاد بنده برای تداوم اجرای طرح بدین صورت است که:

1. کنترل بیشتری بر روی قیمت کالاهای اساسی و ضروری مردم صورت گیرد و در صورت امکان، بخشی از کاهش یا حذف یارانه‌­ها به صورت یارانه آن هم به بخش تولید کالاهای ضروری منتقل گردد.

2. با توجه به نام‌‌‌گذاری سال جاری از سوی مقام معظم رهبری تحت عنوان تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه‌‌ی ایرانی، چنان‌چه تصمیم بر اجرای فاز دوم طرح است، بخش تولید و سرمایه‌‌­گذاری بیشتر مدنظر قرار بگیرد و بسته­‌‌های حمایتی در قالب طرح مزبور با محوریت رونق اقتصاد مولد مصوب و اجرایی شود.

3. فضای سوداگری در بازار کنترل گردد و به نحوی سیاست­‌گذاری شود که نقدینگی دردست مردم به بازارهای غیر مولد هدایت نشوند چرا که این بحث افزایش حباب گونه قیمت‌‌‌ها را به دنبال خواهد داشت.

4. بازارهای مالی و سرمایه‌­ای در اقتصاد تقویت شده و توسعه یابند و گزینه‌­های متنوعی برای سرمایه‌­گذاری و جذب نقدینگی مردم درنظر گرفته شود.

5. به این طرح به صورت مجزا، مستقل و فارغ از دیگر سیاست­‌های اتخاذشده و رخداد‌های اقتصادی و سیاسی نگاه نشود. به عبارت دیگر، این طرح به صورت تک­‌بعدی ملاک اجرا نباشد و در قالب بسته اجرایی مدنظر قرار بگیرد، چراکه موفقیت هر طرحی نیازمند نگاه چندبعدی و همه‌­جانبه است و در صورت عدم توجه و تحلیل جامع ممکن است اتخاذ سیاست دیگری، نتایج اجرای این طرح را خنثی یا حتی معکوس سازد.

6.  آرامش و امنیت فضای اقتصادی مهم‌‌ترین سیاستی است که مدیریت کلان باید مدنظر قرار دهد. برای تأمین و تزریق بار امنیت روانی به جامعه و سرمایه‌گذاران، از اتخاذ سیاست­‌های عجولانه و شتاب‌­زده و تغییرات مکرر قوانین و سیاست­‌ها و تصمیمات جلوگیری شود.
 
7. فرهنگ‌­سازی نحوه‌ی مصرف در دستور کار قرار بگیرد. اصلاح الگوی مصرف که از سوی معظم­‌له در قالب سیاست‌‌های کلی نظام ابلاغ شده، تأثیر بسزایی در موفقیت طرح هدفمندی یارانه­ها دارد و این امر نیازمند فرهنگ­‌سازی و اقناع‌­سازی است و باید با جدیت توسط مسؤولان، رسانه‌­های جمعی و مطبوعات دنبال شود.