تأثیرات اجتماعی و فرهنگی اربعین بر جهان اسلام

سرویس دین و فرهنگ پایگاه خبری 598-مهدی هواسی/ زیارت اربعین سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و یاران با وفای ایشان ،به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و اثرگذارترین رویدادهای مذهبی جهان اسلام، نه تنها جلوه‌ای از ارادت و عشق به امام حسین (ع) و پیام جاودان عاشوراست؛ بلکه به واسطه حضور گسترده اقوام و ملت‌های گوناگون از سراسر جهان تأثیرات اجتماعی و فرهنگی عمیقی بر جوامع مختلف برجای می‌گذارد.

1) یکی از ویژگی‌های برجسته زیارت اربعین، حضور اقوام، ملیت‌ها و مذاهب مختلف است. در این مراسم زائران از نقاط مختلف جهان اسلام در شرایطی سخت و مسیری طولانی دوشادوش یکدیگر حرکت کرده و در نقاطی که تحت عنوان موکب در تمامی مسیر برپا شده است، استراحت می‌کنند. در این مواجهه افراد با یکدیگر تفاوت‌های ملی، نژادی، فرهنگی و ... جایی ندارد که این موضوع اربعین را به بستری برای بالا بردن درک و شعور اجتماعی و کم شدن فاصله طبقاتی تبدیل کرده و احساس همبستگی را در زائران سرور و سالار شهیدان به وجود آورده است.

این احساس همبستگی در دنیای مدرن _که فردگرایی و تفرقه اجتماعی به شدت گسترش یافته_ یک تجربه منحصر به فرد و ارزشمند است و نشان می‌دهد که چگونه ارزش‌های مشترک می‌تواند پیوندهای اجتماعی را محکم کرده و جامعه‌ای همگرا و متحد را تشکیل دهد؛ به عبارتی دیگر زیارت اربعین نشان‌دهنده این واقعیت است که مفاهیمی مانند ایثار، محبت و عدالت می‌تواند افراد را از پهنه‌های جغرافیایی مختلف دور هم جمع و پیوندهای عمیق انسانی را تقویت کند.

2) یکی دیگر از ابعاد فرهنگی زیارت اربعین، فرهنگ مهمان‌نوازی گسترده‌ای است که در طول این رویداد به چشم می‌خورد. در طول مسیر پیاده‌روی به سوی کربلا، موکب‌ها و چادرهایی توسط مردم محلی و گروه‌های داوطلب برپا می‌شود که در آن‌ها به زائران خدمات مختلفی از جمله اطعام، محل استراحت و حتی مراقبت‌های پزشکی ارائه می‌شود. این نوع مهمان‌نوازی نه تنها بخشی از فرهنگ عراق و دیگر کشورهای مسلمان است، بلکه بازتابی از ارزش‌های دینی مانند ایثار و خدمت به دیگران نیز تلقی می‌شود.

این عمل از خودگذشتگی و مهربانی به تقویت روابط اجتماعی و ایجاد حس اعتماد و امنیت در میان زائران کمک می‌کند. همچنین این رفتارهای انسان‌دوستانه تأثیرات مثبتی بر جوامع میهمان نیز دارد؛ چرا که این فرصت را فراهم می‌کند تا زائران شاهد تجربه‌ای از عمل به ارزش‌های دینی خود باشند. فرهنگ میهمان‌نوازی در زیارت اربعین، الگویی از همکاری و همبستگی اجتماعی ارائه می‌دهد که می‌تواند در سایر زمینه‌های اجتماعی نیز مورد تقلید قرار گیرد.

3) زیارت اربعین علاوه بر تأثیرات اجتماعی، ابعاد فرهنگی مهمی نیز دارد که بر جوامع مختلف تأثیر می‌گذارد. این مراسم نه تنها به عنوان یک رویداد مذهبی، بلکه به عنوان یک فرصت فرهنگی نیز شناخته می‌شود که در آن زائران از کشورهای مختلف با فرهنگ‌ها و سنت‌های گوناگون شرکت می‌کنند. این تنوع فرهنگی در اربعین، فرصتی برای تبادل فرهنگی و تعامل میان جوامع مختلف فراهم می‌آورد.

زائران در مسیر زیارت با سنت‌ها و آداب و رسوم یکدیگر آشنا می‌شوند و از تجربیات و فرهنگ‌های متفاوت الهام می‌گیرند. این تعامل فرهنگی به تقویت تفاهم و احترام متقابل میان اقوام و ملت‌های مختلف کمک می‌کند و از سوی دیگر، زمینه‌ساز ترویج صلح و دوستی میان ملت‌ها می‌شود. به همین دلیل، زیارت اربعین می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های ترویج دیپلماسی فرهنگی میان جوامع مختلف مورد توجه قرار گیرد.

4) یکی از مهم‌ترین جنبه‌های زیارت اربعین، تقویت ارزش‌های دینی و معنوی است. حضور در این مراسم برای بسیاری از زائران فرصتی برای بازگشت به اصول و ارزش‌های دینی خود است. پیاده‌روی طولانی و تحمل سختی‌های مسیر، زائران را به تامل و تعمق در معنای ایثار و شهادت امام حسین (ع) و فلسفه قیام عاشورا وا می‌دارد. این تجربه معنوی به تقویت ایمان و تقرب به خداوند کمک می‌کند و زائران را به بازنگری در زندگی خود و ارزش‌های دینی‌شان تشویق می‌کند.

زیارت اربعین علاوه بر بازسازی ارتباط معنوی فرد با خداوند، می‌تواند منتج به تقویت احساس مسئولیت اجتماعی و اخلاقی شود و زائران را پس از بازگشت به خانه و کاشانه خود به این اصل مهم ترغیب کنند که در قبال ارزش‌های دینی و اجتماعی احساس مسئولیت بیشتری نسبت به گذشته داشته باشند.