عزاداری اربعین، بدعت یا سنت دینی؟

* شبهه

یکی از سوالاتی که در ایام نزدیک به اربعین سیدالشهدا علیه السلام مطرح می‌شود، این است که آیا عزاداری اربعین بدعت است یا سنت دینی و شرعی؟

راهپیمایی اربعین در سال‌های اخیر پرشور و با جمعیت زیاد برگزار می شود و در گذشته به این سنت حسینی که در سال‌های اخیر می‌بینیم، پرداخته نمی شد.

آیا با توجه به شواهد و روند جریان تاریخی می‌توانیم بگوییم که این موضوع یک بدعت است و سابقه دینی ندارد؟

* جواب شبهه

برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید معنا و مفهوم بدعت را بدانیم. آیا بدعت به معنای هر کار جدیدی که سابقه‌ای نداشته باشد، اطلاق می شود؟

تعریفی که علما برای بدعت مطرح کرده‌اند، این است که بدعت چیزی است که دین در مورد آن، مطلب به خصوصی نداشته باشد و عموما در داخل دین گنجانده نمی شود.

به عبارت دیگر، اگر عمومات دینی مثل عمومات تعظیم شعائر (نشانه‌ها و شعارهایی که انسان‌ها را به یاد خدا می‌اندازد) بر اساس ضوابط و قواعد دینی باشد، نمی‌تواند در دایره بدعت قرار بگیرد.

از جمله این عمومات:

۱. عموماتی مثل عزاداری امام حسین(ع):

روایاتی داریم که به صورت عام گفته‌اند: هر کاری که نماد عزا باشد، می‌توانید برای امام حسین هم انجام بدهید.

۲. عمومات مربوط به مودت و محبت اهل بیت علیهم السلام:

اگر درباره موضوعی روایت و دلیلی در دین وجود نداشته باشد، ولی در عمومات دین جا بگیرد، آن بدعت نیست، بلکه آن موضوع در مسیر و حرکت کلی دین، قرار گرفته است.

درباره أجزای راهپیمایی اربعین روایت داریم. از آنجایی که برای زیارت امام حسین (ع) روایات فراوانی وجود دارد، درباره پیاده‌روی اربعین هم روایات فراوانی داریم.

در روایات ماست که امام صادق علیه السلام می فرمایند: «قدم به قدمی که انسان برای زیارت بخصوص برای امام حسین (ع) برمی‌دارد، برای هر قدم آن یک ثوابی ثبت و یک گناهی محو می‌شود».

وقتی این دلایل درباره أجزای آن وجود دارد و کلیت آن به‌عنوان یک فرهنگ هویت‌بخش شیعه مطرح شده و در راستای اهداف کلی قیام امام حسین (ع) قرار دارد، پس این مسئله بدعت نیست.

اما باید به مسئله دیگری هم توجه کرد که آیا هر چیزی که داخل در عموماتی مثل اظهار محبت و مودت به امام حسین(ع) شود، شامل بدعت می شود؟؛ به بیان دیگر، هر چیزی که بدعت نباشد، حتما درست است؟

در پاسخ می گوییم که باید بررسی کرد که این کار با دلایل دیگر دینی سازگار است یا خیر.

یک عمل ممکن است به عنوان اظهار محبت با امام حسین(ع) باشد ولی از طرفی با اجزای دیگر دین سازگار نباشد، مثلا قمه‌زنی برای اظهار محبت امام حسین (ع) می‌تواند در عمومات جا بگیرد، ولی از طرفی می‌دانیم که این کار، هم ضرر به نفس است و هم تبلیغ علیه دین است.

پس هر چیزی اگر جدید باشد، به صرف جدید بودن بدعت نیست و اگر در کلیت قالب دین جا بگیرد و با سایر احکام دین در تعارض نباشد، نمی توان به آن بدعت گفت.