تلاش برای غیرعقلانی جلوه دادن قیام عاشورا در سایه غفلت مسئولان

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری 598 - محسن محمودآبادی: دسته‌های عزاداری و زنجیرزنی از آیین‌های سنتی و پرشور شیعیان است که در ایام محرم و به ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود. این مراسم که در عشق و ارادت به امام حسین (ع) و یاران باوفایش برگزار می شود، نمادی از پیوند میان شیعیان با تاریخ و فرهنگ خود است. عزاداران با شرکت در این مراسم، ارادت خود را به ساحت مقدس سالار شهیدان ابراز کرده و غم و اندوه خود را از مصیبت کربلا با یکدیگر تقسیم می‌کنند.

زنجیرزنی و سینه‌زنی به عنوان نمادهای اصلی این مراسم، بیانگر عمق اندوه و غم عزاداران است. این کار، اگرچه از نظر ظاهری سخت و طاقت‌فرسا به نظر می‌رسد، اما از نظر باطنی، تجلی‌گاهی از عشق و ارادت قلبی به امام حسین (ع) است.

دسته‌های عزاداری و زنجیرزنی، میراث گران‌بها و فرصت‌های بی‌نظیری برای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت هستند که حفظ و احیای این سنت‌ها، مسئولیت همه شیعیان است. از این رو باید با برگزاری مراسم عزاداری باشکوه و با رعایت اصول اسلامی، این ارزش‌ها را به نسل‌های آینده منتقل کنیم.

اما از طرفی به دلیل عدم توجه کافی مسئولان به حفظ این فرهنگ و ارزش اسلامی، دسته‌های عزاداری محرم با وجود جایگاه ویژه در فرهنگ و اعتقادات مردم، با چالش‌های مختلفی روبرو هستند که بایستی با حفظ تعادل بین شور و شعور حسینی، از بروز رفتارهای افراطی و خشونت‌آمیز جلوگیری کرد.

از جمله چالش‌هایی که در این زمینه می‌توان به آن‌ها اشاره کرد، موارد ذیل است:

• تبدیل عزاداری به یک رویداد نمایشی: گاهی اوقات، برخی از مراسمات عزاداری به نمایش‌های سطحی و خالی از محتوا تبدیل می‌شوند که بیشتر جنبه تفریحی دارند تا عزاداری. آنچه که در مراسمات عزاداری به عنوان اصول و آداب عزاداری پذیرفته شده‌اند، حفظ اصالت و احترام به فرایند عزاداری است. به این معناکه مراسمات عزاداری حسینی نباید از مفهوم سوگواری و عزاداری اصیل خود فاصله گرفته و به اجرای نمایشی که با هدف جلب توجه یا سرگرمی تماشاگران برگزار می‌شود، تقلیل پیدا کند.
• ترویج خرافات و باورهای غلط: متاسفانه در طول تاریخ همواره افرادی در تلاش بوده‌اند تا در طول مراسم عزاداری، به رواج خرافات و باورهای غلط بپردازند که با آموزه‌های دینی مغایرت دارد. این اقدام از آن جهت مورد اهمیت است که ترویج خرافات و باورهای غلط می‌تواند منجر به انحراف و ایجاد باورهای غلط از دین شود که نتیجه‌ای جز گسترش جهل و نادانی، تضعیف باورهای اصیل اسلامی و شیعی و در نهایت آسیب به انسجام اجتماعی خواهد شد.

به عنوان مثال در ایام دهه اول محرم امسال تصویری از دسته عزاداری زعفرجنی منتشر شد که اگر پرچم متبرک به نام اهل بیت در آن دسته مشهود نبود، آدمی گمان می‌کرد که عده‌ای در ایران جشن هالوین گرفته‌اند!

اما برپایی دسته زعفرجنی از کجا نشات گرفته است؟ نقل شده که در روز عاشورا گروهی از اجنه به ریاست زعفرجنی خدمت امام حسین رسیده‌اند و به ایشان پیشنهاد کمک داده‌اند ولی امام قبول نکرده است.. یا در نقل‌های دیگری عنوان شده که سال‌ها پیش یکی از مراجع تقلید مجلس ختمی برگزار کرده که گفته شده مجلس ختم زعفرجنی بوده است.

اما قابل توجه است که علما و بزرگان شیعه، داستان زعفرجنی را معتبر و مستند نمی‌دانند بطوریکه شهید مطهری آن را از تحریفات عاشورا دانسته و ناشی از داستان‌پردازی کاشفی می‌داند.

( در رابطه با زعفرجنی بیشتر بخوانید )

یا در مثالی دیگر؛ در ایام عزاداری دهه اول محرم ویدئویی از یکی از مراسمات شبیه‌خوانی منتشر شد. در این ویدئو فردی در نقش دامادی حضرت قاسم از روی افرادی که روی زمین خوابیده‌اند تا وی از روی آنها رد شود(!)، عبور می‌کند.

اما ماجرای ازدواج حضرت قاسم چیست؟ برخی منابع از ازدواج قاسم بن الحسن با یکی از دختران امام حسین در روز عاشورا نقل کرده‌اند که البته بدلیل عدم وجود منابع معتبر، بسیاری از علما همچون علامه مجلسی، شیخ عباس قمی و شهید مطهری آن را نپذیرفته‌اند و از تحریفات واقعه عاشورا دانسته‌اند.

البته نباید فراموش کرد رواج خرافاتی همچون «خوابیدن زیرپای شبیه‌خوان حضرت قاسم برای گرفتن حاجت» چه خساراتی را به همراه خواهد داشت!

( در رابطه با ازدواج حضرت قاسم بیشتر بخوانید )

واقعه عاشورا داستان‌ها و اتفاقات معتبر و جالبی را دل خود دارد که تاکنون نقل سده و می‌توان در انواع قالب‌های هنری ارائه داد همچون داستان وهب یا داستان زهیر بن قین بجلی. اما این سئوال پیش می‌آید که چرا بجای روایات و داستان‌های واقعی و معتبر واقعه کربلا، نقل‌هایی که هنوز صحت آنها مورد تردید است در جامعه پر و بال داده می‌شوند؟ آیا این یک اتفاق است؟

پاسخ این است؛ «خیر»!

واقعیت آن است که «حلقه‌های نفوذ در حوزه فرهنگ و اعتقاد» در سایه‌سار غفلت مسئولان در تلاش‌اند تا نقل‌هایی از وقعه کربلا را برجسته کنند که با عقلانیت جامعه سازگار نیست. از طرفی از آنجاکه جامعه ما رنگ و بوی مدرنیته به خود گرفته و به سمت آن در حال حرکت است، دیگر مسائل را همچون گذشته با قوه احساس خود نمی‌سنجد بلکه از قوه عقلانی خود بهره می‌گیرد.

از این رو جامعه وقتی نمایش‌هایی همچون «زعفرجنی» یا «خوابیدن عده‌ای برکف زمین برای حاجت گرفتن زیرپای شبیه خوان حضرت قاسم» را با عقل خود می‌سنجد و سازگار با آن نمی‌بیند، ناخودآگاه کل مکتب و کل حرکت امام حسین در ذهن و عقلش زیر سئوال می‌رود!

لذا تصور می‌شود هدف از برجسته سازی چنین نقل‌ها و روایات غیرمستندی، غیر عقلانی و احمقانه جلوه دادن کل حرکت و قیام عاشوراست. آن وقت است که جامعه و جوانان، دیگر گرایشی به قیام و حرکت امام حسین نخواهند داشت و آن‌را زاییده ذهن و تخیلات مذهبیون تلقی می‌کنند.

گفتنی است که گزارشگر یورونیوز سال گذشته در ایام دهه اول محرم با حضور در یکی از شهرها، دسته عزاداری زعفرجنی را برای اروپایی‌ها به تصویر کشید و به این صورت روایت کرد:

« مردم ایران مانند هر سال مراسم عزاداری ماه محرم را همراه با آیین‌های محلی و سنتی برگزار کردند. نوش آباد، از توابع شهرستان کاشان هر سال در روز تاسوعا و عاشورا مراسم ویژه‌ای برگزار می‌کند. یکی از این مراسم به لشکر جن‌ها در حادثه کربلا اشاره دارد. برای اجرای این مراسم، نوجوانان صورت‌ها و بدن‌های خود را سیاه و قرمز می‌کنند تا بتوانند نقش لشکر جن‌ها را بازی کنند. این مراسم در مورد داستان حضور «زعفر جنی» در کربلا است. براساس روایت‌های مطرح شده زعفر جنی در روز تاسوعا و عاشورا برای خود مراسم عروسی برپا کرده بود که متوجه قیام عاشورا و رویارویی لشکر امام حسین با یزیدیان می‌شود. او پس از اینکه متوجه این ماجرا می‌شود، مراسم عروسی را رها کرده با طوایف مختلف جن برای کمک به امام به سوی کربلا حرکت می‌کند. »

براستی چرا باید خبرنگار یورونیوز از میان آیین‌ها و دسته‌های زیبا و جالب عزداری دلدادگان امام حسین در یزد و کرمان و هرمزگان و ... که هریک رنگ و بوی متفاوتی دارد، به سراغ اندک دسته‌هایی برود که سند معتبری بر صحت آن نیز وجود ندارد؟

شاید این سئوال مسئولان فرهنگی کشور که سال‌ها عرصه فرهنگ را به حال خود رها کرده‌اند را کمی به تفکر درباره مسئولیت خویش وا دارد.