آشنایی با ۳ کلیدواژه مهم در سواد رسانه ای: «بازنمایی»، «اقناع» و «کلیشه سازی»

سرویس سواد رسانه پایگاه خبری 598-امیر عباس صادقی: بازنمایی، اقناع و کلیشه سازی 3 مفهوم مهم در علم سواد رسانه ای اند که مخاطبان باید با آنها آشنا باشند.

سواد رسانه ای علمی است که تلاش دارد استفاده کنندگان از رسانه ها را از یک مصرف کننده منفعل، ساده و خام تبدیل به مخاطب هوشمند، جستجوگر و گزینشگر کند.

در این بخش، کلیدواژه ها و تعاریفی وجود دارد که آشنایی با آنها به مخاطبان کمک می کند تا ضمن آشنایی بیشتر با علم سواد رسانه ای، حین استفاده از رسانه با دقت بیشتری آن را مورد بررسی قرار بدهند.

در این نوشتار قصد داریم 3 تعریف مهم و اساسی در علم سواد رسانه ای را بیان کنیم که عبارتند از: بازنمایی، اقناع و کلیشه سازی.

بازنمایی ضد واقعیت نیست!

نشان دادن واقعیت به شکلی خاص را بازنمایی می گویند. بازنمایی به معنای نشان دادن ضد واقعیت نیست بلکه برداشتی از حقیقت است و رسانه ها به کمک بازنمایی می کوشند تفسیر و تحلیل خود از واقعیت را به ذهن مخاطب ارسال کنند. به گونه ای که مخاطب احساس تفاوتی بین آنها نکند.

کار رسانه با بازنمایی از واقعیت در هم آمیخته است. هنر مخاطب فعال این است که با هوشمندی و نقادی تفاوت میان واقعیت و بازنمایی های رسانه ای را کشف کند.

بازنمایی + تکرار = کلیشه سازی

اگر رسانه یا رسانه ها در بازنمایی از واقعیت به شکلی خاص اصرار بورزند و در طول زمان و به اشکال مختلف آن را تکرار کنند، می توانند آن بازنمایی را به کلیشه تبدیل کنند. به عبارت دیگر، کلیشه سازی نوعی بازنمایی است که در آن، هر بار به یاد یک مفهوم، شخص یا گروه می افتیم. بلافاصله کلیشه ساخته شده توسط رسانه ها در ذهن ما می آید و در قضاوت و تصمیم گیری های ما نسبت به افراد و اتفاقات پیرامونی مان تاثیر می گذارد.

کلیشه سازی مثبت است یا منفی؟

همانطور که مفهوم بازنمایی به خودی خود نه مثبت است و نه منفی کلیشه سازی و کلیشه ها نیز مستقلا نمی توانند مورد قضاوت قرار بگیرند. فن تکرار در ایجاد کلیشه نقشی اساسی دارد. تکرار باعث می شود گیرنده پیام ناخودآگاه به تعمیم دست بزند.

اقناع چیست؟

زندگی بدون ارتباط و تفاهم با دیگران امکان ندارد اما آیا فرستادن پیام بدون هدف مشخص معنا دارد؟ روشن است که فرستادن پیام از سوی فرستنده و سازنده آن با یک هدف خاص صورت می گیرد. برهمین اساس، تشویق گیرنده پیام به تغییر رفتار، نگرش، باورها و ارزش ها مطابق نظر فرستنده، اقناع نامیده می شود. اقناع در مفهوم لغوی به معنای قانع کردن است.

رسانه ها با استفاده از شیوه های اقناعی سعی می کنند از طریق عقل یا احساس یا هر دوی آنها بر ما تاثیر بگذارند

چرا رسانه ها از فنون اقناع استفاده می کنند؟

این اتفاق با چندین هدف دنبال می شود:

جلب توجه و نظر ما

پدید آوردن اعتبار و اعتماد برای خودشان

تحریک مخاطبان برای انجام کاری مانند خرید، رای دادن، سرمایه گذاری و پذیرفتن عقایدی خاص

مهم ترین فنون اقناع کدام اند؟

روش های بسیار متعددی برای اقناع مخاطب وجود دارد؛ در زیر تعدادی از مهم ترین فنوع اقناع نام برده می شود:

• گواهی دادن ستاره ها، نخبگان و مردم عادی
• تداعی معانی در ذهن
• ترس
• طنز
• تکرار
• افراد زیبا
• تطمیع
• ادعای آشکار
• شدت
• نمادها
• مقایسه