قرآن مقام شهدا را چگونه توصیف کرده است؟

به گزارش پایگاه خبری 598، ماه مبارک رمضان، بهار قرآن است و در این ماه برای انس و الفت قلب ها با این هدیه الهی، به بررسی شبهات قرآنی در شماره های گوناگون خواهیم پرداخت.

پرسش :

قرآن مقام شهداء را چگونه توصیف کرده است؟

پاسخ اجمالی:

خداوند می فرماید: «شهیدان زنده اند و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند». منظور از حیات و زندگی در اینجا همان حیات و زندگی برزخی است، اگرچه این حیات اختصاص به شهداء ندارد ولی از آنجا که حیات شهیدان یک حیات فوق العاده است، گویا زندگی سایر برزخیان در مقابل آنها چیزی نیست. از سویی آنها به خاطر نعمت های خداوند که به آنها بخشیده، شادمانند و از دیدن مقامات برادران مجاهدشان که هنوز به آنها ملحق نشده اند خوشحال می شوند.

پاسخ تفصیلی:

پاسخ این سؤال را می توان با توجه به آیات ۱۶۹ ـ ۱۷۱ سوره «آل عمران» به دست آورد. خدای متعال در این آیات، مقام شامخ و بلند شهیدان را یاد کرده و می فرماید: (ای پیامبر! هرگز گمان مبر آنها که در راه خدا کشته شدند مرده اند!)؛ «وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللّهِ أَمْواتاً».
در اینجا روی سخن فقط به پیامبر(صلی الله علیه وآله) است، تا دیگران حساب خود را بکنند و می افزاید: (بلکه آنها زنده اند و نزد پروردگارشان روزی داده می شوند)؛ «بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ».

منظور از حیات و زندگی در اینجا همان حیات و زندگی برزخی است که ارواح در عالم پس از مرگ دارند، نه زندگی جسمانی و مادی، گرچه زندگی برزخی، اختصاصی به شهیدان ندارد، بسیاری دیگر از مردم نیز دارای حیات برزخی هستند. (۱)

ولی از آنجا که حیات شهیدان یک حیات فوق العاده عالی و آمیخته با انواع نعمت های معنوی است ـ به علاوه موضوع سخن در آیه آنها هستند ـ تنها از آنها نام برده شده است. آنها به قدری غرق مواهب حیات معنوی هستند که گویا زندگی سایر برزخیان در مقابل آنها چیزی نیست.

در آیه بعد، به گوشه ای از مزایا و برکات فراوان زندگی برزخی شهیدان اشاره کرده و می فرماید: (آنها به خاطر نعمت های فراوانی که خداوند از فضل خود به آنها بخشیده است خوشحالند)؛ «فَرِحینَ بِما آتاهُمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ».

(خوشحالی دیگر آنها به خاطر برادران مجاهد آنها است که در میدان جنگ شربت شهادت ننوشیده اند و به آنها ملحق نشده اند؛ زیرا مقامات و پاداش های آنها را در آن جهان به خوبی می بینند و از این رو مستبشر، و شاد می شوند)؛ «وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ». (۲)

و به دنبال آن می فرماید: (شهیدان احساس می کنند که برادران مجاهد آنها، پس از مرگ، هیچگونه اندوهی نسبت به آنچه در دنیا گذارده اند ندارند و نه هیچگونه ترسی از روز رستاخیز و حوادث وحشتناک آن)؛ «أَلاّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ».

این جمله، تفسیر دیگری هم ممکن است داشته باشد و آن این که شهیدان علاوه بر این که با مشاهده مقامات برادران مجاهدی که به آنها ملحق نشده اند خوشحال می شوند، خودشان هم هیچگونه ترسی از آینده و غمی از گذشته ندارند. (۳)

آیه بعد، در حقیقت تأکید و توضیح بیشتری درباره بشارت هائی است که شهیدان بعد از کشته شدن دریافت می کنند (آنها از دو جهت خوشحال و مسرور می شوند: نخست از این جهت که نعمت های خداوند را دریافت می دارند، نه تنها نعمت های او، بلکه فضل او که همان افزایش و تکرار نعمت است نیز شامل حال آنها می شود)؛ «یَسْتَبْشِرُونَ بِنِعْمَة مِنَ اللّهِ وَ فَضْل».

دیگر این که: (آنها می بینند خدا پاداش مؤمنان را ضایع نمی کند)؛ «وَ أَنَّ اللّهَ لا یُضیعُ أَجْرَ الْمُؤْمِنینَ» نه پاداش شهیدان و نه پاداش مجاهدان راستینی که شربت شهادت ننوشیدند.
در حقیقت آنچه را قبلاً شنیده بودند در آنجا آشکار می بینند. (۴)

پی نوشت:

منبع: آیین رحمت - دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی